Xe Trung Quốc có đủ khả năng vươn lên tầm quốc tế?

Doanh số bán xe hàng tháng của ô tô Trung Quốc đã trở về mức trước dịch Covid-19 và ghi nhận mức tăng trưởng hai con số trong tháng 10 vừa rồi. Các mẫu sedan bán chạy nhất trong tháng 9 đều đến từ các hãng nước ngoài, bao gồm Toyota, Nissan và Honda của Nhật Bản, Volkswagen của Đức và General Motors của Mỹ.

Tham vọng thương hiệu xe tầm cỡ quốc tế

Có lẽ, đây là thời điểm tốt nhất để Trung Quốc hỗ trợ công nghệ sản xuất và phát triển xe hơi độc quyền bởi cơ hội việc làm và tương quan cạnh tranh công nghệ với Mỹ. Trong các thông điệp quốc gia gần đây, Lãnh đạo nước này đã nhấn mạnh “phải đạt được sự tự chủ về công nghệ và làm cho thương hiệu của quốc gia lớn mạnh hơn”.

Mùa hè vừa rồi, hàng loạt chuyến thăm trụ sở của nhà sản xuất xe quốc doanh China FAW Group ở tỉnh Cát Lâm ở vùng đông bắc của nước này. Và lái thử các mẫu xe hơi Hongqi (Hồng Kỳ) mới nhất của China FAW Group và các mẫu xe hơi mang thương hiệu nội địa khác.

Hongqi được các nhà lãnh đạo Trung Quốc xem là niềm tự hào quốc gia, một thương hiệu xe nội địa có chất lượng. “Thương hiệu Hongqi không chỉ mang tinh thần dân tộc mà còn bao gồm những công nghệ tối tân và chất lượng hảo hạng”, Chủ tịch China FAW Xu Liuping phát biểu.

Năm 1994, Trung Quốc chính thức đặt ra mục tiêu hình thành 3-4 tập đoàn xe hơi “có sức cạnh tranh quốc tế” vào năm 2010. Chính phủ nước này kỳ vọng sẽ tham gia cạnh tranh toàn cầu trên các lĩnh vực phát triển, sản xuất và kinh doanh.

Năm 2009, Trung Quốc đã trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về doanh số và sản xuất xe hơi. Nhưng các thương hiệu “cây nhà lá vườn”, sẽ được trưng bày tại Triển lãm xe hơi quốc tế Quảng Châu vào cuối tháng 11, vẫn không đủ sức cạnh tranh.

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất xe hơi Trung Quốc, thị phần của xe hơi mang thương hiệu nội địa của Trung Quốc trong số xe hơi được bán tại quốc gia này trong năm 2009 là 44,3%. Con số này đã nhích lên 45,6% vào năm 2010. Và đó là mức cao kỷ lục từ trước đến nay.

Doanh số bán xe nội địa trong 10 tháng đầu năm nay đã còn 37,1%, giảm 14,1% so với cùng kỳ năm trước. Tỉ lệ này đồng nghĩa là số xe thương hiệu nước ngoài – chủ yếu của các hãng Đức, Mỹ và Nhật Bản – bán ra gấp đôi xe trong nước. Tuy số xe Hongqi đã tăng gấp đôi trong 9 tháng đầu năm nay, lên 130.000 chiếc. Nhưng con số này chưa đầy 1% quy mô thị trường. Trớ trêu thay, các mô hình liên doanh với các thương hiệu nước ngoài – vốn được các nhà sản xuất xe quốc doanh “dựa hơi” – lại đang kìm hãm sự phát triển của các dòng xe mang thương hiệu quốc gia.

Lấy SAIC Motor, công ty con của China FAW, hãng sản xuất xe hơi lớn nhất Trung Quốc, làm ví dụ. Niêm yết trên thị trường chứng khoán Thượng Hải, năm ngoái hãng SAIC Motor đã báo cáo lợi nhuận ròng hơn 25,6 tỷ nhân dân tệ, tức 3,77 tỷ đô la.  Trong đó phần lợi nhuận từ các công ty liên doanh và công ty con khác đã chiếm hơn 23 tỷ nhân dân tệ, tức gần 90% và phần lớn đến từ các liên doanh với Volkswagen và General Motors.

Sự phụ thuộc vào các liên doanh nước ngoài đã trở nên ngày càng rõ ràng hơn với các hãng xe quốc doanh khác. Đối với hãng Dongfeng Auto Group và Guangzhou Automobile Group, đều niêm yết tại Hồng Kông, lợi nhuận từ các liên doanh luôn vượt trội.

Sân chơi dần thay đổi tại Trung Quốc

Các hãng xe nước ngoài trên thị trường Trung Quốc trong nhiều năm qua đã phải hợp tác với các công ty nhà nước do luật quy định họ chỉ sở hữu tối đa 50% trong liên doanh. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi vào năm 2018, khi chính phủ bắt đầu cho phép hãng nước ngoài vượt mức 50%.

Volkswagen đã nâng cổ phần của mình trong liên doanh JAC Volkswagen lên 75%, trong khi BMW đã mua lại cổ phần từ đối tác Brilliance China Automotive Holdings để tăng tỷ lệ nắm giữ cổ phần tại BMW Brilliance lên 75%.

Stephen Dyer, giám đốc điều hành của AlixPartners ở Thượng Hải, cho biết rằng: “Chính sách liên doanh của Trung Quốc là một con dao hai lưỡi. Một mặt, điều này sẽ có lợi ích cho các doanh nghiệp nhà nước, vì họ sẽ thu được lợi nhuận khá đáng kể và giúp phát triển thương hiệu của họ.

Mặt khác, tính linh hoạt và tinh thần chiến đấu của họ sẽ không thể nào như các hãng tư nhân. Thêm vào đó, họ hoạt động và phát triển không theo bài bản nào cả”.  Tăng trưởng doanh số xe nội địa trong thập niên vừa qua chủ yếu đến từ các hãng tư nhân, bao gồm Geely Automobile Holdings và Great Wall Motor.

Bắt đầu từ năm tới, công ty nước ngoài sẽ được phép toàn quyền kiểm soát các công ty liên doanh, nếu cổ phần của lớn hơn đối tác Trung Quốc. Tuy vậy, các nhà phân tích lại không mong đợi những thay đổi lớn nào. Rachel Miu, nhà phân tích lĩnh vực xe hơi của Trung Quốc tại Ngân hàng DBS (Hồng Kông), đã chỉ ra sự thiếu động lực của các doanh nghiệp nhà nước. Bà cho biết: “Họ có thể đã trở nên hơi tự mãn vì tất cả các lợi nhuận nhận được từ các liên doanh”.

Hợp tác với các hãng công nghệ nội địa tìm thế mạnh

Tuy vậy, nhưng các hãng quốc doanh của Trung Quốc cũng không dậm chân tại chỗ. Guangzhou Automobile cho biết vào tháng 9 rằng họ đã thành lập một ủy ban quản lý để chỉ đạo và thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực xe hơi nội địa và nâng cao khả năng cạnh tranh của các thương hiệu trong nước.

Alexious Lee, nhà phân tích lĩnh vực xe hơi tại Jefferies Hong Kong, cho rằng một vài hãng xe quốc doanh sẽ được hưởng lợi. Tuy nhiên, ông vẫn tỏ ra kém lạc quan đối với hầu hết các hãng này, ngoại trừ tiềm năng đột phá của hãng Dongfeng. Lee coi thương hiệu xe điện mới Voyah thuộc liên doanh Lantu của Dongfeng là một bước đột phá.

Hơn thế nữa, các đối tác của công ty cũng không phải là các hãng xe mà là các gã khổng lồ công nghệ, bao gồm Huawei Technologies, Tencent Holdings và Contemporary Amperex Technology. “Thị trường hiện đang phát triển rất tốt. Khi ngày càng có nhiều người mua trực tuyến, thì sản xuất sẽ không phải là vấn đề, mà nó sẽ là về một mô hình phân phối mới, có hiệu quả hơn”, nhà phân tích Lee nói.

Liên doanh sản xuất và phát triển xe điện của Dongfeng đã có kế hoạch ra mắt các mẫu xe độc quyền đầu tiên vào đầu năm 2021. Xe điện có khả năng sẽ thay đổi hướng phát triển của lĩnh vực xe nội địa của Trung Quốc. Vào đầu tháng 11, chính phủ cho biết Trung Quốc sẽ thúc đẩy mạnh mẽ các phương tiện năng lượng mới, bao gồm xe điện, xe hybrid (chạy điện và xăng) và pin nhiên liệu. Bắc Kinh hiện đặt mục tiêu doanh số bán hàng đối với xe điện là hơn 50% thị trường nói chung vào năm 2035, và chủ yếu từ các nhà cung cấp và sản xuất nội địa.

Trong một tài liệu, chính phủ Trung Quốc đã nhấn mạnh: “Sự phát triển của các phương tiện di chuyển chạy điện là con đường mà chúng ta phải tiến tới để chuyển đổi đất nước từ một quốc gia sản xuất xe hơi lớn thành một cường quốc xe hơi trên toàn cầu”.

Tuy nhiên, thì vẫn chưa rõ liệu suy nghĩ của người mua xe hơi tại Trung Quốc có thay đổi đối với các thương hiệu xe hơi trong nước hay không. Du Guozhong, trợ lý tổng giám đốc tại BYD, nói rằng: “Tất cả các nhà sản xuất xe hơi tại Trung Quốc đều phải đối mặt với một thực tế là người tiêu dùng sẽ có ấn tượng và nhận thức khá tiêu cực về các thương hiệu nội địa của Trung Quốc”.