Kết cục của dân tộc Hung Nô tại Trung Quốc ra sao?
Về dân tộc Hung Nô tại Trung Quốc lâu nay vẫn có người cho rằng sau khi dân tộc này bị nhà Tây Hán Trung Quốc đánh bại, một bộ phận trở thành “đế quốc Hung Nô” của châu Âu sau này. Thế nhưng gần đây thông qua phân tích DNA mấy chục thi thể người Hung Nô cổ, người ta đã chứng minh bằng khoa học được rằng, người Hung Nô châu Âu và người Hung Nô Trung Quốc không hề có liên quan gì hết!
Người Hung Nô bắt giữ Sái Văn Cơ.
Hung Nô một dân tộc hùng mạnh đã có thời bắt Tô Vũ sứ giả nhà Hán đi chăn cừu mười năm, khiến nhà Hán phải cống người đẹp Chiêu Quân. Thế nhưng bằng các chính sách lúc thì sử dụng vũ lực, lúc thì chịu cống nạp, lúc thì thông hôn… cuối cùng tộc Hung Nô đã bị người Hán đánh bại, đồng hoá..
Hung Nô là một dân tộc du mục hùng mạnh ở phía bắc Trung Quốc thời Tần, Hán. Năm 215 trước công nguyên bị bật khỏi vùng Hà Thao, Hoàng Hà. Nhân dịp thời Đông Hán chia rẽ, trong khoảng 300 năm, nam Hung Nô đã tiến vào vùng gần Trung nguyên, còn bắc Hung Nô từ bắc sa mạc di chuyển sang phía tây.
Người Hung Nô ở Trung Quốc.
Người Hung Nô vốn là di dân từ đời Hạ. “Sử ký. Hung Nô liệt truyện” ghi: “Hung Nô là hậu duệ Miêu mà tiên tổ là hậu Hạ”, cũng có tư liệu cho biết: Quỉ Phương, Hỗn Di.. thời Thương; Hiểm Đôi thời Chu; Nhung, Địch thời Xuân thu, Hồ thời Chiến quốc đều là tên gọi tộc Hung Nô của các đời sau này.
Thực sự tiến hành đại qui mô chiến đấu với Hung Nô là triều Hán. Năm 201 trước công nguyên, thời Hán sơ, Hàn vương Lưu Tín đã đầu hàng Hung Nô. Năm sau Hán Cao tổ Lưu Bang thân dẫn đại quân chinh phạt, bị hơn 30 vạn quân Hung Nô của Mạo Đồn Đơn bao vây 7 ngày đêm tại Bạch Đăng (nay là đông bắc Đại Đồng, Sơn Tây). Sau dùng kế mới chạy thoát, và từ đó phải cầu thân với Hung Nô. Các vua đời sau như Văn Đế, Cảnh Đế đều theo chính sách cầu thân để dưỡng sức. Năm 57 trước công nguyên, Hung Nô chia rẽ, Chất Chi Đơn thắng, ở lại sa mạc, Hô Hàn Tà Đơn Vu nam hạ đầu hàng triều Hán năm 51 trước công nguyên. Năm 33, Hô Hàn Tà Đơn Vu lấy Vương Chiêu Quân, quan hệ với Hán tốt.
Vùng màu xanh là nơi người Hung Nô sinh sống.
Năm 48 đầu đời Đông Hán, Hung Nô phân liệt thành hai bộ phận, cháu Hô Hàn Tà Đơn Vu dẫn hơn 4 vạn người nam hạ phụ thuộc vào Hán, được gọi là Nam Hung Nô, triều Hán bố trí cho ở tại vùng Hà Thao. Số ở lại bắc sa mạc gọi là Bắc Hung Nô. Từ năm 89 đến năm 91, Nam Hung Nô và triều Hán liên hiệp đánh Bắc Hung Nô, trước sau bị thua tại bắc sa mạc và vùng núi Altai buộc phải di chuyển sang phía tây, từ đó Bắc Hung Nô không còn trong sách cổ Trung Quốc. Năm 187, cuối đời Đông Hán có khởi nghĩa Hoàng Cân, nhân lúc Đổng Trác chuyên quyền, Nam Hung Nô xẩy ra tranh chấp nội bộ. Năm 195, Nam Hung Nô tham dự cuộc hỗn chiến tại Trung Nguyên, Sái Văn Cơ con gái họ Sái đời Đông Hán bị bắt và mang tới Hung Nô. Năm 202 thủ lãnh Nam Hung Nô qui thuận thừa tướng Tào Tháo, Sái Văn Cơ lại được về Hán. Tào Tháo chia Nam Hung Nô thành năm phần.
Đầu thế kỷ 4, Lưu Uyên đô đốc phần Ngũ bộ lớn của tộc Hung Nô trở thành tướng của Thành Đô vương Tư Mã Dĩnh, nhân thời gian loạn Bát vương thời Tây Tấn, Lưu Uyên cất quân chiếm đóng phần lớn bắc Trung Quốc, tự xưng là Hán vương. Năm 311, Lưu Thông, con trai Lưu Uyên chiếm Lạc Dương, năm 316 chiếm Trường An, diệt Tây Tấn. Sử gọi là Tiền Triệu hoặc Hán Triệu.
Người Hung Nô từng là một dân tộc thiện chiến.
Đời sau, hỗn huyết của Hung Nô và Tiên Bi được gọi là người Thiết Phật. Lưu Bột Bột người Thiết Phật sau khi bị người Tiên Bi đánh bại đã đầu hàng Hậu Tần của người Khương. Sau đó tự xưng là Hung Nô vương; cuối đời, đổi họ thành Xích Liên, thành lập nước Hạ tại vùng Hà Thao, sử gọi là Hồ Hạ. Năm 425 Xích Liên Bột Bột chết, con là Xích Liên Xướng kế vị. Năm 428, Bắc Nguỵ bắt Xích Liên Xướng làm tù binh. Em trai Xích Liên Xướng là Xích Liên Định tự xưng là hoàng đế Hạ tại Bình Lương. Năm 431, Bắc Nguỵ bắt sống Xích Liên Định, Hạ mất. Thủ đô Thống Vạn thành của nước Hạ là di tích duy nhất còn lưu lại tại Đông Á của dân tộc du mục.
Hung Nô hoà nhập vào bộ lạc Vũ Văn thị, Tiên Bi gần Cao Ly rồi tiến vào bán đảo Triều Tiên. Sau này Vũ Văn thị chiếm Tây Nguỵ thành lập chính quyền Bắc Chu của Hung Nô, sau đó bị Dương Liên họ ngoại người Hán cướp ngôi. Dương Kiên lập nên triều Tuỳ thống nhất Trung nguyên.
Trên đây là Ngũ Hồ thời kỳ mười sáu nước và Nam Bắc triều, đó là màn kịch cuối cùng mà Hung Nô trình diễn trên vũ đài lịch sử Trung Quốc vì sau đó Hung Nô với tư cách là một dân tộc độc lập trong lịch sử Trung Quốc đã không còn và cùng với một số dân tộc khác hoà nhập vào dân tộc Hoa Hạ, hậu duệ Hung Nô sau khi Hán hoá đã đổi họ theo họ Hán như Lưu, Hạ, Tùng, Vạn Kì, Hô Diên... phần lớn hiện nay sống ở các nơi như Thiểm Tây, Sơn Tây và Sơn Đông v.v..