Ngẫm từ chuyện “nhà vệ sinh dát vàng“
Đào Tuấn
25/09/2013 13:08 GMT+7
Tháng 6 năm nay, dư luận đã vô cùng sửng sốt khi thấy nhiều sự tréo ngoe của cái gọi là “sự biến nhà vệ sinh dát vàng” ở một trường tiểu học miền núi.
Trong những tréo ngoe đó, kỳ cục nhất là chuyện một trường học nhỏ, ở một xã miền núi xa lắc xa lơ, với chỉ trên 300 học sinh, có tới 3 khu nhà vệ sinh thuộc 3 dự án khác nhau.
Tại sao nhà vệ sinh “chương trình” lại đắt như dát vàng?
Tại sao trong khi nhiều trường học “lấy bờ rào làm nhà vệ sinh” thì có trường lại có tới 3 nhà WC?
Câu trả lời, đã được giải đáp vào ngày hôm qua, khi những điều được gọi mềm mại dễ nghe là tồn tại, được “nói thẳng nói thật” trong phiên giải trình liên quan đến giảm nghèo. Trong hàng trăm trang báo cáo của nhiều bộ ngành, xuất hiện mỏng manh một tài liệu dưới tiêu đề “Một số ý kiến phản biện” báo cáo của Bộ trưởng. Tác giả: Một chuyên gia độc lập về phản biện.
Chúng ta nhìn thấy trong đó nhiều câu chữ có tính chất đánh giá: Báo cáo thì “liệt kê”; Nguồn lực thì “khan hiếm”; Trong khi chương trình, chính sách thì “nhiều và chồng chéo”. Thực nhận chỉ “10%” vốn dự kiến.
Hóa ra, có tới hơn 70 chính sách liên quan đến xóa đói giảm nghèo. Nhưng giảm nghèo trong lĩnh vực y tế chẳng hạn, lại đang tồn tại nguyên lý “chia sẻ vùng nghèo cho vùng giàu” mà con số kết dư bảo hiểm y tế ở một tỉnh nghèo lên tới 700 tỷ đồng là ví dụ sinh động nhất.
Hóa ra, nguồn vốn thì lớn, trong khi đó người nghèo muốn vay mua một con bò chỉ được vay 5 triệu đồng thì “làm sao mà nuôi”. Đi xuất khẩu lao động cần 100 triệu tiền cược chỉ cho vay 20 triệu thì “làm sao mà đi”.
Hóa ra việc phân nguồn vốn là “ấn từ trên ấn xuống” không cần quan tâm đến nhu cầu thực tế, chẳng hạn ngôi trường mục tiêu đã có bao nhiêu cái nhà vệ sinh. Nếu phải tìm một ví dụ, thì đó là con số mà một Phó chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội đã không vô tình xếp cạnh nhau: Nguồn vốn giảm nghèo mỗi năm: 90.000 tỷ đồng. Kết quả xóa nghèo mỗi năm: 500.000 hộ. Mỗi hộ nghèo, trên lý thuyết sẽ được hưởng ít nhất 180 triệu đồng. Và “báo cáo từ các địa phương”, mỗi hộ nghèo chỉ tiếp cận được 10-15 triệu đồng.
3 cái nhà vệ sinh là chuyện “chỉ có ở Việt Nam”. Nhưng con số 3 chưa phải là kỷ lục cuối cùng của sự bất cập. Có một chi tiết đã được nhắc tới trước nghị trường: Ở nhiều địa phương, 1 hộ nghèo “được” chụp 5 bức ảnh, ở 5 góc độ khác nhau để những người xóa nghèo làm 5 bộ hồ sơ khác nhau nhằm giải ngân giảm nghèo.
Trong tờ phản biện mỏng tang, nhiều nhất là các từ “yếu kém”, “tồn tại”, và tất nhiên, hai từ “trách nhiệm”. Nếu thực sự có cái gọi là trách nhiệm, có lẽ, tất cả những điều trên đã không cần phải được đặt ra.
Tại sao nhà vệ sinh “chương trình” lại đắt như dát vàng?
Tại sao trong khi nhiều trường học “lấy bờ rào làm nhà vệ sinh” thì có trường lại có tới 3 nhà WC?
Câu trả lời, đã được giải đáp vào ngày hôm qua, khi những điều được gọi mềm mại dễ nghe là tồn tại, được “nói thẳng nói thật” trong phiên giải trình liên quan đến giảm nghèo. Trong hàng trăm trang báo cáo của nhiều bộ ngành, xuất hiện mỏng manh một tài liệu dưới tiêu đề “Một số ý kiến phản biện” báo cáo của Bộ trưởng. Tác giả: Một chuyên gia độc lập về phản biện.
Chúng ta nhìn thấy trong đó nhiều câu chữ có tính chất đánh giá: Báo cáo thì “liệt kê”; Nguồn lực thì “khan hiếm”; Trong khi chương trình, chính sách thì “nhiều và chồng chéo”. Thực nhận chỉ “10%” vốn dự kiến.
Hóa ra, có tới hơn 70 chính sách liên quan đến xóa đói giảm nghèo. Nhưng giảm nghèo trong lĩnh vực y tế chẳng hạn, lại đang tồn tại nguyên lý “chia sẻ vùng nghèo cho vùng giàu” mà con số kết dư bảo hiểm y tế ở một tỉnh nghèo lên tới 700 tỷ đồng là ví dụ sinh động nhất.
Hóa ra, nguồn vốn thì lớn, trong khi đó người nghèo muốn vay mua một con bò chỉ được vay 5 triệu đồng thì “làm sao mà nuôi”. Đi xuất khẩu lao động cần 100 triệu tiền cược chỉ cho vay 20 triệu thì “làm sao mà đi”.
Hóa ra việc phân nguồn vốn là “ấn từ trên ấn xuống” không cần quan tâm đến nhu cầu thực tế, chẳng hạn ngôi trường mục tiêu đã có bao nhiêu cái nhà vệ sinh. Nếu phải tìm một ví dụ, thì đó là con số mà một Phó chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội đã không vô tình xếp cạnh nhau: Nguồn vốn giảm nghèo mỗi năm: 90.000 tỷ đồng. Kết quả xóa nghèo mỗi năm: 500.000 hộ. Mỗi hộ nghèo, trên lý thuyết sẽ được hưởng ít nhất 180 triệu đồng. Và “báo cáo từ các địa phương”, mỗi hộ nghèo chỉ tiếp cận được 10-15 triệu đồng.
3 cái nhà vệ sinh là chuyện “chỉ có ở Việt Nam”. Nhưng con số 3 chưa phải là kỷ lục cuối cùng của sự bất cập. Có một chi tiết đã được nhắc tới trước nghị trường: Ở nhiều địa phương, 1 hộ nghèo “được” chụp 5 bức ảnh, ở 5 góc độ khác nhau để những người xóa nghèo làm 5 bộ hồ sơ khác nhau nhằm giải ngân giảm nghèo.
Trong tờ phản biện mỏng tang, nhiều nhất là các từ “yếu kém”, “tồn tại”, và tất nhiên, hai từ “trách nhiệm”. Nếu thực sự có cái gọi là trách nhiệm, có lẽ, tất cả những điều trên đã không cần phải được đặt ra.