Dân Việt

Sáng kiến xây dựng nông thôn mới: Mỗi xã, phường một sản phẩm

27/02/2013 10:04 GMT+7
(Dân Việt) - Quảng Ninh vừa chính thức phê duyệt Chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm” để mở hướng đi mới cho sản xuất hàng hóa trong xây dựng nông thôn mới (NTM). Đây là tỉnh đầu tiên trong cả nước áp dụng cách làm này.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trương Công Ngàn - Trưởng ban Xây dựng NTM Quảng Ninh cho biết: Ban chỉ đạo Xây dựng NTM tỉnh và UBND tỉnh Quảng Ninh đã thống nhất chỉ đạo triển khai Chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm”, gọi tắt là OCOP-QN trong Chương trình xây dựng NTM của tỉnh này.

img
Hàu Thái Bình Dương, tu hài là những đặc sản của các xã đảo huyện Vân Đồn.

Đánh thức sức mạnh nội sinh

Chương trình này sẽ được khởi đầu vào giai đoạn 2013-2015 với sự tham gia tư vấn của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Trường Đại học Dược Hà Nội và Đại học Chiang Mai (Thái Lan).

Mục tiêu triển khai của Chương trình OCOP-QN nhằm thực hiện việc nâng cao thu nhập, giải quyết công ăn việc làm cho dân cư nông thôn và giảm nghèo thông qua việc phát triển sản xuất, kinh doanh các sản phẩm truyền thống (nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ...) có lợi thế ở khu vực nông thôn góp phần tái cơ cấu nền kinh tế nông thôn Quảng Ninh theo hướng phát triển nông thôn nội sinh và gia tăng giá trị hàng hóa; thực hiện có hiệu quả nhóm tiêu chí “Kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất” trong Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng NTM. Thông qua việc phát triển sản xuất tại các địa bàn nông thôn góp phần hạn chế việc giảm dân số nông thôn di cư ra thành phố, bảo vệ môi trường và gìn giữ ổn định xã hội nông thôn.

Phạm vi về địa lý của OCOP-QN được triển khai trên địa bàn toàn tỉnh, từ đô thị đến nông thôn, từ miền núi đến ven biển và hải đảo. Về sản phẩm, chương trình phát triển tất cả các sản phẩm truyền thống (sử dụng công nghệ, vật liệu truyền thống) có tiềm năng phát triển thành hàng hoá, chưa được phát triển hoặc được phát triển ở giai đoạn sơ khai...

Kết quả mong đợi vào thời điểm kết thúc chương trình (tháng 12.2015), tỉnh Quảng Ninh có một hệ thống hỗ trợ các cộng đồng trong tỉnh phát triển và thương mại hoá sản phẩm truyền thống, từ cấp tỉnh, huyện đến xã theo chu trình thường niên; Có 50-60 cộng đồng được huấn luyện về phương pháp, kỹ năng phát triển sản phẩm mới, nâng cấp sản phẩm truyền thống của mình; Có 40-60 sản phẩm được phát triển hoặc nâng cấp và thương mại hóa thành công, tạo doanh thu 200 tỷ đồng/năm.

Một giải pháp cho “tăng trưởng xanh”

Hiện nay, tại Việt Nam đã có một số mô hình nhỏ lẻ thực hiện việc xây dựng, kinh doanh sản phẩm từ nội lực cộng đồng như Công ty Sapa Napro chuyên sản xuất sản phẩm thuốc tắm của người Dao đỏ ở Lào Cai, Công ty DK Natura chuyên sản xuất thuốc chữa bệnh đái tháo đường ở tỉnh Thái Nguyên... theo mô hình OVOP.

Để triển khai Chương trình OCOP-QN đạt kết quả như trên, tỉnh Quảng Ninh sẽ phải huy động cả hệ thống chính trị, các cấp các ngành, đặc biệt là các địa phương vào cuộc, trước hết là khâu tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, làm cho người dân hiểu rõ vai trò, vị trí chủ thể của mình khi tham gia thực hiện chương trình. Vai trò “bà đỡ” của Nhà nước giai đoạn đầu không chỉ hỗ trợ các địa phương và cộng đồng cư dân về chính sách mà còn cần hỗ trợ cả về những nguồn lực tài chính, vật chất như là những “chất mồi”, “cú hích” đầu tiên cho các dự án địa phương phát triển.

Đây là chương trình dự án mới đối với tỉnh Quảng Ninh, bài học kinh nghiệm của được các quốc gia, địa phương trong nước đã thực hiện cần được đúc rút và tranh thủ được sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế liên quan để triển khai OCOP-QN có hiệu quả. Triển khai Chương trình “Mỗi xã, phường một sản phẩm” là một nội dung quan trọng trong giải pháp thực hiện “tăng trưởng xanh” của tỉnh Quảng Ninh nói chung và Chương trình xây dựng NTM nói riêng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo hướng phát triển bền vững.

Đúc rút rừ một phong trào quốc tế

Phong trào “Mỗi làng một sản phẩm”, tiếng Nhật Bản gọi là Isson, Ippin (tiếng Anh là One village One product Movement - OVOP) hình thành và phát triển đầu tiên tại Nhật Bản do GS Morihiko Hiramatsu - cựu Tỉnh trưởng tỉnh Oita khởi xướng vào cuối thập kỷ 70 thế kỷ trước.

Phong trào OVOP được coi là chính sách phát triển nông thôn chủ yếu của tỉnh Oita. Qua hơn 30 năm, sự thành công và kinh nghiệm của phong trào đã lôi cuốn không chỉ các địa phương trên khắp Nhật Bản mà còn lôi cuốn rất nhiều các quốc gia khác quan tâm tìm hiểu và áp dụng, đến nay đã có trên 40 quốc gia ở các châu Á, Phi và Mỹ Latinh đang triển khai thực hiện.

Malaysia triển khai từ năm 1991; Philippines từ 1995 với tên gọi “Mỗi làng một sản phẩm”, “Mỗi thị trấn một sản phẩm”; Indonesia 1995 với tên gọi “Trở lại làng quê”; Campuchia từ 2002, Thái Lan thực hiện năm 2001 với tên gọi OTOP - Mỗi vùng một sản phẩm và đưa thành chính sách sản xuất tiêu thụ nông sản, thủ công mỹ nghệ của quốc gia; Trung Quốc có nhiều tên gọi ở các vùng khác nhau, như “Mỗi nhà máy một sản phẩm”, “Mỗi làng một báu vật”, “Mỗi thành phố một sản phẩm”; bang Louisiana (Mỹ) triển khai “Mỗi xứ một sản phẩm”; Phong trào OVOP phát triển nhanh chóng từ năm 2006 tại Peru, khu vực Mỹ Latinh và các quốc gia ở châu Phi như Kenya, Ethiopia, Mozambique, Uganda, Tanzania, Nigeria, Zambia, Madagascar, Nam Phi, Senegal...

img
GS Morihiko Hiramatsu (Nhật Bản) giới thiệu mô hình “Mỗi làng một sản phẩm” ở Oita.

Vậy OVOP là gì, tại sao có sức sống và lan tỏa lớn đến như vậy? Đó chính là hướng đi phát triển làng nghề, phát triển sản phẩm nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế, truyền thống văn hóa của mỗi địa phương trong chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn, trong chính sách xuất khẩu hàng hóa, trong đó Nhà nước tạo sân chơi và làm “bà đỡ” chính sách, người dân tham gia sản xuất và tiêu thụ hàng hóa theo quy chuẩn, nhu cầu của thị trường.

Hàng hóa được sản xuất với chất lượng ngày càng được nâng cao, hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất được chính người dân đầu tư thông qua tổ chức của họ (tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp) và văn hóa, trình độ, năng lực của người dân ngày càng được nâng cao, đi theo hướng phát triển nông thôn nội sinh, phát triển từ nguồn lực nội tại của mỗi địa phương, mỗi cộng đồng dân cư. Sức sống và lan tỏa của OVOP dựa trên các cộng đồng, các quốc gia đã thực hiện đúng 3 nguyên tắc của phong trào: Địa phương hướng tới toàn cầu; độc lập và sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực.

Tại Việt Nam, Chương trình OVOP đã được nghiên cứu từ cuối những năm 2000 qua các cuộc hội thảo trong các trường đại học ở Hà Nội, TP. HCM và Thanh Hóa. Tháng 10.2010, Bộ NNPTNT tổ chức hội thảo quốc tế tại Hà Nội với sự tham gia của hơn 450 đại biểu trong và ngoài nước. GS Morihiko Hiramatsu, nay là Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến trao đổi phát triển OVOP Nhật Bản đã đến dự. Hội thảo đã đánh giá OVOP rất phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội và là chìa khóa để các nước đang phát triển như Việt Nam phát triển khu vực nông thôn và xây dựng NTM.