Bệnh vì “tranh tối tranh sáng”

Chớ nên xem thường sự quan trọng của giấc ngủ với sức khoẻ con người.

Làm sao không cần ngoại viện?

Cũng vì ai cũng ham sống lâu mà cách đây ít năm hoạt chất mang tên melatonin được tán tụng như thần dược cải lão hoàn đồng vì người uống thuốc rõ ràng sướng như tiên nhờ ăn ngon hơn, ngủ sâu hơn!

Nếu xét về mặt cơ chế tác dụng, cũng không đến độ cường điệu nếu khen melatonin vì nội tiết tố này được tuyến yên tổng hợp nhằm ổn định nhịp vận hành của trung khu điều khiển giấc ngủ. Nếu đêm nào cũng ngủ ngon thì người tất nhiên lâu già, da ít nhăn, tim không mệt, sức đề kháng hoạt động hữu hiệu. Cũng không lạ gì nếu melatonin vào thời đó bán chạy như tôm tươi, phần vì thuốc mua không cần toa, phần vì ai dễ tin ráng chịu!

Nói thế không có nghĩa phủ nhận giá trị của melatonin. Trái lại là khác, vì melatonin cũng quan trọng như tất cả nội tiết tố khác. Nhưng cũng chính vì thế mà phải cẩn thận khi áp dụng melatonin cho mục tiêu bảo vệ sức khỏe, nghĩa là phải tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc, nghĩa là phải cẩn trọng về liều lượng y như khi dùng thuốc. Khéo hơn nữa là làm sao chủ động vận dụng chất melatonin nội sinh thay vì thụ động dùng thuốc melatonin dưới dạng hóa chất tổng hợp.

Trên thực tế rất hiếm khi cơ thể không đủ melatonin đến độ phải vét túi mua thuốc. Điểm gút mắc chỉ vì melatonin nội sinh tuy không thiếu nhưng không thể triển khai tác dụng như mong muốn khiến gia chủ mất ngủ, bần thần và lần hồi mất khả năng chịu đựng áp lực của cuộc sống.

Nội lực trong tầm tay

Muốn tối ưu hóa chức năng của nội tiết tố melatonin chỉ cần lưu ý một số điểm rất thông thường nhưng lại dễ bị bỏ sót trong nếp sinh hoạt thường ngày:

Đừng thức quá khuya, cũng đừng dậy quá trễ. Cố gắng giữ giấc ngủ theo đúng nhịp của mặt trời, nghĩa là càng ngủ sớm, càng dậy sớm, càng ít gặp thầy thuốc!

Hễ thức thì để đèn cho sáng, hễ ngủ thì tắt đèn cho tối. Đừng để đèn mờ mờ vì trung khu điều hành giấc ngủ khó tránh trăn trở do không biết là ngày hay đêm. Nhà ở và nơi làm việc cần có ánh nắng mặt trời. Giếng trời vì thế không nên thiếu trong họa đồ xây nhà mới, thay vì chỉ lưu ý nơi để xế hộp.

Khi du lịch nên chọn chỗ ngồi bên cửa sổ để có ánh sáng thiên nhiên. Nhờ đó sẽ ít bị mất ngủ khi đến nơi xa lạ. Đừng tưởng bơm thêm thuốc bổ làm tăng melatonin. Tuyến yên sản xuất nhiều melatonin nếu gia chủ chịu khó thiền định không hơn 15 phút mỗi ngày.

Chơi thể thao ngoài trời và tắm nước nóng trước khi ngủ cũng là biện pháp hưng phấn chức năng của melatonin. Ai thường có rau cần, cà-rốt, cà chua, chuối, đậu hũ, trứng, sữa trong khẩu phần là người khó thiếu melatonin. Ngược lại, rượu, thuốc lá, cà phê, thuốc ngủ, thuốc giảm đau ức chế tiến trình tổng hợp melatonin.

Cuộc sống khỏe mạnh phải gắn liền với ánh sáng. Thỉnh thoảng mờ mờ một chút cho có vẻ trữ tình lãng mạn thì không sao. Nhưng năm này qua tháng khác nếu cứ tranh tối tranh sáng thì mệt là cái chắc.

Bác sĩ Lương Lễ Hoàng