Nơi gửi niềm tin với biển cả: Độc đáo nghĩa trang cá Ông

Cá voi được dân đi biển sùng kính gọi là cá Ông. Người ta bảo trong lúc nguy nan gió to sóng cả, cá voi thường xuất hiện như vị cứu tinh, dìu thuyền vào bờ.

Khi cá chết, trôi dạt vào bờ, luôn được ngư dân chôn cất theo nghi lễ...

Đưa xương ông Voi đi cải táng tại nghĩa trang.

Chuyện như truyền thuyết...

Vượt qua chiếc phà nối 2 xã Tam Quang - Tam Hải, chúng tôi được người dân xã đảo Tam Hải chỉ đến tận nơi được mang tên "nghĩa trang cá Ông" với lòng thành kính. Được "quy hoạch" thành khu nghĩa trang, cũng những nấm đất với bia mộ, quan tài bằng tre, mỗi năm được một lần cúng giỗ hương khói hết sức chu đáo... Đó không phải là nghĩa trang dành cho người, mà là khu nghĩa trang dành cho cá voi ở miền biển thuộc thôn Thuận An, xã Tam Hải.

Nghĩa trang cá Ông Tam Hải toạ lạc trên vùng cát trắng, giữa rừng dương vi vu trong gió, trong tiếng sóng triều rì rào từ biển vọng vào. Có đến 529 ngôi mộ chở che thân xác từng ấy "ngài" đã lụy vào bờ biển Tam Hải từ mấy trăm năm qua. Trong tâm thức của ngư dân miền biển Quảng Nam, cá Ông chính là thần Nam Hải luôn bảo vệ, nâng đỡ họ trước sóng gió đại dương.

Cá Ông có mặt khắp nơi trên biển bao la. Những ngày trời yên biển lặng, cá Ông chào đón những chiếc thuyền ra khơi một cách hồ hởi như đón người thân trở về nhà. Còn những lúc gió bão, thuyền chao đảo, ngả nghiêng trên đầu sóng, chỉ cần vái gọi, cá Ông xuất hiện ngay, đưa tấm thân khổng lồ dìu dắt chiếc thuyền đang gặp nạn vào bờ an toàn. Vì thế, ngư dân mang ơn cá Ông cứu mạng, giữ thuyền, duy trì nghề biển từ ngàn đời nay.

Dẫn đường cho chúng tôi đến nghĩa trang cá Ông là lão ngư Trương Văn Đông, đã hơn 60 năm lang bạt trên những cơn sóng biển. Ông Đông chỉ những ngôi mộ nhỏ nhắn được vun trên cát, được táng theo từng hàng ngay ngắn, 2 đầu mộ đặt những viên đá ong vuông vức. Ông Đông kể: "Từ hồi tui còn nhỏ đã thấy có mộ các Ngài rồi. Các Ngài linh lắm! Khi sống là thần cứu nạn tàu thuyền giữa biển nguy nan, khi lụy về đây thành thần phù hộ dân làng chài mạnh tay, tinh mắt rượt đúng luồng tôm cá, ra khơi trở về tôm cá đầy khoang...".

Trong câu chuyện kể, ông Đông cũng tiết lộ chính ông cũng từng được cá Ông cứu nạn khi gặp bão. Ông Đông kể: "Hồi ấy gặp bão lớn lắm, thuyền của tui không chèo được. Mọi người phó mặc cho trời xem như chết rồi. Bỗng đâu Ông xuất hiện cặp vào mạn thuyền, dìu thuyền ra khỏi bão đi về phía đất liền. Sau này mỗi khi dân quê tui đi biển gặp khi bão tố bất ngờ, chỉ còn cách khấn Ông cứu mạng, nhờ vậy mà vững lòng tin. Có Ông còn dìu thuyền vào cho đến tận bờ, đuối sức mà lụy...".

Sức sống tâm linh

Không ai biết ngôi mộ cá Ông đầu tiên ở đây được chôn cất từ lúc nào. Người ta chỉ biết qua những câu chuyện được truyền lại từ đời này sang đời khác mà vẫn không thất truyền. Cái tục lệ của ngư dân biển, sống nhờ biển và mang ơn biển được người dân ghi nhớ trong tâm khảm qua việc thờ Ông. Loài cá to lớn của đại dương nhưng mang một sức mạnh huyền bí lạ kỳ.

Một vị cao niên của làng tự hào: "Hơn ai hết, ngư dân chính là những người yêu biển, gắn bó với biển nhiều nhất. Ngư dân ở vùng biển đảo quê tui đã làm nên tục thờ cúng cá Ông". Cuối tháng 7 vừa rồi, nghe tin Ông lụy bờ, bà Nguyễn Thị Xuân, năm nay hơn 80 tuổi, chân yếu, lưng còng vẫn ra tận bờ biển để nghinh Ông.

Cả một đời người, bây giờ bà mới được tận mắt thấy Ông ghé thăm làng. Với riêng bà Xuân, việc được nghinh Ông, như phần nào giúp bà xoa dịu nỗi buồn mất chồng, khi ông ra khơi bám biển 10 năm trước. Bà Xuân cười móm mém hồ hởi: "Được Ông lụy bờ, bà con vui lắm, Ông sẽ cho mùa biển năm nay được mùa, phù hộ cho mấy cháu đi biển được mạnh giỏi!".

Các ngư dân cao tuổi của làng biển Tam Hải nhớ lại, tang lễ cá Ông thường rất lớn, có văn tế, có quan gia hàng huyện trở xuống áo dài khăn đóng đến lạy. Người đầu tiên phát hiện ra Ông lụy được đóng khăn sô chịu tang và thường có nhiều may mắn.

Còn đại lễ tế cá Ông hằng năm diễn ra vào mùa xuân cũng là lễ tế thần Nam Hải, lễ cầu ngư và bây giờ thì cũng là lễ ra quân đánh bắt xa bờ vụ chính trong năm (vụ cá nam). Bà con góp tiền góp gạo, chính quyền xã đứng ra chủ trì, làm lễ tế ngay nghĩa địa cá Ông, rồi rước linh Ông ra cửa biển, nhúng lưới, cầu ngư để mong một năm làm ăn thắng lợi.

Kỳ 2: Còn nỗi buồn diễm lệ

Bùi Hữu Cường