Bận lòng ở trời Tây: Gặp Danube nhớ... sông Lô

Xanh quá, mông mênh quá

Sau gần một ngày thỏa mắt với các tác phẩm kiến trúc đặc sắc ở Viên, tôi và Lê Chiên ra sông Danube - một tuyệt tác do thiên nhiên ban tặng châu Âu. Đây rồi, “một dòng xanh xanh, một dòng tràn mông mênh”. Không rõ nghệ sĩ Thái Thanh hát lời Việt Danube xanh là của ai, nhưng quả đúng, Danube đầu thu xanh xanh, êm trôi mông mênh quá. Những lâu đài cổ trầm mặc đôi bờ, những chú hải âu, vịt trời lười nhác bồng bềnh trong cái nắng hanh đầu thu. Tôi vục nước dòng Danube đưa lên mặt, tự thỏa mãn với giây phút phiêu bồng của mình.

Thủ đô Budapest (Hungary) soi bóng bên dòng Danube.

Sáng 23.8, tôi mua vé từ Viên theo dòng Danube đi Bratislava (Slovakia ). Hơn 60km, 23 euro/lượt. Con tàu trắng lướt trên dòng nước xanh phẳng lặng, những cánh rừng xanh ngát, thấp thoáng những lâu đài cổ, turbin điện gió và những căn nhà gỗ nhỏ của những tay đam mê câu cá thấp thoáng đôi bờ. Khách trên tàu đều dân châu Âu, chỉ mình tôi xứ lạ nhưng cùng giống nhau trong cái niềm vui vỡ òa được tràn lên boong khi con tàu ra dòng Danube lớn mênh mang.

Danube dài thứ hai ở châu Âu (2.850km), sau sông Volga; bắt nguồn từ khu Rừng Đen ở Đức, qua lãnh thổ 9 nước, hòa vào Biển Đen thuộc đất Ukraina. Công nghiệp, nông nghiệp, vận tải, năng lượng, du lịch, đánh bắt cá-đó là những lợi ích mà hơn 100 triệu người thuộc 19 quốc gia sống trong vùng châu thổ và ven sông Danube đang hưởng. 4 thủ đô trở nên quyến rũ , huyền thoại hơn nhờ soi bóng xuống dòng Danube: Viên (Áo), Bratislava (Slovakia), Budapest (Hungary) và Belgrade (Serbia). Năm 1991, UNESCO công nhận châu thổ sông Danube là di sản thế giới.

Tôi ngạc nhiên khi biết Danube là tuyến đường thủy bận rộn nhất châu Âu. Cả lượt đi lẫn lượt về Viên-Bratislava, cảm giác Danube chỉ dành cho du lịch. Họa lắm mới thấy một sà lan chở hàng. Dễ gặp hơn là những con tàu trắng sang trọng sơn cờ Thụy Sĩ, Áo to như khách sạn đưa những du khách cởi trần tắm nắng trên boong. Bãi sỏi đôi bờ cũng là chốn nghỉ ngơi của nhiều người, kể cả những người có thú vui tắm truồng. Không một cọng rác, không vệt dầu loang. Danube êm dịu, ngọt ngào và mênh mang quả như một phần giai điệu trong Danube xanh của Johnn Strauss II.

Luật từ việc câu cá

Có tư liệu nói rằng, Danube là nơi cư ngụ của 7 loài cá đã không tìm được nơi nào trên thế giới, đặc biệt đây là nơi sinh sản của loại cá tầm nổi tiếng. Vành đai Danube là vùng ngập nước độc đáo, là nơi cư ngụ của 1/3 loài thực vật, 1/2 loài động vật có vú. Rất nhiều loài chim quý hiếm như đại bàng đuôi trắng, cò đen có mặt ở đây. Lê Chiên đã từng theo bạn đi câu trên sông Danube kể rằng, luật pháp Áo quy định rất chặt việc câu cá. Phải mua thẻ 160 euro/năm và nộp thuế 15 euro. Câu mỗi loại cá bao nhiêu con/năm, bao nhiêu ki-lô/con…đều được quy định rõ. Ví như cá chép phải đủ 45cm mới được bắt. Tháng 5, cá chép đi đẻ thì cấm bắt. Câu được con nào phải ghi vào sổ mọi thông tin về nó…Cũng giống như mua vé xa lộ khi đi ô tô, chẳng mấy ai đi kiểm tra. Nhưng cũng chẳng ai gian lận.

Chiều buông trên sông. Gió mơn man thổi. Tôi những muốn ở mãi trên boong. Bỗng lòng chợt se nhớ những cơn gió mát chiều hè vờn ruộng ngô non trên bãi soi sông Lô quê tôi thời thơ ấu. Danube đẹp đài các. Sông Lô quê tôi xinh như một thôn nữ, nhỏ nhắn, hiền dịu và nhẫn nhịn. Trong xanh mùa thu, đỏ phù sa mùa hạ, bãi cát mịn trắng muốt phơi mình tự nhiên bên những hàng ngô non rạo rực nhựa sống; cá thì đủ loại, chỉ cần ngâm mình dưới nước một lúc có thể bắt được những chú cá nheo táo tợn.

Ngày tết làm lòng lợn bến sông, bất cẩn một tý là đàn quạ tha mất miếng ngon. Danube có Danube xanh của Johann Strauss II làm xao xuyến lòng thiên hạ thì Trường ca sông Lô của Văn Cao cũng là một áng thơ nhạc bất hủ làm ngây ngất bao thế hệ người Việt: Sông Lô sóng ngàn Việt Bắc bãi dài ngô lau núi rừng âm u.

Thu ru bến sông vàng từng nhà mờ biếc chìm một màu khói thu. Ôi, một thời hào hùng, một thời êm đẹp. Bây giờ thì hết cả rồi. Người ta nổ mìn diệt cả cá con, đổ mọi thứ rác rưởi lên mặt con sông hiền dịu. Những kẻ khát tiền sục những cái vòi đói khát vào lục phủ ngũ tạng con sông, hút bằng sạch các tầng cát mịn.

Bờ sông nham nhở, hoác miệng những cái hố đánh bẫy con trẻ chết đuối. Sông trở thành chiến địa giữa dân nghèo giữ đất và những kẻ cát tặc. Mà không chỉ sông Lô, sông nào ở Việt Nam bây giờ cũng chung số phận.

Nói vậy không có nghĩa Danube đã hoàn toàn yên ả với số phận của mình. Danube đang đứng trước sự lựa chọn của con người: Hoặc bảo tồn nguyên sơ, hoặc cải tạo để đem lại nhiều lợi lộc vật chất cho các quốc gia. Áo đã từng nắn dòng Danube, các nước hạ lưu nghèo hơn cũng muốn học theo.

Đã có nhiều cảnh báo Danube bị ô nhiễm do công nghiệp, nông nghiệp. Danube là tuyến đường thủy lớn và bận rộn nhất châu Âu. Vậy mà cứ mùa đông đến, nhất là đầu năm nay, Danube trở thành sông băng, con đường thủy tê liệt...

Bài cuối : Ngắm trăng giữa đồng quê

Đức Nguyện