Nghịch cảnh công nghiệp ôtô Nhật

Cô Toshie Yamada có một trang trại trồng hoa tại miền Trung Nhật Bản. Hàng ngày, cô chở hoa đi bán bằng chiếc xe tải nhỏ Nissan NT 100 Clipper, một dạng Kei-car (K-car) tại thị trường này. Nếu không phải là người Nhật, chiếc K-car của Yamada có lẽ bị nhầm tưởng là một dạng xe đồ chơi hơn là xe thương mại.

Nhưng đừng coi thường chiếc xe nhỏ này. Yamada cho biết hàng ngày cô vẫn xếp cả núi hoa lan và dụng cụ lên thùng xe trước khi chở đi bán. "Nếu không có nó, thực sự tôi không biết làm thế nào. Vì những xe tải khác thì quá to và lãng phí cho công việc này", New York Times dẫn lời Yamada.

K-car có thể là xe tải nhỏ, xe bán tải, xe gia đình, minivan và thậm chí loại xe bán cafe, đồ ăn lưu động, xuất hiện khắp nơi trên cả bốn hòn đảo nước Nhật. Hiện nay, K-car đang phổ biến hơn bao giờ hết, bởi những tác động từ giá nhiên liệu cao, ưu đãi thuế và sự phục hồi kinh tế không đồng đều.

K-car có mức tiêu thụ nhiên liệu đáng nể, cạnh tranh với những mẫu xe điện như Prius, nhưng mức giá chỉ bằng một nửa. Năm ngoái, K-car chiếm tới 40% tổng số xe mới bán ra tại Nhật.

Tuy thành công tại thị trường nội địa, nhưng dòng xe đặc trưng này lại đang đứng trước nguy cơ biến mất bởi chính phủ và các bộ ngành công nghiệp. Điều lo ngại của các quan chức này xuất phát từ độ phủ quá lớn của K-car, có thể khiến ngành công nghiệp ôtô Nhật mất tập trung vào các dòng xe khác, vốn đang là một pháo đài lớn cho nền kinh tế đất nước.

Tháng 4 vừa rồi, dựa trên tính toán, chính phủ đã nâng một loạt các khoản thuế đánh vào K-car, bao gồm thuế doanh thu, thuế nhiên liệu, trước bạ... nâng tổng mức phải đóng lên 50% giá xe, thu hẹp khoảng cách so với những dòng xe khác.

"Chúng tôi muốn cân bằng lại những mục tiêu ưu tiên của mình", Yoshotaka Shindo, Bộ trưởng Nội vụ cho biết trước khi tăng thuế.

Mặc dù được sản xuất bởi những hãng hàng đầu như Nissan, Honda, Suzuki, Daihatsu nhưng K-car lại không dành cho sản xuất vì kích thước nhỏ bé và thiếu các thiết bị an toàn. Động cơ giới hạn ở 0,66 lít, nhỏ ngang một chiếc môtô hạng trung. Thậm chí chiếc xe nhỏ nhất của Ford là Fiesta cũng có dung tích lớn hơn.

Điều này có nghĩa những nghiên cứu phát triển áp dụng cho K-car đều lãng phí, các quan chức cảnh báo. Những chiếc xe nhỏ chỉ phục vụ thị trường nội địa cũng gây tổn hại lớn cho nhà sản xuất, bởi không thể đạt lợi ích kinh tế nhờ quy mô.

Trong nhiều năm qua, chính sách thuế ưu đãi cho xe nhỏ, áp mạnh vào xe nước ngoài khiến 90% xe bán ở Nhật là xe Nhật.

"Nhưng bây giờ, K-car với vai trò xe của quần chúng sẽ không còn tồn tại", Mitsuhisa Yokoyama, chuyên gia phân tích tại SC-ABeam Automotive Consulting cho biết. "Sự khác biệt không còn ý nghĩa".

K-car không chỉ là mẫu xe mà nó còn trở thành một văn hóa, một tình yêu của người Nhật. Đặc biệt là ở vùng nông thôn như Shinshiro, nơi hệ thống giao thông công cộng thu nhập thấp chủ yếu sử dụng loại xe nhỏ bé này. Một thống kê cho thấy khoảng 3/4 số hộ gia đình ở Shinshiro sở hữu K-car, tỷ lệ này có thể tới 100% ở một số vùng khác của đất nước, theo số liệu của Hiệp hội xe hơi hạng nhẹ và xe máy Nhật Bản.

Cũng theo Hiệp hội này, người sử dụng K-car đang trẻ hóa, những người đang ngày càng khó khăn để kiếm được mức thu nhập cao. Khoảng 26% lái xe K-car năm ngoái nói rằng họ vừa chuyển xuống từ xe tiêu chuẩn. Một thống kê khác, 65% lái xe K-car là phụ nữ, ví như ở Shinshiro, chồng lái xe tiêu chuẩn, nhưng để mua một chiếc nữa cho vợ là khá khó khăn, do đó K-car là lựa chọn hàng đầu.

Không gian nhỏ bé của chiếc K-car giúp ông Suzuki có một cơ sở kinh doanh di động. 

Khoảng 20% người sở hữu K-car sẽ bỏ xe vì thay đổi mức thuế, khoảng 10% sẽ đổi lên xe tiêu chuẩn. Không chỉ ảnh hưởng đến người sử dụng, việc thắt chặt K-car của chính phủ Nhật Bản còn khiến các hãng xe nhỏ rơi xuống đáy tuyệt vọng vì không còn đường hướng phát triển.

Suzuki cho biết, xe nhỏ đang là phân khúc mang lại nhiều lợi nhuận cho hãng, việc hạn chế K-car còn ảnh hưởng đến những hoạt động kinh doanh khác của hãng. Ví như những xe nhỏ tại thị trường Ấn Độ hiện nay mà Suzuki đang bán sử dụng chung nhiều công nghệ với K-car.

"K-car hiện nay được trang bị nhiều công nghệ cao. Trước kia người ta tìm đến loại xe này như một giải pháp cuối cùng về phương tiện, nhưng hiện nay đó là sự lựa chọn được cân nhắc", Aritaka Okajima, người phát ngôn của Suzuki cho biết.

Theo dự đoán của chủ tịch Daihatsu, ông Masanori Mitsui, trong hai năm tới lượng bán K-car sẽ giảm mạnh từ 2,23 triệu xe vào năm ngoái xuống còn 1,7 triệu vào 2015.

Takeshi Suzuki, một người đã nghỉ hưu tại Shinshiro tiếp tục bán cafe trên chiếc Mitsubishi Minicab microvan của mình cho biết, tăng thuế sẽ khiến những người buôn bán nhỏ lẻ ngày càng khó khăn. Trong không gian khoảng 3,3 m dài, 1,5 m rộng và 1,5 m cao của chiếc K-car, ông đựng được nhiều thứ từ máy pha cafe, cốc giấy, bàn ghế, hộp đựng đá, nguồn điện...

"K-car là những người bạn trong lao động. Tại sao họ làm thế với chúng tôi?".