Tiếng nhục của Chiêu Quốc Vương và chuyện mỉa mai là “Ả Trần“

Đại Việt Sử ký toàn thư có ghi lại: "Ích Tắc là con thứ của Thượng hoàng [Trần Thái Tông], thông minh hiếu học, thông hiểu lịch sử, lục nghệ, văn chương nhất đời. Dù nghề vặt như đá cầu, đánh cờ, không nghề gì không thông thạo; từng mở học đường ở bên hữu phủ đệ, tập hợp văn sĩ bốn phương cho học tập, cấp cho ăn mặc, đào tạo thành tài như Mạc Đĩnh Chi ở Bàng Hà, Bùi Phóng ở Hồng Châu v.v... gồm 20 người, đều được dùng cho đời... Đến 15 tuổi, thông minh hơn người, làu thông kinh sử và các thuật, vẫn còn có ý tranh đoạt ngôi trưởng đích. Ích Tắc đã từng gửi thư riêng cho khách buôn ở Vân Đồn xin quân Nguyên xuống nam. Đến 1285, người Nguyên vào cướp, Ích Tắc xin hàng để mong được làm vua."

Tranh vẽ chân dung Trần Ích Tắc (Nguồn Internet)

Khi quân Nguyên Mông sang xâm lược Việt Nam lần thứ hai (ngày 15.3.1285), thế đang mạnh như chẻ tre, khiến kinh thành Thăng Long nhanh chóng bị thất thủ. Hai vua tạm rời kinh đô, cùng toàn dân chống giặc, dù tình thế nguy nan nhưng tinh thần Sát Thát dâng cao ngút trời. Trong khi đó, Ích Tắc hèn nhát đem cả gia đình dâng thư hàng giặc, sang Trung Quốc và được Hốt Tất Liệt, vua nhà Nguyên phong làm An Nam Quốc vương để chờ ngày quay về.

Sau khi quân Nguyên Mông bị đánh đại bại, thua ở Đại Việt, Trần Ích Tắc vì hổ thẹn, không về nước nữa mà ở lại, rồi chết ở bên đó. Tuy nhiên, sách “Nguyên sử” của Trung Quốc lại chép khá nhiều thông tin về nhân vật này của nước Việt với nội dung hoàn toàn khác. Theo đó, trong hơn 40 năm sống trên đất khách, Trần Ích Tắc làm quan cho nhà Nguyên. Ông ta ở lại Ngạc Châu (nay thuộc tỉnh Hồ Bắc),  giữ chức quan Hồ Quảng bình chương chính sự, gia phong tới Ngân Thanh vinh lộc đại phu rồi Kim tử quang lộc đại phu, nghi đồng tam tư và chết ở Trung Quốc mùa hè năm Thiên Lịch thứ 2 (1329) đời Nguyên Văn Tông, thọ 76 tuổi. Năm Chí Thuận thứ nhất (1330) nhà Nguyên còn truy tặng tước Trung Ý vương cho Trần Ích Tắc.

Về thân thế của Ích Tắc, có một huyền thoại được chép trong “Đại Việt sử kí toàn thư” như sau: Khi Ích tắc sắp ra đời, Trần Thái Tông mộng thấy một vị thần ba mắt từ trời xuống, nói với nhà vua rằng ông ta bị Thượng đế quở trách bắt xuống trần, vậy xin làm con vua, sau sẽ lại về phương Bắc. Khi Ích Tắc ra đời, vua thấy trên trán con trai mình cái vết lờ mờ giống như con mắt thứ ba. Và mấy chục năm sau khi Trần Ích Tắc theo giặc sang Trung Quốc, người ta mới hiểu cái ý “sau lại về phương Bắc” mà vị thần kia đã nói. Người đời sau cho rằng, câu chuyện trên có lẽ chỉ được đặt ra để “chữa ngượng” phần nào cho hoàng thất mà thôi.

Bị quân dân Đại Việt đánh cho đại bại, tướng giặc Nguyên là Thoát Hoan phải chui vào ống đồng chạy trốn. Tranh minh hoạ của họa sĩ Nguyễn Bích. Nguồn: Daidoanket.vn

Vì sự phản bội này mà sau này nhà Trần đã loại Ích Tắc ra khỏi tông thất, cho đổi tên thành Ả Trần. Việc này cũng được ghi lại trong Đại Việt Sử ký toàn thư: "[1289], tháng 5, sau khi đánh thắng quân Nguyên lần thứ ba, bắt được cả một hòm biểu xin hàng. Thượng hoàng [Trần Thánh Tông] sai đốt hết đi để yên lòng những kẻ phản trắc. Chỉ có kẻ nào đầu hàng trước đây, thì dẫu bản thân ở triều đình giặc, cũng kết án vắng mặt, xử tội đi đày hoặc tử hình, tịch thu điền sản, sung công, tước bỏ quốc tính. Ích Tắc là chỗ tình thân cốt nhục, tuy trị tội cũng thế, nhưng không nỡ đổi họ xóa tên, chỉ gọi là Ả Trần, có ý chê hắn hèn nhát như đàn bà".

Vì thế, những ghi chép sách sử sau này đều gọi Trần Ích Tắc là Ả Trần, có ý chê là hèn nhát và tiếng nhục còn mãi đến muôn thu vì rắp tâm phản dân hại nước, vun vén lợi lộc, quyền lực cho cá nhân mình vậy!