Nhen lên những niềm hy vọng

Những câu chuyện này cũng cho thấy nhiều hành động nhỏ đang nhen lên niềm hy vọng trong lòng mỗi thân nhân liệt sĩ.

Lời giải đáp nhờ gen

Gần tới dịp 27.7, gia đình ông Nguyễn Trung Kiên (Dương Nội, Hà Đông, Hà Nội) - con của liệt sĩ Nguyễn Trung Lò - có một niềm vui đặc biệt: Xác nhận được chính xác hài cốt liệt sĩ. Việc tìm được hài cốt cũng ngẫu nhiên một cách kỳ diệu.

“Hơn 60 năm sau ngày bố tôi hy sinh, gia đình gần như tuyệt vọng vì không có thông tin nào để có thể tìm được nơi yên nghỉ của bố. Thế nhưng năm 2012, tình cờ một thầy lang gần nhà nói có một bệnh nhân của ông biết thông tin và đang chăm sóc phần mộ của bố tôi”– ông Kiên hồi tưởng lại.

Chuyện là ngày bố anh hy sinh, một người du kích có tên là Trí Công Thu (xã Dương Liễu, huyện Hoài Đức, Hà Nội) đã tự tay chôn cất. Hơn 60 năm cụ cùng với con cháu vẫn tôn tạo, hương khói gìn giữ phần mộ của liệt sĩ Lò. Tháng 6.2011, cụ Thu mất, con cháu ông vẫn nhớ như in câu chuyện liệt sĩ Lò hy sinh quả cảm, bởi vậy đi đâu họ cũng hỏi thăm, những mong có thể chắp nối thông tin để người thân có thể tìm về ngôi mộ.

“Ngày bố tôi yếu, lúc lâm chung ông vẫn không quên trăng trối với chúng tôi phải ghi nhớ bằng được các thông tin về phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Trung Lò để sau này có người thân của liệt sĩ đến tìm còn cung cấp”– bà Trí Thị Bé– con gái ông Thu kể lại.

Có ai ngờ, lúc sống cả một đời không tìm ra người thân cho liệt sĩ, đến lúc chết con cháu cụ Thu lại làm được việc này qua một sự tình cờ là bà Bé tới khám bệnh đúng vị lương y có biết liệt sĩ Lò và gia đình ông Kiên.

Tuy nhiên, ngày tới thăm mộ bố, ông Kiên chỉ nhìn thấy một phần mộ bị san phẳng ẩn dưới cánh đồng trồng đậu. Mong muốn được đưa hài cốt của bố về quê hương đã bị dòng họ Trí ở làng Dương Liễu ngăn cản vì cho rằng đây là phần mộ của cụ tổ nhà họ dù người nhà cụ Thu đã xác nhận là mộ của liệt sĩ Lò. Sau gần 1 năm đi lại thuyết phục không được, ông Kiên nhờ Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ giúp đỡ lấy mẫu hài cốt dưới mộ đưa đi giám định gen. “Kết quả đúng là hài cốt của bố tôi. Nhờ vậy mà dịp này, gia đình tôi đã đón được bố trở về sau 63 năm xa cách”– ông Kiên cảm động.

Vui buồn chuyện giám định gen liệt sĩ

Gia đình ông Kiên chỉ là một câu chuyện trong cả ngàn câu chuyện giám định gen tìm mộ liệt sĩ. Suốt 3 năm qua, Cục Người có công (Bộ LĐTBXH) và Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ đã tiếp nhận hơn 1.000 hồ sơ liệt sĩ được gia đình đề nghị lấy mẫu đi giám định gen và đã trả lại đúng tên cho liệt sĩ.

Ông Đào Ngọc Lợi – Phó Cục trưởng Cục Người có công (Bộ LĐTBXH) cho biết: “Trung bình mỗi năm, Cục Người có công tiếp nhận đề nghị giám định cho hơn 500 hài cốt liệt sĩ, ngoài ra Cục đã tiếp nhận hơn 1.000 mẫu thông tin được lưu vào ngân hàng thông tin để phục vụ cho việc triển khai Quyết định 150 về xác định hài cốt liệt sĩ trong những năm tiếp theo (dự kiến tới 2015 sẽ sử dụng phương pháp giám định gen tìm danh tính cho 10.000 liệt sĩ). Hiện chúng tôi đang thực hiện thí điểm để nhân rộng mô hình giám định gen để xác định danh tính liệt sĩ. Ngay sau khi có ban chỉ đạo cấp nhà nước của đề án thì Cục sẽ bắt tay vào làm luôn”.

Ông Phạm Văn Phùng – Phó ban Chính sách Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ là người trực tiếp tiếp nhận và xử lý các hồ sơ đề nghị giám định gen, tìm danh tính liệt sĩ cho hay: “So với giai đoạn trước, giờ đây rất nhiều gia đình liệt sĩ áp dung biện pháp giám định gen để tìm hài cốt của người thân. Thế nhưng không phải hồ sơ giám định gen nào cũng cho kết quả khả quan”.

Vì rất nhiều lý do, trong đó lý do chủ yếu là liệt sĩ được chôn cất trong môi trường không thuận lợi nên xương cốt đã bị hỏng hết, cũng có thể là do đã chôn quá lâu, việc lấy mẫu không đạt (xương cốt đã mục, mủn hết), hay gia đình không còn người để đối chứng…

“Lấy mẫu hài cốt để giám định thì chỉ có thể lấy xương và răng, thế nhưng vì thời gian quá lâu nên nhiều hài cốt đã bị mục. Có gia đình thay vì lấy răng lại lấy phải viên đá, hoặc lấy xương thì lại lấy nhầm phải cành cây… vì người dân không có chuyên môn. Có gia đình lấy đi lấy lại cả 3-4 lần mà không được”– ông Phùng cho hay.

Điều đặc biệt nữa là, việc giám định này là giám định ty thể (chứ không phải giám định nhân), mẫu đối chứng phải lấy trên cơ thể mẹ, hoặc chị, hoặc con của chị gái, em gái liệt sĩ… nên rất khó. Có nhiều trường hợp liệt sĩ không còn thân nhân để đối chứng, phải khai quật mộ của mẹ liệt sĩ lên để lấy xương đối chứng. Công việc giám định có thể kéo dài từ 3 tháng đến 1 năm, tốn kém tiền của công sức của rất nhiều người.

Tối 24.7, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam đã tổ chức chương trình giao lưu “Mẹ đã có cả nước non”. Trong Chương trình này, Ban tổ chức đã trao 30 kết quả giám định gen chính xác cho thân nhân của các gia đình liệt sĩ, đồng thời tặng 5 ngôi nhà tình nghĩa và 5 sổ tiết kiệm cho thân nhân các gia đình liệt sĩ gặp nhiều khó khăn.

“Nhưng dù khó khăn thế nào, chúng tôi vẫn cố gắng thực hiện bởi không gì có thể đánh đổi được niềm hạnh phúc của những thân nhân liệt sĩ khi chào đón các anh trở về đoàn tụ cùng gia đình”- ông Phùng nói.

Người làm công tác giám định gen, đưa hài cốt về các gia đình đã từng chứng kiến hình ảnh của người mẹ già 90 tuổi ứa nước mắt ôm chặt chiếc hòm đựng hài cốt của con. Hình ảnh người vợ nhớ thương chồng khóc nghẹn nói không thành tiếng… “không vất vả nào có thể khiến chúng tôi dừng bước lại khi nghĩ về những hình ảnh ấy” – ông Phùng xúc động.

Hiện các gia đình liệt sĩ có nhu cầu giám định gen đều có thể đăng ký với Cục Người có công và Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ. Người nhà liệt sĩ không phải bỏ bất cứ chi phí nào.