Không “cắt” được đói, đừng mơ thoát nghèo

Nông nghiệp đột phá, sao dân vẫn đói?

Nhìn từ góc độ quản lý, ông Phạm Ngọc Dũng – Phó Giám đốc Sở LĐTBXH tỉnh Hà Giang thừa nhận: “Năm nào Hà Giang cũng là địa phương phải xin gạo cứu đói giáp hạt cao nhất, nhì cả nước”.

Theo phân tích của ông Dũng, việc “triệt” cái đói là rất khó, bởi điều kiện tự nhiên không thuận lợi, tỉnh có tới 4 huyện vùng cao núi đá, sản xuất lương thực gặp nhiều khó khăn. “Thời gian qua UBND tỉnh Hà Giang và các đơn vị có liên quan cũng đã tính đến biện pháp di dời dân ở vùng khó khăn xuống núi để giúp người dân an cư lạc nghiệp. Tuy nhiên, không phải dự án di dân nào cũng được thực hiện và thực hiện thành công”- ông Dũng bày tỏ.

Ông Đỗ Tấn Sơn – Phó Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Hà Giang cho biết, bình quân lương thực của người dân ở Hà Giang đạt 480kg/người. Tuy số liệu lạc quan như vậy nhưng ông Đỗ Tấn Sơn vẫn không thể trả lời cho câu hỏi tại sao tỷ lệ hộ đói toàn tỉnh vẫn ở mức cao. Chỉ tính riêng huyện Đồng Văn, báo cáo mới nhất trong năm 2014 này cho thấy đã có 1.011 hộ với 4.846 khẩu bị đói. Huyện cần gần 148 tấn gạo để cứu đói trong 3 tháng giáp hạt.

Tại Quảng Lâm - xã nghèo nhất huyện Bảo Lâm (Cao Bằng), đã có nhiều nỗ lực của địa phương trong việc hỗ trợ người dân thoát đói giáp hạt. Ghé thăm nhà bà Ngô Thị Rắc (thôn Nà Luông) - một hộ nghèo, đói kinh niên nhiều năm qua của xã, chúng tôi thấy trong ngôi nhà đơn sơ, đã có 2 con bò và 1 đàn lợn Mán, tài sản đáng kể của bà. Bà Rắc nói: “Nhà nghèo lắm, chẳng có mảnh ruộng nào đâu. Năm nào cũng đói vài tháng”.

3 năm trước gia đình bà có vay của Ngân hàng Chính sách xã hội 3 triệu đồng để mua 1 con bê, giờ nó đã lớn và đẻ được 1 con bò. Hai con bò, với 1 đàn lợn Mán đang là hy vọng để gia đình bà thoát nghèo. Bà Rắc chia sẻ: “Thôn mình cũng có tới 20 hộ được cấp gạo đấy, trong đó có nhà mình. Cứ có bò, có lợn nuôi thì đỡ đói, nhưng không phải ai cũng được vay tiền, vay ngô để nuôi. Đất không có thì cũng không có gì cho lợn, bò ăn. Nếu có thì chắc cũng bớt hộ đói”.

Cần lắm những “chiến lược nông nghiệp” hợp lý

Tại Sơn La, đối với một số xã thực hiện phát triển mạnh mẽ cây cao su của các huyện: Quỳnh Nhai, Mường La, Mộc Châu, vấn đề đất sản xuất đang là bài toán nan giải. Bởi những diện tích đất nương tốt nhất, thuận lợi cho sản xuất thì đã góp vào trồng cây cao su vì họ chỉ lấy đất bằng, đất dốc ít và phải liền vùng, liền khoảnh.

Anh Bạc Cầm Văn (xã Chiềng Khoang, huyện Quỳnh Nhai) bày tỏ: “Cây cao su khi đã khép tán thì không được phép trồng xen cây lương thực nữa. Mỗi hộ có góp tới cả ha đất nương thì cũng chỉ được 1 công nhân vào làm cao su, lương rất thấp, còn những nhân khẩu khác trong hộ đó thì rất khó có việc làm và thu nhập bởi đất sản xuất còn lại rất ít, chủ yếu là đất nương dốc, bạc màu, chỉ trồng được 1 vụ cây lương thực với năng suất thấp nên đói thôi”. Anh Văn mong mỏi việc quy hoạch nông nghiệp nên tính tới đất sản xuất lương thực, vì nông dân ở đây chưa có nguồn thu, nếu không trồng được cây lương thực là đói.

Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội nhận định có 6 nguyên nhân chính dẫn tới đói kinh niên trong các mùa giáp hạt gồm: Thiếu kinh nghiệm sản xuất; thiếu phương tiện, công cụ sản xuất; thiếu đất; thiếu lao động; thiếu sự hướng dẫn tư vấn cần thiết của cán bộ, chính quyền địa phương để có mùa vụ hợp lý; do thiên tai, địch họa. Trong 6 nguyên nhân ấy, có thể thấy nguyên nhân thứ 3 và nguyên nhân thứ 5 là nguyên nhân chính, nếu giải quyết được hai vấn đề này ta hoàn toàn có thể giúp bà con xóa đói, giảm nghèo bền vững.

Tại Cao Bằng, cứ tới tháng 3 là tỉnh lại chỉ đạo rà soát để thống kê số hộ cần cứu đói. Ông Hà Minh Trần – Giám đốc Sở LĐTBXH tỉnh Cao Bằng chia sẻ:

“Nhiều lần trực tiếp vào khảo sát trong thôn, bản thấy còn tận 4-5 tháng nữa mới tới vụ hạt mà một số hộ chỉ còn một đống ngô bằng con bò. Nhà có tận 7- 8 người, nên chắc dè sẻn lắm họ cũng chỉ ăn trong 1-2 tháng là hết. Cứ nghĩ đến đấy là tôi lại thấy đắng lòng”.

Là người làm công tác xóa đói, ông Trần rất trăn trở: “Nếu như đói do mất mùa, thiên tai hay lũ lụt ta không chủ động để ứng phó được, thì cái đói kinh niên hay còn gọi là đói giáp hạt, đói thường niên, chúng ta hoàn toàn có thể chủ động được”.

Theo ông Trần, hiện nay chính sách phát triển nông nghiệp ở vùng đói chưa rõ ràng, trong khi cứu đói của chúng ta vẫn còn quá chung chung. “Trên thực tế, có rất nhiều hộ không có đất sản xuất. Số hộ này năm nào cũng phải cứu đói. Chúng ta không thể cứ năm nào cũng mang gạo đến cho họ, mà cần phải có phương pháp hỗ trợ trao “cần câu” để họ tự câu cá”- ông Trần nói.