Huyết áp, đo sao cho đúng?

Đo huyết áp phải đúng cách mới có kết quả chính xác.

Đó chính là một trong các lý do khiến nhiều người phải sống kiếp phế nhân oan uổng vì tai biến mạch máu não!

Đo sai cũng như không!

Muốn theo dõi huyết áp lại quá đơn giản vì chỉ cần đo huyết áp, nhất là khi huyết áp kế hiện nay chính xác và quá tiện dụng nếu so với trước đây. Ấy thế mà khi thăm dò một nhóm 50 đối tượng bị cao huyết áp, có máy đo huyết áp và đang đo huyết áp thì kết quả lại không có gì đáng phấn khởi vì: 38 trong số đó sử dụng máy đo không đúng cách và 48 trong số đó chưa hiểu huyết áp là gì!

Muốn đo huyết áp cho đúng cần lưu ý: Bệnh nhân phải chọn tư thế ngồi thoải mái. Trước đó nên thư giãn 5 phút. Đo huyết áp nếu muốn thực sự chính xác không thể mất dưới 10 phút.

Về vị trí đo huyết áp: Với máy đo điện tử có thể đo huyết áp ở bắp tay hay cổ tay, miễn là điểm cảm ứng trong băng quấn tay (sensor) phải nằm ngang mực tim. Nếu đo ở bắp tay có thể đặt cánh tay nằm ngửa trên mặt bàn với điểm cảm ứng nằm trên nếp khuỷu tay khoảng 2cm. Nếu đo ở cổ tay thường phải gập cánh tay một góc khoảng 45 độ để cổ tay ngang với trái tim. Do đó, đo huyết áp ở cổ tay dễ sai lệch hơn đo ở bắp tay vì người đo khó giữ cánh tay cho yên.

Chọn máy đúng cách

Nói chung, máy đo hiện nay hầu như đều có độ chính xác cao. Muốn chắc chắn nên so sánh kết quả của máy tự động với máy kinh điển đo bằng thính lực.

Nếu dùng máy điện tử tự động nên chọn máy vận hành đơn giản chỉ với một nút (one touch) để người đo đỡ phân tâm, bơm nhanh và không gây tiếng động lớn khi bơm hơi để người đo bớt lo lắng trong khi chờ đợi.

Máy nên có tính cảm ứng cao thể hiện qua dấu hiệu máy ngưng vận hành ngay khi cánh tay cử động thay vì tiếp tục bơm rồi cuối cùng báo lỗi.

Bao quấn tay của máy phải dài tối thiểu 33cm nếu đo ở bắp tay và 19,5cm nếu đo ở cổ tay. Nếu bao quá dài hay quá ngắn do người quá ốm hay quá mập phải thay bao khác với chiều dài thích hợp. Bao khi quấn phải chặt nhưng không gây cảm giác khó chịu cho người đo.

Những điều cần lưu ý

Người bệnh cần không ăn, không uống, không nói trong lúc đo huyết áp vì sai lệch kết quả. Khi đo lần đầu cần đo cả hai tay để sau đó chọn cánh tay với huyết áp có khuynh hướng cao hơn. Nên đo huyết áp ngày hai lần, buổi sáng trước khi uống thuốc và buổi chiều sau bữa ăn khoảng 1 giờ. Ghi tất cả kết quả với ngày và giờ đo vào sổ để thầy thuốc tiện việc đánh giá trong lần tái khám.

Về kết quả: Phải ghi cả hai trị số thu tâm (số lớn) và trương tâm (số nho) vì thầy thuốc chỉ có thể định bệnh cũng như đánh giá diễn tiến khi có đủ hai trị số. Trị số huyết áp không cố định, thay đổi theo nhịp sinh học, trọng lượng, nếp sinh hoạt… thường có khuynh hướng cao hơn vào buổi sáng sớm, đúng ngọ và buổi tối.

Do đó, không nên mất bình tĩnh nếu thấy huyết áp trong ngày dao động ít nhiều.

Huyết áp được định nghĩa là cao nếu huyết áp thu tâm > 140 và huyết áp trương tâm > 90. Tuy vậy, không nên coi thường huyết áp với trị số 135/85 nếu kéo dài nhiều ngày.

Mặt khác, trị số huyết áp đơn phương không phản ánh mức độ nghiêm trọng mà là khoảng sai biệt giữa hai trị số. Khoảng này càng hẹp càng nguy hiểm.

Thí dụ: huyết áp 150/90 (sai biệt là 60) tuy thuộc về huyết áp cao nhưng ít nguy hiểm bằng huyết áp 140/100 (sai biệt là 40).

Nếu ghi nhận huyết áp cao nên nằm nghỉ 15-30 phút rồi đo lại. Nếu huyết áp vẫn cao nên tham vấn ý kiến thầy thuốc cho sớm thay vì tự điều trị hay chần chờ.

Đừng quên là kết quả rất dễ sai lệch nếu máy đo sắp hết pin. Nếu cẩn thận nên thay pin mới và đo lại huyết áp.