Báo động việc nông dân bỏ ruộng: Đồng lúa thành bãi chăn trâu

Quảng Bình là địa phương đầu tiên có gửi báo cáo đầy đủ nhất về thực trạng nông dân bỏ ruộng về Bộ NNPTNT.

Ruộng thành nơi thả bò

Xã An Ninh (huyện Quảng Ninh) được xem là vựa lúa của huyện. Nhiều năm qua, nông dân ở đây đã lập nên nhiều thành tích đáng nể bằng việc áp dụng khoa học kỹ thuật, đưa nhiều giống mới vào sản xuất, nhiều năm liền lập kỷ lục về năng suất lúa của toàn tỉnh (75 tạ/ha). Thế nhưng, vụ hè thu năm nay, nhiều diện tích lúa ở xã An Ninh cũng bị nông dân bỏ hoang không thương tiếc.

Ông Nguyễn Duy Viên - Chủ nhiệm HTX Thống Nhất (xã An Ninh) cho biết: “Theo kế hoạch, vụ hè thu này, HTX sẽ sản xuất 130ha, nhưng cuối cùng cũng chỉ làm được 90ha, còn 40ha thì bỏ hoang”. Không riêng xã An Ninh, ở các xã Tân Ninh, Gia Ninh, Hiền Ninh (huyện Quảng Ninh) và Đại Trạch, Trung Trạch, Hoà Trạch, Vạn Trạch (huyện Bố Trạch)... nhiều cánh đồng “cò bay mỏi cánh” cũng đã trở thành bãi chăn trâu...

Nhiều cánh đồng "bờ xôi ruộng mật" ở Quảng Bình thành bãi chăn trâu.

Trên cánh đồng Ông Đồng rộng đến cả ngàn ha ở xã Gia Ninh, chúng tôi gặp lão nông Dương Đình Phán đang chăn đàn bò lên đến hàng chục con. Ông Phán cho biết, gia đình ông cũng có hơn mẫu ruộng, nhưng vụ này cũng bỏ hoang. Nắm bắt được xu thế bỏ hoang ruộng của nhiều nông dân, nên những năm gần đây ông Phán đã mạnh dạn đầu tư nuôi bò vì đã có nơi chăn thả.

“Những năm trước, nhà tui chỉ nuôi vài ba con bò phục vụ cho việc cày bừa vì không có nơi chăn thả. Nhưng bây giờ bãi chăn thả rộng thênh thang do nhiều nông dân bỏ ruộng, đàn bò của gia đình tôi vì vậy đã tăng lên hàng chục con, mỗi năm bán vài con cũng lãi gấp mấy lần trồng lúa” - ông Phán chia sẻ.

Bỏ ruộng sẽ còn tăng

Trở lại với HTX Thống Nhất, khi chúng tôi hỏi vì sao có hiện tượng nông dân bỏ ruộng ở vùng đất vựa lúa này, ông Viên trả lời chậm rãi: “Nguyên nhân có nhiều, nhưng chỉ hai điều chính đó là giá lúa thấp quá, trong khi giá phân bón, thuốc BVTV, ngày công tăng cao nên cân đối lại, bà con thấy lỗ hoặc chưa đủ tiền công sức bỏ ra. Mặt khác, vụ hè thu luôn đối mặt với rủi ro cao. Không chỉ có chuột hoành hành, sâu bệnh phá hoại mà nhiều năm khi thấy hạt lúa vàng rực, lúa vào tận nhà rồi mà vẫn chưa chắc ăn vì trời mưa kéo dài, lúa không phơi được, mộng mọc dài cả gang tay...”.

Nhiều nông dân mà chúng tôi tiếp xúc đều cho rằng, 2 năm trở lại đây, giá lúa năm sau giảm hơn năm trước, vụ sau lại giảm hơn vụ trước trong khi chi phí vật tư, tiêu dùng ngày một tăng khiến người trồng lúa lâm vào cảnh làm chẳng đủ ăn nên họ đành bỏ ruộng hoang.

Nông dân Nguyễn Văn Quốc (xã Hiền Ninh, huyện Quảng Ninh) bấm ngón tay tính toán: “Hiện bà con chúng tôi phải chi phí cho 1 sào lúa (500m2), gồm các khoản: Cày bừa, giống má hết 335.000 đồng; phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hết 300.000 đồng; công gieo cấy, tỉa giặm, gặt, vận chuyển về... hết hơn 800.000 đồng.

Tổng chi phí khoảng 1,4 triệu đồng, quy ra mỗi ha chi phí khoảng 28 triệu đồng. Trong khi đó những năm được mùa, không gặp thiên tai, năng suất cây lúa ở đây cũng chỉ đạt trung bình 6 tấn/ha và giá thóc hiện nay đã hạ xuống mức 4,5 triệu đồng/tấn, thì mỗi ha có tổng thu 27 triệu đồng. Trừ chi phí, nông dân lỗ 1 triệu đồng/ha”.

Ở huyện Quảng Ninh, nhiều nông dân được mệnh danh “vua lúa” nhưng ở vụ hè thu này họ cũng bỏ ruộng hoang vì làm không có lãi. Nông dân Nguyễn Đại Ơn ở xã Thống Nhất có tới 3ha ruộng, nhưng theo ông Ơn nếu chỉ riêng trồng lúa thì chắc chắn gia đình ông sẽ không đủ sống. “Chừng ấy ruộng, tính ra mỗi năm tui cũng thu được khoảng 70 triệu đồng. Nghe thì có vẻ lớn, nhưng nếu chia cho 5 nhân khẩu thì mỗi người chỉ được 1,2 triệu đồng/tháng”.

Ông Phan Văn Khoa - Giám đốc Sở NNPTNT Quảng Bình cho biết, với tình hình giá vật tư nguyên nhiên liệu đầu vào của sản xuất nông nghiệp vẫn ở mức cao, trong khi giá nông sản, đặc biệt là giá lúa vẫn ở mức thấp và thị trường tiêu thụ nông lâm thuỷ sản tiếp tục gặp khó khăn... sẽ tác động rất lớn đến tâm lý của người nông dân.

Vì sao nông dân bỏ ruộng? Do thiếu lao động, chuyển nghề đi làm việc khác; Do chi phí sản xuất cao (công lao động tăng, chi phí vật tư nông nghiệp tăng...); Do nông sản phải bán giá thấp hoặc không bán được; Do điều kiện sản xuất ngày càng khó khăn (đất nghèo, thiếu vốn, khí hậu...); Do công nghiệp hóa, đô thị hóa (quỹ đất hẹp lại, ô nhiễm...); Do hạ tầng giao thông và thủy lợi cho nông nghiệp thiếu và yếu; Do chính sách về đất đai.

Trong đó, động viên bà con nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng: Đối với chân ruộng rất thích hợp cho cây lúa thì tập trung chuyển đổi làm giống lúa chất lượng cao, lúa đặc sản; đối với ruộng lúa kém hiệu quả, nên tập trung trồng những loại cây dễ tiêu thụ. Có chính sách hỗ trợ liên kết xây dựng cánh đồng mẫu lớn, bao tiêu sản phẩm; hỗ trợ người dân về giống, vật tư...