Thấy gì qua bức tranh “Đám cưới chuột”

Nhưng nếu chỉ có thế thôi bức tranh sẽ chẳng có ý nghĩa gì đặc biệt, ngoài sự mô tả một cảnh sinh hoạt thời xưa, mà phần làm nên ý nghĩa xã hội đó chính là... phần trên của bức tranh. Phía đó, lại lù lù một chú mèo, một "miêu đại vương" nét mặt rất nanh ác, ngồi chễm chệ, rõ ra dáng một tiên sinh rất siêng năng thực thi cái sứ mệnh tiêu diệt họ nhà chuột.

Trước mặt tiên sinh “tiểu hổ” này là hai lão chuột đang khúm núm dâng lễ. Lão đi trước khom lưng, hai tay cung kính dâng lên đại vương mèo con chim câu béo mẫm. Lão đi sau, cũng với dáng điệu như thế, dâng một con cá chép.

Nhưng nếu để ý đến đuôi của 3 "nhân vật" này ta sẽ thấy rõ cái tài hoa, ý nhị của nhà hoạ sĩ dân gian: Ba cái đuôi thể hiện 3 tính cách, ba kiểu tính toán. Lão chuột dâng chim câu đuôi quắp chặt vào trong bụng, chứng tỏ lão đang rất sợ (sợ đến quắp đuôi), đang run như dẽ trước oai linh của cái thằng có thể "ăn thịt cả họ" nhà mình.

Lão chuột dâng cá đuôi cũng cứng, nhưng mà cứng vểnh lên. Đây có lẽ là một kẻ rất gian, rất mưu mẹo. Thế vểnh đuôi ấy là thế đề phòng, hễ mèo không vồ con chim mà quơ vào thằng cầm chim là lão "dĩ đào vi thượng" ngay.

Còn “miêu đại vương”, tuy đuôi cũng cuộn vào trong bụng nhưng cái đuôi ấy rất mềm mại, thể hiện một thái độ rất thư thái, rất ung dung của bậc "bề trên". Một chân y giơ lên, dứ dứ như thể lượng xem chim câu, cá rán ngon hay… thịt chuột ngon.

Nhưng ở đời "muốn ăn dưa phải trồng dưa, muốn ăn đậu phải trồng đậu". Miêu đại vương dẫu ít học, dẫu chỉ quẩn quanh xó bếp, nhưng chắc cũng hiểu được cái lý ấy. Muốn có nhiều thịt chuột, trước mắt phải tạm bằng lòng với chim, với cá, để nhà chuột dựng vợ gả chồng cho con cháu chúng nó cho nhiều, sinh đẻ ra thật nhiều cái đã. Sự tính toán của lão mèo là thế, nên trong tranh, ta thấy lão đang gật gù, và có lẽ lão đang ban ơn…

Song, về phần lão mèo, thì có lẽ do lễ hậu, do thái độ cực kỳ tôn kính của họ nhà chuột đối với mình, nên lão vì quá hài lòng mà mất cảnh giác, không nhận ra thâm ý của hai chuột già: Tiếng là tấu nhạc giúp vui, nhưng mà hai cái kèn mà bọn chuột dùng lại là… loại kèn đám ma. Sau vẻ ngoài cung kính, chắc hẳn bọn này đang thầm cầu trời, khấn đất cho lão mèo chết càng nhanh càng tốt.

Vĩnh Hoàng