Tích nước sẽ kích thích động đất

Phóng viên NTNN phỏng vấn GS-TS Nguyễn Đình Xuyên – nguyên Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu.

Ông Xuyên cho biết: Động đất ở huyện Bắc Trà My bắt đầu từ năm 2011 và từ đó đến nay Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần Việt Nam (Viện Vật lý địa cầu) lúc thì bảo là do động đất kiến tạo, lúc thì bảo do động đất kích thích nên nhiều người băn khoăn, nghi ngại tính chính xác.

Việc cho tích nước tại hồ Thủy điện Sông Tranh 2 đang gây ra nhiều lo lắng .

Tôi khẳng định động bất ở huyện Bắc Trà My là động đất kích thích, là sự giải phóng sớm ứng suất kiến tạo đã tích luỹ trong lòng đất trong quá trình vận động kiến tạo. Điều kiện để xảy ra động đất kích thích là phải có các đứt gãy kiến tạo hoạt động liên quan đến thuỷ văn và hồ chứa, liên quan đến quá trình tích nước và hoạt động của hồ chứa.

Vì sao liên quan đến quá trình tích nước và hoạt động của hồ chứa, tôi đưa ra 3 lý giải: Thứ nhất, áp lực của nước trong hồ chứa gây ra ứng suất gia tăng trong vỏ Trái đất, kích thích cho giải phóng ứng suất đã được tích luỹ. Thứ 2, nước ở hồ chứa thấm theo các khe nứt sâu xuống lòng đất làm tăng áp suất lỗ rỗng trong lòng đất làm tăng ứng suất trong lòng đất, đó là một tác nhân kích thích khiến động đất xảy ra. Thứ 3, nước thấm theo các khe nứt, đứt gãy làm giảm áp suất các mặt trượt (đứt gãy) làm cho các rìa khối của 2 bên mặt trượt dễ xê dịch hơn.

Điều đó có nghĩa việc tích nước đập thuỷ điện là một trong những yếu tố khiến cho động đất xảy ra, thế giới gọi là động đất hồ chứa.

Động đất kích thích có giai đoạn tiền chấn. Giai đoạn này động đất còn yếu và xảy ra nhiều, liên tục, số lượng trận động đất càng ngày càng tăng. Sau khi kết thúc giai đoạn tiền chấn sẽ chuyển sang kích động chính. Lúc này động đất sẽ lớn nhất, mạnh nhất. Sau kích động chính hoạt động động đất sẽ ổn định, giảm động đất từ từ.

Vậy động đất ở Bắc Trà My đang ở giai đoạn nào, thưa giáo sư?

- Từ năm 2011 cho đến bây giờ, khu vực Bắc Trà My vẫn chưa hết giai đoạn tiền chấn. Động đất vẫn xảy ra tăng lên về tần suất và cường độ. Sau đó sẽ có một trận động đất mạnh nhất (giai đoạn kích động chính), rồi tiếp đến sẽ là những trận động đất nhẹ dần. Tuy nhiên đến giờ không ai trả lời được giai đoạn tiền chấn ở Bắc Trà My kéo dài đến bao giờ, lúc nào sẽ chuyển sang kích động chính?

Theo tôi, người dân Bắc Trà My nên chuẩn bị tinh thần cho một trận động đất mạnh hơn sẽ xảy ra trong thời gian tới. Thế nhưng xảy ra thì cường độ của động đất không thể vượt quá mức cực đại. Các nhà khoa học đánh giá mức cực đại ở khu vực này là 5,5 độ richter.

Vậy việc lo lắng cho số phận công trình Thủy điện Sông Tranh 2 nằm trong khu vực này là có cơ sở, thưa GS?

- Với những gì tôi phân tích ở trên thì rõ ràng những lo lắng của chính quyền địa phương cũng như người dân Quảng Nam là vô cùng chính xác.

Tập đoàn Điện lực VN đang xin Chính phủ cho tích nước tại hồ Thủy điện Sông Tranh 2. Quan điểm của GS về vấn đề này thế nào?

- Quan điểm của tôi là chưa nên tích nước trở lại. Chỉ khi nào các nhà khoa học, các cơ quan liên quan nghiên cứu rõ ngọn ngành, trả lời một cách thoả đáng các vấn đề liên quan, lúc đó hãy nên tích nước.

Dư luận đang băn khoăn vì sao đập Thủy điện Sông Tranh lại được xây dựng trên khu vực huyện Bắc Trà My, nơi hội tụ đủ các yếu tố xảy ra động đất kích thích?

- Tôi nghĩ việc xây dựng công trình thuỷ điện ở Bắc Trà My không có gì là sai cả. Tuy nhiên trước khi xây dựng phải nghiên cứu, đánh giá cẩn thận để có phương án xây dựng thuỷ điện cho phù hợp với địa chất ở đó.

Lúc này, việc cần làm ngay là phải cho đặt các trạm quan trắc để quan sát động đất kích thích đã và đang xảy ra, nếu không có trạm thì làm sao có thể thu thập được số liệu. Có số liệu thì các nhà nghiên cứu động đất của Viện Vật lý địa cầu mới tìm hiểu được quy luật xuất hiện và biết được liệu động đất có xảy ra nữa không. Khi đó, chúng ta mới đưa ra được những phương án chính xác nhất!

Xin cảm ơn giáo sư!

Đình Thắng (thực hiện)