Trắng đêm mưu sinh

Ông Đặng Lệ và con trai Đặng Thành Vũ xuống thuyền đi câu.

Ngày thuyền, đêm thúng

Cứ 5 giờ chiều, thuyền mẹ lượn một vòng, rải các thúng con xuống biển, mỗi thúng chở một ngư dân. Khoảng 7 giờ sáng, thuyền mẹ lại lượn một vòng gom đám con phiêu dạt trên biển trở về. "Bữa nay có mây đụn như đuôi chồn, tối nay coi chừng có gió lốc, rải anh em ở gần gần, lỡ có gì thì hớt lên thuyền cho kịp...” Chiều nào đi rải thúng xuống biển, các thuyền câu mực cũng nối máy với nhau như một phiên "giao ban" trực tuyến. Và những đêm có gió, lòng dạ các ngư dân dưới thúng luôn phập phồng không yên.

Câu mực thì phải thức trắng đêm, chính vì vậy các ngư dân luôn có những phương thuốc đặc trị: Uống nước tăng lực, hát hò, nói chuyện qua máy bộ đàm cá nhân... Hiện nay, ngư dân mỗi thúng đều sắm một bộ đàm để nối với máy mẹ trên tàu và các thúng khác. Và chương trình đêm khuya trên biển thường bắt đầu bằng những câu chuyện tiếu lâm. Chương trình sau cùng là hát hò đến khản cổ. Tiếng hát trong đêm đen - giữa biển Trường Sa, tô hồng sự gian khó.

Đêm trên biển Trường Sa, mặt biển nổi dày đặc những đốm sáng - ánh mắt của các loại cá. Đôi khi, những chiếc thúng bị một vòng cá dữ vây quanh. "Lúc đó mình phải nín thở, cầu ổng bỏ đi chỗ khác chớ đừng quần hoài làm úp thúng của mình" - một ngư dân thổ lộ.

Đêm câu mực, các anh chắc thường nhớ nhà? Nghe hỏi, các ngư dân trên thuyền ông Quý đồng thanh: "Tới sát đảo thì có sóng, còn ngoài khơi thì không. Tụi tui chỉ ước có cái điện thoại gọi được về nhà nói chuyện với bà xã và mấy đứa nhỏ".

Bất hạnh từng ập đến với một ngư dân câu mực khơi ở xã Bình Chánh - người vợ ở nhà không thủ tiết chờ chồng. Chị ta dứt áo ra đi, để lại sau lưng là căn nhà trống hoác với 3 đứa con bơ vơ. Cuộc sống mới không hạnh phúc, người đàn bà này lại vén tóc quay về nài nỉ được đoàn tụ với người chồng già, nước da đen nhẻm, cả đời mưu sinh trên thúng.

Đưa thúng lên thuyền đi câu.

Phiêu dạt khi đêm xuống

Ngư dân Huỳnh Ngọc Anh, 57 tuổi, ngụ ở xã Bình Chánh kể chuyện phiêu dạt của mình: “Đợt đó chú đi bạn với ghe câu mực ở Đà Nẵng. Tới gần nửa đêm, gió thổi một luồng, vậy là anh em thúng trôi tứ tán. Suốt 3 ngày 3 đêm, nhìn đâu cũng chỉ thấy nước, không thấy bóng dáng một chiếc thuyền nào. Thức ăn hết, phải lấy túi nilon hứng nước tiểu uống cầm cự. Nghĩ chắc mình chết khô như con mực đắng. May thay, đúng lúc đó thuyền mẹ quần tới vớt được”. Vợ chồng chỉ có một mụn con, ông ráng đi khơi kiếm tiền nuôi con đang học đại học tại TP. HCM.

Mối đe dọa đối với ngư dân làm nghề câu mực khơi đến từ mọi phía: Ngủ gục, trúng gió trên thúng ngã xuống nước, lượn mòi (sóng) bất thần tràn vào nửa thúng... Ngư dân Huỳnh Dần kể: Gió máy ngoài Trường Sa thì rất khó lường, đôi khi đang im im chỉ vài phút sau gió đã thổi ầm ầm. Bây giờ có máy thông tin cũng đỡ, hồi trước cứ bị trôi thúng là chỉ biết khóc.

"Thúng không" - ngư dân câu mực khơi ở Bình Sơn (Quảng Ngãi) sợ nhất hai tiếng này. Cứ sáng sớm, thuyền mẹ đến vớt mà nghe la to: "Thúng không, không có ai!" nghĩa là mất một người. Năm nào cũng có tai nạn. Năm 2009, mất tích 2 người. Đầu năm đến nay, lại có thêm 2 ngư dân tử nạn trên biển.

Năm 2009, chiếc thuyền QNG 5539 TS của ông Huỳnh Dần thả ngư dân xuống thúng. Khi phát hiện ngư dân Nguyễn Văn Minh mất tích, thuyền ông Dần điện cho các thuyền khác bổ đi tìm. Mãi đến sáng ngày thứ 4, các ngư dân mới phát hiện ra chiếc thúng đã trôi dạt 60 hải lý. Trên thúng chỉ còn lại nắm mì tôm sống vương vãi, chai dầu gió Trường Sơn lăn lông lốc, chiếc radio sắp hết pin thỉnh thoảng vẫn sặc lên những âm thanh yếu ớt.

Đặng Thành Vũ (18 tuổi) - chàng ngư dân đẹp trai và trẻ nhất trên thuyền của ông Nguyễn Ngọc Quý bước chân theo cha xuống thuyền đi câu. Hai cha con ra khơi câu mực kiếm tiền nuôi anh trai của Vũ đang học đại học và người em gái chuẩn bị vào lớp 10. "Ra biển, lưu bài hát trong điện thoại để tối hò cho mấy anh, mấy chú đỡ buồn chớ?" - Nghe tôi hỏi, Vũ bật một bài, tay lốc cốc gõ xuống mạn thuyền: "Rồi một ngày em đến, biển hát em nghe, bài hát có những niềm vui thật vui...". Con thuyền nhổ neo, một thoáng đã thành dấu chấm nhỏ nơi chân trời. Tiếng hát đưa con thuyền lao nhanh, dù có chi vẫn vướng víu trong hơi máy.

Lê Văn Chương