Nhầm lẫn chết người về món cá bống

Cá bống vân mây khác cá bống hoa

Trả lời báo chí ngày 24.4, bác sĩ Nguyễn Đình Lập, giám đốc trung tâm y tế huyện Phú Lộc, Thừa Thiên-Huếcho biết 16 bệnh nhân trong vụ ngộ độc tập thể ở thị trấn Lăng Cô đã qua cơn nguy kịch. Nguyên nhân ngộ độc được xác định do các bệnh nhân đã ăn cá bống vân mây. Đây cũng là thủ phạm đã gây ra vụ tử vong trước đó ở xã Phú An.

Để an toàn cho sức khoẻ, khi ăn cần loại trừ những con cá có hình dáng nghi ngờ giống cá bống vân mây.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Trần Văn Thế, nguyên cán bộ viện nghiên cứu hải sản thuộc bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, có một nhầm lẫn chết người khi một số báo, không biết do người phát ngôn nói nhầm hay tự hiểu sai đã có những chú giải đi kèm: cá bống vân mây còn gọi là cá bống hoa, “cá bống vân mây và cá bống hoa, về phương diện khoa học là hai loài khác nhau. Có thể do bề ngoài đều có các đốm trên da nên đã dẫn đến hiểu nhầm hai loài là một”, ông Thế nói.

Chi tiết hơn, ông Thế cho biết, cá bống hoa có tên khoa học là Acanthogobius flavimanus (Temminck & Schlegel, 1845), tên tiếng Anh là Spotted goby, được xếp vào loại thuỷ sản có giá trị kinh tế cao ở Việt Nam, thường chế biến tươi, làm khô, chả cá. Trong khi đó, cá bống vân mây lại có tên khoa học là Yongeichthys criniger (Valenciennes, 1837), tên tiếng Anh là Horny goby, là loài thuỷ sản có độc tố, dễ gây nguy hiểm đến tính mạng người ăn.

Độc tố trong cá bống vân mây chủ yếu là tetrodotoxin, vốn cũng có trong một số loài thuỷ sản độc hại khác như cá nóc, con so... Độc tố này tập trung hầu hết ở da cá bống vân mây, “Tốt nhất khi ăn, người dân cần loại trừ những con cá có hình dáng nghi ngờ giống cá bống vân mây. Ngoài đường thức ăn, cũng phải cảnh giác nguy cơ ngộ độc qua phản ứng tự vệ do vô tình hoặc cố ý đụng chạm, sờ mó phải cá, bị cá làm tổn thương. Các chất độc trong tuyến nước bọt của cá có thể chuyển vào cơ thể người thông qua vết thương...”, ông Thế lưu ý.

Ngộ độc tetrodotoxin rất nguy hiểm

Theo TS.BS Bùi Quốc Anh, giảng viên bộ môn hồi sức, cấp cứu và chống độc, đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch, TP.HCM, chất độc tetrodotoxin có độc tính chủ yếu với hệ thần kinh, tim mạch. Đây là một trong các chất có độc tính mạnh nhất được con người biết đến, độc gấp 275 lần so với xyanua và gấp 50 lần so với mã tiền.

Độc tố tetrodotoxin không bị phân huỷ ở nhiệt độ cao. Do đó, cho dù cá bống vân mây được nấu chín kỹ thì độc tố vẫn không mất đi. Thịt cá để lâu cũng vẫn chứa chất độc chứ không tan biến, ngay cả khi đã phơi hay sấy khô.

Cá bống hoa: đầu cá lớn, thân dài, phần trước hình trụ tròn, phần sau hơi dẹp, phủ vảy đến sau mắt. Trên da có nhiều hoa văn lốm đốm nhỏ.

Cá bống vân mây: thân cá ngắn và tròn, trên da có hoa văn rất đậm như những vân mây, mỗi bên có vài vệt đen lớn hình đám mây.

Biểu hiện ngộ độc tetrodotoxin xảy ra rất nhanh, có thể sau khi ăn 5 – 15 phút, thường là tê môi, lưỡi, chân tay, đau bụng, nôn, yếu mệt, liệt các cơ, loạn nhịp tim, tụt huyết áp, vã mồ hôi, giãn đồng tử, tăng tiết đàm nhớt, co giật… Hậu quả tử vong có thể xảy ra trong vòng 30 – 60 phút, do suy hô hấp kết hợp loạn nhịp tim, tụt huyết áp. Hiện thế giới chưa có thuốc giải độc đặc hiệu cho ngộ độc tetrodotoxin.

“Khi xảy ra ngộ độc thực phẩm nói chung và ngộ độc tetrodotoxin nói riêng, việc xử trí ban đầu ảnh hưởng rất nhiều tới những biến chứng sau này, thậm chí còn cứu được nạn nhân trước lưỡi hái tử thần. Vì vậy, nếu thấy có dấu hiệu ngộ độc, phải ngừng ngay không ăn món đó nữa.

Khẩn trương gây nôn để tống hết thức ăn ra ngoài. Có thể gây nôn bằng cách uống đầy nước rồi móc họng, ngoáy vào họng. Lưu ý, chỉ gây nôn khi bệnh nhân tỉnh và không gây nôn nếu là trẻ em, vì dễ sặc. Sau khi gây nôn nên uống một tuýp than hoạt, uống oresol bù điện giải. Nếu co giật và ngừng thở, ngừng tim phải cấp cứu khẩn bằng cách hà hơi thổi ngạt và ép tim.

Nếu hôn mê, để bệnh nhân nằm đầu thấp, nghiêng về một bên, phòng chất nôn sặc vào phổi. Sau khi sơ cứu, khẩn trương đưa đến bệnh viện để xử lý tiếp. Cần mang theo thức ăn nghi ngờ gây ngộ độc, chất nôn hoặc phân để giúp bác sĩ chẩn đoán và điều trị nhanh hơn”, bác sĩ Quốc Anh khuyến cáo.