Nghệ sĩ Tố Uyên: "Vành khuyên" một lối đi về

Cách mặt phố chỉ mươi bước chân, vậy mà chỉ cần bước qua cảnh cửa, nơi nghệ sĩ Tố Uyên ở đã là một thế giới khác. Đó là một thế giới đầy ắp kỷ niệm và phảng phất u buồn của người đàn bà đã quen với việc một mình một lối đi về trong suốt hơn 30 năm qua.

Những cơn lốc kỷ niệm

Căn nhà chừng 30m2, 4 tầng nhưng bà chỉ sống ở tầng 1. Phòng khách bề bộn tới mức chỉ chừa lại lối đi nhỏ, còn tất cả tủ, bàn, ghế đều chồng chất sách, báo, tranh ảnh và hàng trăm thứ khác mà chỉ mình bà mới biết nó là cái gì.

Tố Uyên của ngày hôm nay khi “một lối đi về”.

Trong căn phòng u uẩn đó, điểm nhấn chính là những bức ảnh  của bà với người chồng cũ- nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ. Trong ảnh, vẻ đẹp thuần khiết, nụ cười thanh xuân rạng rỡ của người con gái Hà Nội ấy cứ hút lấy mắt người xem. Còn gương mặt Lưu Quang Vũ khi đó thật trẻ trung và rạng ngời hạnh phúc. 

Trong câu chuyện của bà, quá khứ, hiện tại luôn đan xen vào nhau bởi ký ức về cuộc tình đầu tiên vẫn đeo đẳng. Ký ức rõ ràng đến mức như không hề có khoảng thời gian ngót nửa thế kỷ đã trôi qua.

Bà vẫn nhớ như in cái thuở cô bé Tố Uyên hồn nhiên cùng chàng trai mới lớn Lưu Quang Vũ cùng nhau đến Đài Tiếng nói Việt Nam để lồng tiếng cho những câu chuyện dành cho thiếu nhi, mà trong đó, Tố Uyên bao giờ cũng là cô bé dễ thương, là công chúa, còn Lưu Quang Vũ luôn là những cậu bé vụng về, ngốc nghếch.

Hay những ngày cô lặn lội đi thăm người yêu trên đơn vị và phải chờ 1-2 ngày mới gặp mặt được nhau. Rồi những lần hai người lưu luyến tiễn nhau qua bến đò, nơi bây giờ là cây cầu Nhật Tân rực rỡ sắc màu. Nhớ về những lần cả hai bên nhau đi trên những con phố Hà Nội,  tâm trí bà vẫn ngân lên những câu thơ chàng thi sĩ si tình hối hả viết cho mối tình đầu đắm say, khi mà có những lúc tất cả con người chàng chỉ còn biết “rối rít trong lòng một nỗi em, em”. 

Bà nhớ nhất là khi cậu con trai Lưu Minh Vũ chào đời, Lưu Quang Vũ khi đó đã không thể nào chờ đến giờ được phép vào thăm, thế là đứng dưới đường Nguyễn Thái Học tung hoa lên cửa sổ phòng sinh cho vợ. Thế mà rồi, tình yêu và hạnh phúc cứ ngỡ cả đời này chỉ có một lại tan vỡ. Những mảnh vỡ của nó cứa vào lòng ứa máu, cho đến tận bây giờ. 

Lưu Quang Vũ - Tố Uyên và con trai.

Thật khó hình dung một người đẹp như bà cuối cùng lại có một cuộc sống cô đơn đến vậy. Chia tay Lưu Quang Vũ, bà có một mối tình ngắn ngủi với một người đàn ông khác, có đời sống vợ chồng trong vòng 2 năm rồi đường ai nấy đi. Điều ý nghĩa nhất của cuộc tình này là đã cho bà một cô con gái xinh đẹp, giỏi giang, giờ đang làm trong ngành Hàng không.

Từ năm 33 tuổi, nghĩa là vào cái tuổi mặn mà, đằm thắm nhất của đời một người đàn bà, đến nay bà đã sống một mình theo nghĩa không có người đàn ông nào bên cạnh. Đến khi  con cái khôn lớn trưởng thành và bay nhảy với cuộc sống riêng thì bà ở một mình đúng nghĩa. Bà thích cuộc sống cô đơn, nhu cầu ít nên việc tự lo lấy cuộc sống sinh hoạt cho mình là điều đơn giản. Nhưng điều quan trọng nhất là sống một mình bà sẽ được tự do gặm nhấm những nỗi buồn.

Bà bảo con trai, con gái, con dâu, con rể đều là những người giỏi giang, thành đạt, hiếu đễ. Các con lo cho bà đầy đủ mọi tiện nghi trong nhà, chu cấp thêm tiền bạc cho mẹ. Hàng ngày bà vẫn ra ngoài hội họp, đi chơi, gặp bạn bè, thỉnh thoảng đến nhà các con, ăn cơm, chơi với mấy đứa cháu cho khuây khỏa rồi lại quay về căn nhà riêng của mình. Người bạn duy nhất giúp bà chia sẻ nỗi lòng mình chính là cây đàn Piano lặng lẽ nơi góc phòng.

Ở tuổi 70, thời gian phũ phàng lấy đi nhiều thứ nhưng người đàn bà đẹp xưa vẫn giữ lại được nét cười duyên dáng và nhẹ nhõm. Câu “Hồng nhan đa truân” thật đúng với cuộc đời bà. Bà đã từng có tất cả, đỉnh cao danh vọng, tình yêu, hạnh phúc, sự ngưỡng mộ của người đời, nhưng rồi “trời xanh quen thói má hồng đánh ghen”, gia đình tan vỡ. Nhưng, chừng ấy gian truân của cuộc đời, chừng ấy nỗi đau đớn, hờn ghen mà sao vẫn không làm mất đi nét cười riêng trong sáng thuở ấy?

Đau đáu với nghề

Nhắc đến nghề diễn, nghệ sĩ Tố Uyên lại như bừng tỉnh, nói say sưa như nhập đồng. Từ vai diễn bé Nga trong phim “Con chim vành khuyên” mang đến cho bà tên tuổi, vị trí trong làng điện ảnh nước nhà, có thể nói bà đã có một sự nghiệp thành công với nhiều vai diễn để lại ấn tượng cho người xem. Bộ phim gần đây nhất của bà là “Hoa cỏ may” của đạo diễn Lưu Trọng Ninh. 

Nói về lớp diễn viên, đạo diễn trẻ ngày nay bà bảo họ rất xinh đẹp, thông minh, nhiều người có năng khiếu, lại được đào tạo bài bản nên diễn xuất tốt nhưng cái họ thiếu chính là vốn sống nên vai diễn không thắm đượm. Nhiều bộ phim, nhiều vai diễn cứ công chiếu xong là trôi tuột, không đọng lại chút gì trong lòng khán giả, vì nó quá xa thực tế, trong khi điện ảnh là phải rất thật.

Nghệ sỹ Tố Uyên thời của “chim vành khuyên”.

Thời của bà, cả đạo diễn, diễn viên đều phải lăn lộn thâm nhập thực tế thì mới có được những bộ phim, những vai diễn chân thực, sâu sắc, ám ảnh người xem đến tận mấy chục năm sau như thế.

Không chỉ vậy, họ còn phải học hỏi không ngừng, học các môn nghệ thuật khác để hỗ trợ cho nghề diễn như múa, nhạc, họa, rồi  phải đọc sách, nghiền ngẫm những bộ phim xuất sắc của điện ảnh Việt Nam và thế giới. Bà có may mắn được gặp gỡ, học hỏi các diễn viên, đạo diễn nổi tiếng thế giới, đặc biệt là các đạo diễn và diễn viên Nga cùng thời.

Những bộ phim kinh điển của nền điện ảnh Nga Xô viết như “Khi đàn sếu bay qua”-đạo diễn Mikhail Kalatozov; “Bài ca người lính”- đạo diễn Grigori Chukkhrai; “Matxcơva không tin những giọt nước mắt”- đạo diễn Vladimir Menshov… chính là hình mẫu cho bà.

Theo bà, đó là những đạo diễn có tầm nhìn, vừa được quá khứ, cập nhật được hiện tại và nhìn thấu cả tương lai, còn những diễn viên thì diễn chân thực như chính cuộc đời. Bà trăn trở, nhiều bộ phim bây giờ được làm một cách dễ dãi, từ kịch bản cho đến diễn viên, những câu thoại thừa, những tình huống khiên cưỡng và nhất là thiếu tính giáo dục, tính hướng thiện, mà muốn xã hội tiến lên thì không thể coi thường điều này. 

Chia tay nghệ sỹ Tố Uyên, hỏi bà mong muốn điều gì, bà bảo: "Ngẫm lại thì giời đất cũng công bằng, cho mình quá nhiều thứ, nhan sắc, tài năng, vinh hoa… thì lại lấy đi của mình tình yêu, hạnh phúc gia đình, âu đó cũng là cái giá phải trả cho cuộc đời.

Bây giờ cô chỉ ước có một căn nhà đủ rộng để sắp xếp lại đám ký ức của mình. Cô sẽ làm một phòng lưu niệm để đặt những tấm ảnh chụp với Bác Hồ, Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh; những tấm ảnh chụp với các ngôi sao nghệ thuật trên thế giới mà cô có vinh hạnh được gặp, trong đó  có tấm ảnh chụp với nữ diễn viên Jane Fonda (Mỹ).

Rồi biết bao tranh ảnh của bạn bè. Và sẽ có một phần dành riêng cho mối tình lớn của cô với nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, cùng rất nhiều kỷ vật và lưu bút của ông".