Luật sư Mỹ: Minh Béo có thể vô tội nếu...

Việc diễn viên hài Minh Béo, tên thật là Hồng Quang Minh, bị cảnh sát Mỹ bắt giữ và bị Tòa Thượng Thẩm quận Cam, bang California truy tố về ba tội danh liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em đang thu hút sự quan tâm chú ý của đông đảo dư luận trong và ngoài nước.

Ngày 15.4 tới, Minh béo sẽ hầu tòa phiên đầu tiên. Do Mỹ áp dụng mô hình tố tụng tranh tụng của hệ thống Thông luật (Common Law), nên quá trình truy tố, xét xử Minh Béo có một số điểm khác biệt so với quá trình truy tố, xét xử các vụ tương tự ở Việt Nam, nơi áp dụng mô hình tố tụng thẩm vấn của hệ thống Luật dân sự (Civil Law). (*)

Luật sư Thành D. Ngô - luật sư Mỹ gốc Việt với hơn mười sáu năm kinh nghiệm về luật hình và từng là công tố viên thâm niên tại ba quận hạt Santa Clara, Santa Cruz và San Francisco thuộc bang California, Mỹ - đã nói rõ hơn về những điểm này cũng như bày tỏ các ý kiến riêng của ông về vụ việc của Minh Béo trong cuộc trao đổi mới đây với PV:

Trong trường hợp của Minh Béo, nam thiếu niên tố cáo có thể chứng minh các cáo buộc của mình chống diễn viên hài của Việt Nam bằng cách nào, thưa ông?

- "Nạn nhân" không phải chứng minh điều gì cả, đó là công việc của nhà chức trách. Trước hết, họ sẽ tổ chức một phiên tòa sơ bộ để xem có đủ các bằng chứng hay không, sau đó nam thiếu niên và viên cảnh sát chìm giả dạng sẽ lần lượt ra làm chứng. Và trong những trường hợp như thế này, hầu như lúc nào viên cảnh sát chìm giả dạng cũng đã ghi âm, ghi hình hoặc có trong tay các tin nhắn văn bản.

Nhà chức trách thu thập bằng chứng cho cáo buộc Minh Béo quan hệ tình dục bằng miệng với nam thiếu niên dưới 18 tuổi như thế nào?

- Cách duy nhất là "nạn nhân" sẽ khai với cảnh sát, thẩm phán và bồi thẩm đoàn về những gì đã xảy ra. Bằng chứng có thể chỉ là những lời khai của người tố cáo.

Liệu việc chỉ dựa vào lời khai của "nạn nhân" có đáng tin cậy? Quan tòa có cần thêm bằng chứng gì khác nữa?

Luật sư Mỹ gốc Việt Thành D. Ngô. Ảnh NVCC

- Vấn đề nằm ở chỗ thường thì chỉ có lời khai của nạn nhân. Nhưng ở đây, nhà chức trách có thêm bằng chứng vì cảnh sát đã giả dạng là một đứa trẻ vị thành niên và cho thấy là Minh Béo thích, có ý định dâm ô với trẻ em. Nếu đây là căn cứ để truy tố, thì tôi nghĩ đây là một vụ khó. Tuy nhiên, nhà chức trách nhiều khả năng tiến hành truy tố diễn viên hài này chủ yếu dựa vào lời tố cáo của nam thiếu niên.

Vậy liệu có khả năng là đứa trẻ đã nói dối?

- Tất nhiên là luôn có khả năng đó chứ. Đó là lí do tại sao bồi thẩm đoàn sẽ đặt các câu hỏi với đứa trẻ.

Có ý kiến cho rằng cơ quan điều tra có thể tiến hành phân tích ADN để thu thập bằng chứng?

- Việc phân tích ADN chỉ có thể thực hiện được nếu sự cố vừa mới xảy ra, tức là ngay sau sự cố, đứa trẻ tới chỗ cảnh sát trình báo ngay lập tức. Song nếu đứa trẻ đi về nhà tắm rửa rồi mới tới đồn cảnh sát, việc phân tích ADN là bất khả thi. Trong trường hợp của Minh Béo, ngoài lời khai của "nạn nhân", nhà chức trách còn thu thập được các bằng chứng hữu ích từ sự giả dạng điều tra của một nhân viên cảnh sát - một việc làm hợp pháp theo luật định của California.

Theo ý kiến của ông, phía diễn viên Minh Béo có thể chứng minh anh ta vô tội bằng những cách nào?

- Ở Mỹ, bạn không phải chứng minh mình vô tội. Tuy nhiên, sẽ có ích nếu bạn chứng minh được đứa trẻ nói dối hay có động cơ để nói dối, chẳng hạn như nhằm moi tiền bồi thường hay khiến Minh Béo bị truy tố, hoặc quá trình điều tra có sai sót hay được tiến hành không đúng quy trình. Mọi việc phụ thuộc vào nhiều yếu tố mà hiện chúng ta vẫn chưa nắm rõ hết.

Liệu có khả năng là Minh Béo sẽ được thả mà không bị truy tố nữa?

DV Minh Béo

- Không. Song, tất nhiên vẫn có khả năng là, nếu đứa trẻ không muốn ra làm chứng vì quá sợ hãi, cáo buộc về quan hệ tình dục bằng miệng có thể bị hủy bỏ. Nhưng nhà chức trách vẫn có trong tay bằng chứng để truy tố Minh Béo về các cáo buộc còn lại.

Xin ông cho biết tại sao Minh Béo lại được yêu cầu trả một khoản tiền bảo lãnh rất lớn (1 triệu USD) mới được tại ngoại hầu tra?

- Vì Minh Béo bị truy tố các tội danh nghiêm trọng, khoản tiền bảo lãnh đó nhằm đảm bảo anh ta sẽ quay lại hầu tòa. Vì khi được thả, anh ta có khả năng cao chạy xa bay, có thể bỏ trốn về Việt Nam hay tới các nước khác để trốn tránh việc bị truy tố. Sau khi tòa có phán quyết cuối cùng, Minh Béo sẽ được trả lại toàn bộ số tiền bảo lãnh.

Liệu có cách nào giúp Minh Béo nộp được khoản tiền bảo lãnh lớn đến như vậy nếu không có đủ tiền mặt?

- Ở Mỹ có các công ty kinh doanh bảo lãnh. Các bị cáo có thể thuê họ và trả tiền thù lao cho họ bằng 10% số tiền bảo lãnh. Với trường hợp của Minh Béo, anh ta có thể thuê và nộp cho công ty kinh doanh bảo lãnh 100.000 USD và công ty này sẽ ứng ra 900.000 USD để nộp cho chính quyền bang. Sau khi tòa có phán quyết cuối cùng, công ty kinh doanh bảo lãnh sẽ được nhà chức trách trả lại 1 triệu USD đặt cọc "làm tin" và đương nhiên đút túi 100.000 USD tiền công của Minh Béo. Ngoài ra, nếu Minh Béo sở hữu bất động sản, chẳng hạn như một ngôi nhà trị giá 2 triệu USD, anh ta có thể đem nó ra thế chấp bảo lãnh.

Theo thông báo, Minh Béo sẽ ra tòa vào ngày 15.4 tới đây. Xin ông cho biết quá trình truy tố diễn viên hài này sẽ diễn ra như thế nào theo luật hình sự của bang California?

- Thường là sau khi tiến hành bắt giữ nghi can, cảnh sát phải hoàn thành việc điều tra trong 48 tiếng đồng hồ, rồi chuyển các chứng cứ và hồ sơ phạm tội tới văn phòng công tố. Văn phòng công tố sau đó sẽ xem xét đưa ra các cáo buộc chính thức (bản cáo trạng hay bản luận tội) trong vòng 48 tiếng đồng hồ. Lúc này, Minh Béo sẽ phải chuẩn bị ra hầu tòa. Ngày ra tòa đầu tiên này là một thủ tục trước khi xét xử chính thức, được gọi là buổi xem xét luận tội (arraingement), được tổ chức công khai nhằm mục đích nghe và thu thập thông tin về vụ án, chứ chưa tuyên án.

Tại đây, thẩm phán sẽ thông báo cho mọi người biết Minh Béo bị cáo buộc những tội danh gì và mức án phạt nếu bị kết tội. Phía bị can sẽ nhận được các bản sao khiếu kiện, cáo trạng và được thông báo về các quyền của mình, kể cả quyền được xét xử và quyền có luật sư đại diện cho mình. Nếu bị can không có đủ tiền để thuê luật sư, tòa sẽ chỉ định một luật sư công bào chữa miễn phí cho anh ta. Nếu có tiền và giàu có, bị can có thể tự thuê luật sư tư tốt nhất để bảo vệ quyền lợi của mình.

Thông thường, trong buổi tiếp xúc này, bị can sẽ không nhận tội và sau đó anh ta sẽ bước vào phần biện hộ. Quan tòa cũng có thể xem xét mức tiền bảo lãnh tại ngoại hầu tra cho bị can và lên lịch cho phiên xử tiếp theo.

Các bước tố tụng tiếp theo là gì và phải mất thời gian bao lâu để hoàn tất chúng, thưa ông?

- Sau buổi xem xét luận tội là phiên điều trần sơ bộ (preliminary hearing) hay phiên điều trần lí do chính đáng. Tại đây, các công tố viên sẽ chỉ đưa ra một số bằng chứng trước quan tòa và các luật sư biện hộ nhằm cho thấy hành vi phạm tội đã xảy ra và bị can vì lí do này hay lí do khác phải chịu trách nhiệm về việc đó. Đây không phải là phiên xét xử chính thức có sự tham gia của bồi thẩm đoàn, vốn có tính quyết định cao và đòi hỏi các bằng chứng không thể chối cãi để kết tội bị cáo. Tôi nghĩ, trong trường hợp này, phiên xử có tính quyết định cao thường sẽ không được tổ chức nhanh chóng.

Mọi việc nhanh hay chậm phụ thuộc vào Minh Béo, vào sự sẵn sàng của anh ta. Minh Béo có thể được bảo lãnh tại ngoại và mong muốn giải quyết vụ việc càng sớm càng tốt. Anh ta có thể muốn phiên điều trần sơ bộ diễn ra trong vòng 10 ngày tiếp theo và nhà chức trách sẽ đáp ứng yêu cầu đó. Điều Minh Béo có thể làm lúc này là thuê thám tử tư để giúp điều tra xem bản thân nam thiếu niên hay gia đình của đứa trẻ này tố giác mình, động cơ của họ, liệu giữa anh ta với đứa trẻ từng có liên hệ gì trước đó hay không, .... Lúc này, bằng chứng về ADN có thể được sử dụng để gây ảnh hưởng.

Khi nào thì tòa đưa ra phán quyết cuối cùng?

- Tại phiên điều trần sơ bộ, quan tòa có thể tuyên bố đã có đủ bằng chứng để buộc bị can phải ra tòa xét xử chính thức hoặc quyết định tổ chức thêm các phiên điều trần trước ngày xét xử chính thức để bên buộc tội (công tố viên) và bên gỡ tội (luật sư biện hộ) củng cố thêm chứng lý. Trong khoảng thời gian này, phía luật sư biện hộ có thể thương lượng với công tố viên để thân chủ nhận tội, thường là nhằm giảm nhẹ buộc tội hoặc mức án. Nếu bị can không muốn nhận tội, vụ việc sẽ ra tòa xử chính thức theo lịch sắp xếp của tòa và giai đoạn 2 của quá trình tố tụng bắt đầu.

Vào ngày xét xử chính thức, phiên tòa thường do một bồi thẩm đoàn xét xử, chứ không phải chánh án. Nhiệm vụ của chánh án chỉ là cầm cân nảy mực cho các vấn đề pháp lý, còn bàn luận và xét có tội hay không là nhiệm vụ của bồi thẩm đoàn, gồm 12 người được chọn ra từ cộng đồng. Thông qua quá trình tranh tụng giữa bên buộc tội và bên luật sư biện hộ cho bị cáo, có cả sự đối chất của các nhân chứng trước tòa, bồi thẩm đoàn sẽ bàn luận và biểu quyết về phán quyết cuối cùng. Nếu bồi thẩm đoàn không kết tội bị cáo, bị cáo sẽ được tuyên trắng án và lập tức được trả tự do. Ngược lại, nếu bồi thẩm đoàn kết tội, tòa sẽ tiếp tục một phiên điều trần để định đoạt án phạt cho bị cáo.

Thông thường, phải mất ít nhất 6 tháng mới có phán quyết cuối của tòa. Một số vụ xét xử thậm chí kéo dài hàng năm.

Nếu bị kết tội, liệu Minh Béo có thể được nhận bản án giảm nhẹ hoặc ân xá do là công dân nước ngoài?

- Không, chắc chắn là không. Theo luật pháp Mỹ, người nước ngoài phạm tội quấy rối tình dục sẽ bị xét xử ở nước này và đối mặt với hình phạt như công dân Mỹ. Trong trường hợp của Minh Béo, tội danh quan hệ tình dục bằng miệng với nam thanh niên dưới 18 tuổi bị luật pháp Mỹ coi là trọng tội và nếu bị kết tội, anh ta phải đối mặt với mức án tù từ 3 - 8 năm, tùy thuộc vào tuổi của đứa trẻ bị hại. Ở Mỹ, có rất nhiều phạm nhân là công dân nước ngoài phải chịu án phạt tù và sau thời gian thi hành án bị chính quyền liên bang trục xuất khỏi nước này.

Việc xét xử sẽ ra sao trong trường hợp Minh Béo có được giấy chứng nhận mắc bệnh tâm thần của bác sĩ?

- Nếu anh ta bị điên, tức là tâm thần nặng, không phân biệt được đúng hay sai, anh ta sẽ được gửi tới bệnh viện tâm thần và bị canh giữ để đảm bảo không thể rời khỏi nơi này. Anh ta sẽ ở viện điều trị cho tới khi tình trạng sức khỏe tốt hơn, rồi được cho xuất viện để tiếp tục hầu tòa.

Nếu bị kết tội, Minh béo sẽ phải thi hành án phạt tù ở đâu?

- Như đã đề cập ở trên, do tội xâm hại tình dục trẻ em là trọng tội, nên nếu bị kết tội, anh ta sẽ bị giam giữ ở nhà tù liên bang, vốn dành cho các phạm nhân phạm tội nghiêm trọng hơn.

Trong khi thi hành án phạt tù, liệu phạm nhân xâm hại tình dục trẻ em có thể được ân xá ra tù sớm hơn thời hạn không?

- Thường thì không. Việc ân xá hay giảm án cho bị cáo thường được quyết định trong các cuộc thương lượng giữa bên buộc tội và bên gỡ tội trước phiên tòa xử chính thức. Khi tòa đã tuyên án, phạm nhân phải chấp hành hết thời gian phạt tù.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này.

(*) Với mô hình tố tụng tranh tụng, 3 công đoạn điều tra, truy tố và xét xử sẽ được tiến hành song song. Vì vậy, Mỹ thường đưa vụ án ra xét xử rất nhanh chóng. Chẳng hạn như, vụ án của diễn viên Minh Béo đã được đưa ra xét xử chỉ 20 ngày kể từ lúc bị cảnh sát bắt giam. Tại tòa, bên buộc tội (công tố) và bên gỡ tội (luật sư) sẽ cùng tranh luận với nhau. Nếu chưa đủ chứng cứ buộc tội, thì phía buộc tội phải tiếp tục trở lại giai đoạn điều tra và vụ án sẽ được mở lại lần sau. Sau một thời gian theo luật định, nếu bên buộc tội không thắng được bên gỡ tội, thì tòa án (đứng giữa) sẽ tuyên trắng án.

Ngược lại mô hình tố tụng thẩm vấn theo quy trình nối tiếp nhau cho các công đoạn điều tra - truy tố - xét xử. Quy trình này đòi hỏi việc điều tra phải hoàn thiện xong mới được chuyển qua truy tố và xét xử. Do đó, việc đưa ra xét xử chậm hơn so với mô hình tố tụng tranh tụng.