“Bác sĩ” robot cứu nhiều bệnh nhi

“Bàn tay” xoay 540 độ

PGS-TS Lê Thanh Hải – Giám đốc Bệnh viện Nhi T.Ư cho biết, robot phẫu thuật nội soi được sử dụng tại bệnh viện vào cuối năm 2013, đến nay đã phẫu thuật thành công cho hơn 80 bệnh nhi. Nhiều ca bệnh khó, bác sĩ khó thực hiện được nhưng đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ của robot đã thực hiện thành công. Đặc biệt, kỹ thuật đã được ứng dụng trên những bệnh nhi nhỏ tuổi, cân nặng thấp mà không để lại rủi ro hay biến chứng.

Phẫu thuật bằng robot tại Bệnh viện Nhi T.Ư.Ảnh: Diệu Linh

Bệnh nhi được robot phẫu thuật gần đây nhất là bé Nguyễn Gia Bảo (1 tuổi, trú tại Lạng Sơn) bị u nang ống mật chủ. TS- bác sĩ Nguyễn Duy Hiền – Phó Trưởng khoa Ngoại (Bệnh viện Nhi T.Ư), người trực tiếp điều khiển robot phẫu thuật cho bé Bảo cho biết, u nang ống mật chủ là một bệnh lý phức tạp, nguy hiểm. Nếu không được điều trị bệnh nhân thường đau đớn, nhiễm trùng đường mật kéo dài dai dẳng, nguy cơ dịch tụy tràn lên đường mật gây thủng đường mật, gây viêm tụy cấp, biến chứng viêm đường mật ngược dòng nguy hiểm, thậm chí gây ung thư. Bé Bảo khá nhỏ tuổi nên các bộ phận cơ thể còn quá bé, sức đề kháng kém. Nếu dùng kỹ thuật mổ mở bình thường, bác sĩ phải rạch trên bụng một đường dài, cắt nhiều cơ, rất đau đớn. Bệnh nhân cũng phải nằm viện ít nhất 10-14 ngày, chưa kể các biến chứng nhiễm khuẩn, mất thẩm mỹ vì vết sẹo rất dài…

“Ca phẫu thuật này là thách thức của nhiều bác sĩ vì đường mật là nơi tập trung nhiều động mạch, tĩnh mạch, nếu dùng dao không khéo, động chạm vào các mạch máu này sẽ gây chảy máu dữ dội. Trong quá trình phẫu thuật, bóc tách u cũng dễ tổn thương các bộ phận gần đó như tụy, đường mật trong gan… Còn các bệnh nhi lại quá bé, càng khó để thực hiện các thao tác chính xác hơn” – bác sĩ Hiền phân tích.

Tuy nhiên, robot chỉ cần mổ một đường rạch nhỏ trên bụng, luồn các cánh tay vào trong và thực hiện phẫu thuật cắt bỏ nang trong ống mật rất nhanh chóng. Bé Bảo không bị đau hay mất máu nhiều, chỉ phải nằm viện 5 ngày.

Trường hợp bệnh nhi nhẹ cân nhất được bác sĩ robot cứu sống là bé Nguyễn Thị Ngọc Diệp (Đại Đồng, Thuận Thành, Bắc Ninh), 28 tháng tuổi, nặng 11kg. Bệnh nhi cũng được chẩn đoán u nang ống mật chủ. Bệnh nhi quá nhỏ khiến các bác sĩ lo ngại, tuy nhiên robot phẫu thuật lại thực hiện thành công ca mổ, bệnh nhi tỉnh sau vài tiếng phẫu thuật, không để lại biến chứng gì.

“Lợi thế của robot phẫu thuật là nhờ những camera gắn ngay ở đầu các cánh tay, cho hình ảnh 3D phóng đại 12 lần, phẫu thuật viên điều khiển máy có thể nhìn rõ các mạch máu nhỏ, dây thần kinh rất nhỏ để đưa lưỡi dao tới. Đặc biệt, khi khâu nối, cánh tay của robot có thể quay 540 độ  luồn vào các ngóc ngách để thao tác mà ít va chạm với các bộ phận khác, giảm thiểu tổn thương cho bệnh nhi. Đây là điều không tưởng mà bác sĩ không thể thực hiện được” – bác sĩ Hiền cho biết.

Phẫu thuật bằng robot chính là kỹ thuật hiện đại nhất trong lĩnh vực nội soi nhi khoa, và ở Việt Nam hiện mới chỉ có Bệnh viện Nhi T.Ư có robot phẫu thuật. 

Giải phóng bác sĩ

Theo bác sĩ Hiền, với sự trợ giúp của cánh tay robot, các bác sĩ được giải phóng rất nhiều. “Trước đây, đối với những bệnh nhi nhỏ tuổi, nhẹ cân, khi phẫu thuật chúng tôi phải dán mắt vào bệnh nhân, phải cúi gập người rất mệt mỏi, đã thế các ca mổ kéo dài dễ dẫn đến căng thẳng, run tay. Còn bây giờ, chúng tôi có thể ngồi ghế, nhìn màn hình 3D rất rõ nét, thoải mái nhìn rõ các mạch máu để điều khiển cánh tay robot tới đúng vị trí mình cần. Các phẫu thuật viên cũng không cần rửa tay, mặc áo, đi găng tay. Ngoài ra, robot cũng không hề bị run tay trong quá trình mổ nên độ chính xác rất cao” – bác sĩ Hiền tâm sự.

Nhưng điều mà các bác sĩ Bệnh viện Nhi T.Ư tâm đắc nhất chính là  robot đã thực hiện được các kỹ thuật khó để cứu sống bệnh nhi mà nhiều lúc bác sĩ phải đau lòng bó tay. Đồng thời, cũng giảm được nỗi đau cho những bệnh nhi nhỏ tuổi. “Chứng kiến các em thoát khỏi hiểm nghèo, bớt đau đớn, nhanh nở nụ cười là hạnh phúc lớn nhất của các bác sĩ nhi chúng tôi” – bác sĩ Hiền cảm động nói.

Theo PGS Hải, sử dụng robot là kỹ thuật phẫu thuật hiện đại nhất hiện nay. Camera rõ nét, khớp tay robot linh hoạt giúp các động tác khâu, nối, luồn lách tới nhiều bộ phận khuất… Robot này đặc biệt hữu ích cho việc phẫu thuật khối u ở ổ bụng hoặc lồng ngực… Tuy nhiên kỹ thuật khá đắt đỏ, chi phí lên đến 50-80 triệu đồng/ca. Ca bệnh này lại chưa được bảo hiểm y tế thanh toán. Do đó hiện nay, kỹ thuật này mới chỉ được áp dụng cho 4 bệnh lý phức tạp cần phẫu tích và khâu nối tỉ mỉ- u nang ống mật chủ, bệnh phình đại tràng bẩm sinh, hội chứng hẹp khúc nối niệu quản bể thận và cuối cùng là các bệnh lý ở trong lồng ngực như cắt thùy phổi và cắt u trung thất. Ngoài ra, Bệnh viện Nhi T.Ư cũng đang thử nghiệm robot vào phẫu thuật cắt khối u ổ bụng, cắt thận…

Cho dù chi phí phẫu thuật bằng robot có đắt hơn các kỹ thuật mổ khác nhưng so với thế giới, giá phẫu thuật bằng robot ở Việt Nam chỉ bằng 1/5-1/10 (giá ca mổ bằng robot ở Singapore khoảng 500-800 triệu đồng/ca), thời gian nằm viện rút ngắn, đỡ biến chứng, đỡ chi phí thuốc men.

“Hơn 80 bệnh nhi đã được phẫu thuật thành công, ít đau đớn, thời gian nằm viện giảm 2-3 lần so với phẫu thuật mổ mở. Hy vọng với những ưu thế nổi bật này, Việt Nam có thể phát triển kỹ thuật này để nhiều bệnh nhân có bệnh lý phức tạp được hưởng lợi từ kỹ thuật tiên tiến này, nhanh khỏi bệnh, giảm đau đớn” – PGS Hải chia sẻ.

PGS Hải cũng cho biết, robot cũng có thể ứng dụng trong phẫu thuật từ xa, lúc đó người dân nơi hải đảo, trên tàu thuỷ, núi cao cũng có thể được các giáo sư đầu ngành chỉ đạo mổ thông qua các cánh tay robot.