Trung Quốc quay sang lôi kéo Nga vào vấn đề Biển Đông

Hải quân Trung Quốc chuẩn bị lên đường tham gia RIMPAC 2014. Ảnh: Chinanews

Mới đây, nghị sĩ Mark Takai đại diện cho tiểu bang Hawaii của Mỹ đã lên tiếng phản đối việc Trung Quốc được mời tham gia vào cuộc tập trận hải quân Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC) 2016, quy tụ đông đảo tàu chiến, thủy thủ quân đội nhiều nước trên thế giới diễn ra tại Trân Châu Cảng, theo National Interest.

Lý do mà ông Takai đưa ra cho sự phản đối của mình là cách hành xử của Trung Quốc trên Biển Đông thể hiện sự "trái ngược hoàn toàn với các mục tiêu của Mỹ", và việc mời Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) tham gia RIMPAC chẳng khác nào sự tán thưởng cách hành xử đó.

Ngoài hoạt động bồi đắp, xây dựng đảo nhân tạo phi pháp trên các bãi đá thuộc chủ quyền Việt Nam ở Trường Sa, kéo tên lửa, pháo phòng không, máy bay chiến đấu ra đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa, Trung Quốc còn có một loạt hành động "xấu" mà ông Takai coi là chưa bị trừng phạt, chẳng hạn như những vụ đánh cắp bí mật quân sự của Mỹ hay tuyên bố thành lập Vùng Nhận diện Phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông.

Theo Shirley Kan, cựu chuyên gia tại Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ, Trung Quốc chỉ đơn giản là không nhìn về một phía với các lợi ích an ninh của Mỹ và đồng minh, và Bắc Kinh cũng không chơi theo luật quốc tế giống như các nước khác. Trung Quốc đang "một mình một ngựa" trên Biển Đông, gây tác động xấu đến an ninh khu vực, và hành động đó đang khiến họ tự cô lập mình trước cả cộng đồng quốc tế.

Trong hội nghị các bộ trưởng quốc phòng ở Singapore hồi tháng 5/2015, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter tuyên bố rằng trên Biển Đông, "Trung Quốc đang đi chệch hướng khỏi cả thông lệ và quy tắc quốc tế vốn là nền tảng cho kiến trúc an ninh châu Á - Thái Bình Dương, cũng như sự đồng thuận về ưu tiên giải pháp ngoại giao, tránh sử dụng vũ lực của khu vực".

Bà Kan chỉ ra rằng cách hành xử của Bắc Kinh trên Biển Đông ngày càng tồi tệ hơn, bằng các dự án xây đảo nhân tạo phi pháp hay tuyên bố về "đường lưỡi bò" mơ hồ đóng vai trò như một "biên giới quốc gia" trên Biển Đông mà không dựa vào bất cứ căn cứ nào trong luật pháp quốc tế.

Hải quân Nga và Trung Quốc diễn tập chung trên biển Hoa Đông. Ảnh: Chinanews

Theo chuyên gia này, bằng việc không mời Trung Quốc tham dự RIMPAC 2016, Mỹ sẽ phát đi một thông điệp mạnh mẽ đến các nước đồng minh và đối tác, rằng Washington luôn nỗ lực dẫn đầu trong việc bảo vệ trật tự và luật pháp quốc tế.

Bà Kan cho rằng chính phủ Mỹ và Lầu Năm Góc cần xem xét tới sự phản đối của những nghị sĩ như ông Takai để thể hiện sức mạnh, quyết tâm của mình trong việc buộc Trung Quốc phải trả giá cho những hành động ngang ngược của mình trên Biển Đông, buộc Bắc Kinh hiểu rằng họ sẽ bị cả thế giới cô lập nếu tiếp tục cách hành xử trái với luật pháp quốc tế.

Lôi kéo Nga

Ngày 20/4, tờ SCMP đưa tin Trung Quốc đang tích cực vận động hành lang để kêu gọi sự ủng hộ của Nga trong nỗ lực phản đối vụ kiện của Philippines tại Tòa Trọng tài Thường trực (PCA).

Trong các cuộc hội đàm diễn ra ở Moscow hôm qua, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói với người đồng cấp Nga Sergey Lavrov rằng hai nước cần phải "bắt tay nhau phản đối việc quốc tế hóa" các tranh chấp trên Biển Đông.

"Cả Trung Quốc và Nga cần phải cảnh giác trước những hành động lợi dụng hình thức trọng tài ràng buộc", ông Vương tuyên bố.

Một tuyên bố chung được đưa ra sau cuộc gặp giữa ông Vương, ông Lavrov và Ngoại trưởng Ấn Độ Sushma Swaraj nói rằng tất cả các tranh chấp ở Biển Đông cần được giải quyết thông qua đàm phán và nhất trí giữa các bên có liên quan.

Hồi tuần trước, trong một cuộc họp báo, Ngoại trưởng Nga Lavrov cũng đã tuyên bố rằng các tranh chấp trên Biển Đông cần được giải quyết bằng đàm phán song phương, tránh quốc tế hóa vấn đề này. Tuyên bố của ông Lavrov đã được nhiều tờ báo, hãng tin của Trung Quốc dẫn lại.

Các chuyên gia phân tích cho rằng hoạt động vận động hành lang của ông Vương chính là cách Trung Quốc chuẩn bị để đối phó với phán quyết mà PCA dự kiến đưa ra vào tháng 5 hoặc tháng 6 tới về "đường lưỡi bò" phi pháp mà nước này tuyên bố trên Biển Đông.

Mới đây, ông Hugo Swire, quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao Anh đặc trách Đông Á, tuyên bố rằng phán quyết của PCA phải mang tính ràng buộc, và Anh ủng hộ lập trường của Mỹ trong việc buộc các nước có liên quan phải tuân thủ phán quyết của tòa án quốc tế.

Ông Lavrov (trái) và ông Vương Nghị trong cuộc họp báo hôm 19/4 ở Moscow. Ảnh:Reuters

Hồi đầu tháng, Liên minh châu Âu cũng đã hối thúc Trung Quốc tôn trọng phán quyết của tòa án quốc tế, trong khi ngoại trưởng các nước G7 bày tỏ quan ngại về những căng thẳng trên Biển Đông, phản đối mạnh mẽ mọi hành động khiêu khích hoặc cưỡng ép, đe dọa đơn phương làm thay đổi nguyên trạng và gia tăng căng thẳng.

Các quan sát viên quốc tế cho rằng tuyên bố của ông Vương Nghị tại Moscow cho thấy Trung Quốc đang phải đối mặt với sức ép ngoại giao rất lớn từ cộng đồng quốc tế, khi ngày càng có nhiều nước thể hiện sự ủng hộ đối với vụ kiện của Philippines, buộc Bắc Kinh phải tìm kiếm sự ủng hộ của các nước khác.

"Trung Quốc gần như bị cô lập trong vụ việc này", Li Xing, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh, nhận định. "Là các đối tác chiến lược, Trung Quốc và Nga đang quan tâm đến lợi ích cốt lõi của nhanh và phối hợp hành động cùng nhau".

Nga cũng đang phải đối mặt với vụ kiện của một doanh nhân Ukraine trước PCA về quyền điều hành một sân bay dân sự của ông này ở Crimea, sau khi bán đảo được sáp nhập vào lãnh thổ Nga. Moscow đã tuyên bố rằng PCA không có quyền xét xử vụ việc.

Ngoài hợp tác chính trị, các khoản đầu tư của Trung Quốc cũng rất quan trọng đối với nền kinh tế Nga vốn đang gặp rất nhiều khó khăn vì lệnh cấm vận của phương Tây hiện nay. Mới đây, Nga thông báo sẽ sớm chuyển giao cho Trung Quốc những chiếc tiêm kích Su-35 tối tân đầu tiên trong năm 2016.

"Những thương vụ bán vũ khí của Nga giúp Trung Quốc tăng cường năng lực quốc phòng rất lớn. Đây có vẻ như là một thương vụ đôi bên cùng có lợi", Li Lifan, chuyên gia về Nga tại Học viện Khoa học Xã hội Thượng Hải, tuyên bố.