Tài trồng quế của người Ca Dong

Khí hậu nóng ẩm, núi non quanh năm như chìm trong tầng mây cố tích đã cho họ một sản vật rất nổi tiếng – đó là cây quế. Quế của người Ca Dong đã được sử sách ghi chép từ thế kỷ XIII. Quế ở đây có nhiều loại nhưng phẩm chất dược liệu nổi trội nhất là quế mọc tự nhiên trên các triền núi cao mà đồng bào vẫn gọi là “quế trời”, rất đắt giá, được coi là ngang hàng với quế Thanh…

Thuở núi rừng còn là sự chiếm hữu tự nhiên, người Ca Dong thường khai thác quế tự nhiên. Ai tìm thấy thì đánh dấu vào cây, mượn người làm chứng rồi thông báo cho già làng. Vậy là mặc nhiên cây quế được sở hữu truyền đời. Khi việc khai thác quế trong tự nhiên dần cạn, đồng bào mới chuyển sang trồng…
Gắn một phần cuộc sống với cây quế nên đã là người Ca Dong thì ai cũng được dạy cách trồng quế. Khi một đứa trẻ ra đời, để nhắc nhở cho thế hệ sau biết cây quý của dân tộc mình, họ sẽ trồng cho bé một cây quế. Đến tuổi thiếu niên, đứa trẻ sẽ trồng cho mình một vườn quế để khi lấy vợ, lấy chồng có phương tiện làm lễ cưới và tạo lập cuộc sống gia đình: “Chiêng sẽ về, ché biết nhảy múa/Vải muối đầy nhà vì ta có quế trồng”.

Dù được thiên nhiên ban tặng quế quý nhưng không phải cứ khai thác về rồi mang bán. Có thể nói đồng bào Ca Dong không chỉ giỏi trồng quế mà còn là bậc thầy về kỹ thuật bảo quản và sơ chế quế… Quế sau khi lột vỏ, họ sẽ đem dầm sương hoặc ngâm nước rồi hong cho hết nhựa. Tiếp đó sẽ ủ một – hai ngày, sau đó tiếp tục phơi nắng, bó thành từng lọn nhỏ rồi bọc bằng là chuối hay cỏ tranh khô… Nói thì đơn giản nhưng việc chọn thời tiết để khai thác rồi ngâm ủ, phơi sấy bao lâu là cả một bí quyết nhà nghề.

Ngày nay mọi chuyện đã khác. Quế cũng không còn “đắt như quế” ngày xưa. Dẫu vậy nghề trồng quế của người Ca Dong không chỉ giữ một vị trí quan trọng trong cuộc sống mà còn là một nét đẹp văn hóa như chưa hề phai nhạt…