Trang phục trên phim - áo Việt ngỡ áo Tàu: Chọn đúng hay đẹp?

Trang phục “không giống ai”

Cách đây vài năm, bộ phim truyền hình được đầu tư hàng trăm tỷ đồng “Thái tổ Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long” được sản xuất để chiếu nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long- Hà Nội đã gây ra tranh luận gay gắt về vấn đề phục trang diễn viên. Khi những  trailer giới thiệu về bộ phim này - vốn được thực hiện hoàn toàn ở phim trường bên Trung Quốc -được trình chiếu, các học giả, nhà nghiên cứu và khán giả đã đồng loạt lên tiếng rằng nó không khác gì một bộ phim cổ trang của Trung Quốc. Bởi qua phân tích, từ trang phục của các nhân vật chính như Vua Lý, Thái hậu Dương Vân Nga, nàng Thanh Liên cho đến các tuyến nhân vật phụ đều gây cho người ta cảm giác chúng được “sao y bản chính” từ phim Trung Quốc.

 Trang phục của các nhân vật trong phim “Mỹ nhân kế”. Ảnh:  tư liệu

Qua thông tin trả lời trên báo chí, họa sĩ Đoàn Thị Tình cho biết toàn bộ phác thảo về trang phục trên phim đều do phía Việt Nam thực hiện, phía Trung Quốc may, tuy nhiên họa sĩ Phan Cẩm Thượng lại tiết lộ có những chi tiết phía đối tác tự đưa vào như hình rồng trên trang phục Vua Đinh và Vua Lê. Ngoài ra, các bộ giáp mặc trong phim, vì điều kiện nếu đặt làm rất tốn kém nên đoàn phim đã thuê lại luôn của phim trường cho tiết kiệm.

Một bộ phim truyền hình khác đang chiếu dở trên VTV3 vào tháng 11.2011 thì bị ngừng phát sóng do nhà sản xuất làm quá cẩu thả là “Anh chàng vượt thời gian” cũng gây nên một cuộc sóng gió về trang phục. Các nhân vật nữ trong phim phim này đồng loạt có trang phục là váy quây và tóc bới đúng kiểu như mỹ nhân Hoa ngữ xa xưa, kiểu váy quây và áo khoác ngoài này thường gặp trong các phim cổ trang Trung Quốc về nhân vật Võ Tắc Thiên.

Bộ phim “Mỹ nhân kế” của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đầu tư rất tốn kém khi mời nhà thiết kế Công Trí làm cố vấn tạo hình và êkíp 4 nhà thiết kế Tuấn Trần, Hồng Sương, Châu Kha, Trường Duy thực hiện 200 bộ trang phục và các phụ kiện cho nhân vật. Tuy nhiên khi xem, khán giả cũng vẫn thấy hoang mang vì phục trang của các nhân vật trong phim không giống ai, không biết thời nào vì nó “lai” giữa Việt Nam và... Ấn Độ!

Phim cổ trang “Thạch Sanh” được nhà sản xuất ấn định là thời Hùng Vương, vì thế trên trang phục diễn viên hoa văn chủ đạo là những hình hoạ trang trí của trống đồng, thế nhưng cũng bị khán giả phản ứng vì quá hiện đại. Vòng tay, dây thắt lưng, giày da của chàng Thạch Sanh tất cả đều đẹp đẽ, bóng nhoáng và quá tinh xảo...

Chọn đúng hay chọn đẹp?

Đạo diễn Nguyễn Thanh Vân- người vài năm gần đây vừa tham gia đạo diễn và sản xuất một số phim lịch sử giai đoạn đầu thế kỷ XX như “Lều chõng”, “Trò đời”… cho biết: “Thật ra trong việc làm phim lịch sử, có hai xu hướng và hai quan niệm rõ ràng. Một là trang phục phải đúng đến từng chi tiết với các tư liệu lịch sử, không được sai 1 ly.

Hai là có thể không cần chính xác lắm, nhưng dựa trên cứ liệu đó để làm đẹp hơn. Chẳng hạn khi tôi đi theo đoàn phim “Điện Biên Phủ”, cô trợ lý của đạo diễn người Pháp đưa ra một bức ảnh tư liệu chụp lại một thiếu nữ Hà thành những năm 1950 và yêu cầu nữ diễn viên Thu Hà phải mặc đúng như thế. Tuy nhiên, đạo diễn đã gạt đi, bảo bộ trang phục mà Thu Hà đang mặc tôn được vẻ đẹp của cô ấy lên, giữa cái đúng và cái đẹp, thì ông chọn cái đẹp”.

TS Nguyễn Việt- Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á- người tham gia khảo cổ mộ thuyền và tìm ra chất liệu vải vóc của người Việt cổ đại, thì cho rằng: “Sau một thời gian dài tiến hành phong trào “phản đế phản phong”, trang phục truyền thống của người Việt đã bị mất đi. Ngay bản thân chúng tôi làm khảo cổ nhưng để tìm lại được trang phục của thời xưa như thế nào cũng còn rất khó để khẳng định tổ tiên chúng ta ăn mặc thế nào vì nó tan biến vào đất hết rồi, chỉ còn lại chất liệu là vải lanh, vải thô mà thôi. Bởi vậy tôi nghĩ các họa sĩ thiết kế phục trang cho phim nên mạnh dạn sáng tạo, đừng quá rụt rè, quá quan tâm đến ý kiến các nhà sử học. Điều quan trọng nhất là phải tìm ra những yếu tố thuần Việt, đọng lại những gì tinh túy nhất của các cụ chứ không thể khẳng định nguyên bản thời Lý, Trần hay thời Hùng Vương ra sao, bởi vì làm gì có nguyên bản mà so sánh?”.

Tuy nhiên, theo quan điểm của người viết, cho dù chọn “đúng” hay chọn “đẹp”, nghiêng hẳn về phía nào thì phim lịch sử vẫn phải tôn trọng những nguyên tắc cơ bản nhất của phục trang trong phim. Không thể để khán giả xem phim cổ trang Việt mà lại cứ ngỡ là đang xem phim Trung Quốc hay một nước nào đó, thì rõ ràng đó là một bộ phim thất bại.