Cảng Hải Phòng thành bãi rác quốc tế

Trước đó, tính từ năm 2003-2006 đã có 2.276 container có trọng lượng hơn 36.000 tấn ắc quy chì phế thải, thiết bị điện tử đã qua sử dụng (được liệt vào loại chất thải nguy hại) cũng đã được nhập qua các cảng của Hải Phòng.

Trong hai năm 2008- 2009, cũng đã có 340 container rác phế liệu và hàng chục container ắc quy chì phế thải, vi mạch điện tử được nhập cảng. 

Cơ quan chức năng kiểm tra container chứa rác thải công nghiệp được nhập về Hải Phòng

Ồ ạt nhập... rác ngoại

Ngày 1-7-2010 tại cảng Đoạn Xá, các trinh sát PC36 phát hiện 15 container chứa nhựa phế liệu có lẫn nhiều tạp chất, rác thải công nghiệp. Trước đó, 15 container này theo tàu biển vào cảng Đình Vũ từ cuối tháng 3-2010.

Hàng hóa được khai báo là nhựa phế liệu, do hãng tàu MSC Hải Phòng, địa chỉ số 11 Võ Thị Sáu, phường Máy Tơ (quận Ngô Quyền) làm đại lý. Chứng từ hàng hải đứng tên người nhận là Công ty CP Thương mại XNK Quế Thành, địa chỉ 82B, đường Hùng Vương, Móng Cái, Quảng Ninh. Nhưng thực tế, kiểm tra hàng hóa trong container lại là rác thải công nghiệp các loại.

Mới đây nhất, ngày 7-9, PC36 phối hợp với Hải quan Hải Phòng tiến hành kiểm tra và phát hiện 5 container loại 40 feet là rác nhập lậu về cảng Đình Vũ (Hải Phòng). Qua kiểm tra, toàn bộ 5 container trên là loại hàng rác thải, loại cao su phế thải không thể tái chế, nằm trong danh mục cấm nhập khẩu về Việt Nam.

Cả 5 container trên được vận chuyển qua hãng tàu Hanjin từ Hongkong về Cảng Hải Phòng từ tháng 10-2009. Chủ hàng là Công ty Trí Công (có địa chỉ ở Móng Cái, Quảng Ninh) đã có văn bản từ chối nhận hàng.

Phương thức, thủ đoạn tinh vi

Để giải quyết vấn nạn rác ngoại nhập, TP.Hải Phòng đã phải thành lập một tổ công tác liên ngành do PC36 làm thường trực. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Đức Đáng, Trưởng phòng PC36, Tổ trưởng Tổ công tác, vấn đề quan trọng là phải ngăn chặn làn sóng nhập khẩu rác phế thải vào Việt Nam.

Đây đang là vấn đề hết sức nan giải vì hiện nay, riêng trên địa bàn Hải Phòng đã có khoảng 40 doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu. Vì lợi nhuận, việc nhập khẩu những lô hàng không đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định vẫn có thể xảy ra. Mỗi vụ vi phạm, số tiền các chủ hàng bị phạt chỉ bằng số nhỏ trong phần lợi nhuận họ kiếm được nên không đủ tính răn đe.

Nguồn vào của rác thường là từ các thương nhân định cư, cư trú ở nước ngoài, đã ký hợp đồng thu gom tiêu hủy phế liệu, phế thải của các nhà máy của nước ngoài. Họ đã nhận tiền công đầy đủ để tiêu hủy, nhưng lại tìm cách bán lại số phế liệu, phế thải để tận thu thêm. Sau khi đã tìm được đối tác ở Việt Nam, họ liền lập công ty ma, khai man địa chỉ, ký hợp đồng mua bán để chuyển về Việt Nam tiêu thụ hoặc tái xuất sang nước khác.

Đương nhiên, để có thể làm thủ tục hải quan, ngay từ khi ký kết hợp đồng, các bên đã đưa vào hợp đồng và các thủ tục khai báo hải quan danh mục những mặt hàng hợp pháp, vì thế, lý do từ chối nhận hàng rất đúng luật: Phía doanh nghiệp nước ngoài cung cấp hàng không đúng hợp đồng, không đúng chủng loại và chất lượng hàng hóa!

Khi cơ quan chức năng truy tìm các đối tác hợp đồng ở nước ngoài thì các công ty “ma” này đã mất hút, đã giải thể hoặc nếu có xác định được thì họ nại lý do gửi nhầm hàng, đề nghị chuyển sang đối tác ở nước thứ ba nào đó. Những lô hàng không xác định được chủ thì buộc phải tiêu hủy, tốn một khoản kinh phí không nhỏ.

Giải pháp nào chống nhập rác?

Để giải quyết tình trạng trên, theo đề xuất của ông Nguyễn Đức Đáng, nhà nước cần xây dựng một bảng danh mục các chất cụ thể không được lẫn trong các lô hàng phế liệu để doanh nghiệp cũng như các cơ quan chức năng làm căn cứ thực hiện, trong đó định lượng rõ mức độ cho phép tập chất có lẫn là bao nhiêu, như thế nào là sạch, thế nào là bẩn, là vi phạm pháp luật.

Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng với chính quyền các địa phương để điều tra, lập danh sách các công ty, doanh nghiệp tham gia nhập khẩu phế liệu dưới mọi hình thức, việc này nhằm kịp thời nắm bắt hoạt động của các đối tượng ngay từ khâu ký kết hợp đồng mua bán, vận chuyển đến khâu cất giữ và tiêu thụ hàng hóa để có biện pháp quản lý, giám sát chặt chẽ, hạn chế thấp nhất việc lợi dụng nhập phế liệu làm nguyên liệu sản xuất nhưng lại vận chuyển, nhập khẩu phế liệu nguy hại, rác công nghiệp vào Việt Nam.

Ngoài ra, cũng theo đề xuất của PC36 Công an Hải Phòng, Nhà nước cần có quy định nâng cao mức tiền phạt đối với các doanh nghiệp khi bị phát hiện nhập lậu rác thải để tăng tính răn đe.

Vũ Thị Hải - Trần Phượng