Hàng loạt doanh nghiệp xuất khẩu gạo bị Mỹ cảnh báo

Điều đáng nói là nhiều hoạt chất bảo vệ thực vật (BVTV) dù bị Mỹ cấm cửa nhưng vẫn được cho phép sử dụng tự do tại Việt Nam.

Hàng loạt doanh nghiệp bị Mỹ cảnh báo

Thông tin từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), trong những năm qua, các DN chế biến, xuất khẩu gạo đã tích cực xúc tiến thương mại, tăng cường xuất khẩu gạo vào các nước phát triển, trong đó có Mỹ. Giai đoạn đầu, DN chỉ xuất khẩu số lượng nhỏ, theo đơn đặt hàng của đối tác, dần dần, số lượng tăng lên, nước nhập khẩu tăng cường kiểm soát dư lượng các hoạt chất thuốc BVTV trong gạo. Ngay lập tức, việc xuất khẩu gạo của các DN Việt Nam bắt đầu khó khăn hơn, sản lượng gạo xuất khẩu vào các thị trường này có xu hướng giảm dần và thị trường ngày càng khó xâm nhập hơn.

Nhiều lô gạo Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đã bị trả về trong 9 tháng đầu năm nay (ảnh minh họa). Ảnh:  T.H

VFA dẫn số liệu của Cục Quản lý dược phẩm và thực phẩm Mỹ (FDA) cho thấy, từ năm 2013 đến cuối tháng 4.2016, có 15 DN Việt Nam xuất khẩu gạo vào Mỹ bị trả hàng về, với sản lượng hơn 4.200 tấn (234 container). Nguyên nhân là do bị phát hiện dư lượng các hoạt chất thuốc BVTV vượt mức cho phép của nước nhập khẩu, gây thiệt hại hàng chục tỷ đồng cho DN Việt Nam.

Trong khi đó, theo thông tin từ FDA, chỉ trong 4 tháng đầu năm 2016, có 8 DN xuất khẩu gạo Việt Nam bị Mỹ trả hàng về. Các sản phẩm bị Mỹ trả về chủ yếu là gạo thơm Jasmine, gạo trắng hạt dài đã qua chế biến, đánh bóng, đóng gói… 

Ông Vũ Quang Cảnh - Phó Trưởng phòng Nông sản, thực phẩm thuộc Tổng Công ty Lương thực miền Nam (Vinafood II) cũng xác nhận, tính tới cuối tháng 8.2016, số lượng gạo Việt Nam bị Mỹ trả về đã lên đến 412 container với 16 DN “dính đòn”. Trong số các DN xuất khẩu gạo vào Mỹ bị trả hàng và phát lệnh cảnh báo vì dư lượng hoạt chất thuốc BVTV, có nhiều DN lớn, có tiếng nói trong việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn, hướng tới xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo ở Việt Nam như Tập đoàn Lộc Trời, Công ty Gentraco, Lương thực Thịnh Phát và một số DN thành viên của Vinafood II…

Gần đây nhất là Công ty Lương thực Sông Hậu (cũng là DN thành viên của Vinafood II) cũng bị cảnh báo do phát hiện hoạt chất isoprothiolane trong lô gạo jasmine xuất khẩu vào Mỹ. Đây là hoạt chất được sử dụng trong sản phẩm thuốc trị bệnh đạo ôn ở Việt Nam nhưng bị cấm vượt mức cho phép ở Mỹ.

Mỹ cấm, Việt Nam vẫn lạm dụng?

Tình trạng gạo Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ bị trả về đã đến mức “báo động đỏ” khi mới đây, ông Võ Thành Đô - Phó Cục trưởng Cục Chế biến thương mại nông lâm thủy sản và Nghề muối (Bộ NNPTNT) cho biết, Bộ này vừa phát cảnh báo cho các DN cẩn trọng hơn trong xuất khẩu gạo sang thị trường Mỹ, tránh tình trạng bị phía Mỹ cấm vĩnh viễn.

Cảnh báo này lưu ý các DN trước khi xuất khẩu phải kiểm tra, giám định kỹ dư lượng thuốc BVTV trong các lô hàng, tránh để bị nước nhập khẩu trả về. Trường hợp DN tái phạm nhiều lần có thể sẽ bị cấm xuất khẩu sang thị trường này.

Còn theo ông Huỳnh Thế Năng – Chủ tịch VFA đồng thời là Tổng Giám đốc Vinafood II, các hoạt chất thuốc BVTV bị Mỹ cảnh báo vượt mức cho phép lại được sử dụng trong rất nhiều sản phẩm BVTV tại Việt Nam như thuốc trị các bệnh vàng lá, bạc lá, đạo ôn, lem lép hạt, khô vằn, rầy nâu, sâu đục thân, sâu cuốn lá, sâu mọt hại kho và các sản phẩm xử lý hạt giống…

Ông Phạm Thái Bình - Giám đốc Công ty TNHH Trung An, một đơn vị chuyên xuất khẩu gạo vào Mỹ, Nhật, Pháp phân tích, nguyên nhân khiến nhiều lô hàng bị trả về chủ yếu là do một số DN không thực hiện hoặc thực hiện không đúng theo các tiêu chuẩn sản xuất gạo sạch như đã cam kết (VietGAP hoặc GlobalGAP). Hơn nữa, nhiều năm nay gạo Việt xuất khẩu chủ yếu vào các thị trường dễ dãi về chất lượng như Trung Quốc, châu Phi… với số lượng lớn. Điều này khiến nông dân, DN chạy theo số lượng chứ không chú ý nhiều đến chất lượng gạo. Do đó, việc lạm dụng các hoạt chất BVTV đã quá phổ biến. Việc gạo Việt bị phát hiện tồn dư thuốc BVTV bởi các thị trường khó tính như Mỹ là dễ hiểu.

Trong khi đó, một số chuyên gia ngành lúa gạo cho rằng, nhiều DN dù hô hào thực hiện cánh đồng mẫu lớn, tham gia xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo… nhưng vẫn lợi dụng cánh đồng lớn để bán thuốc BVTV theo ý DN. Từ đó, lượng thuốc BVTV tồn dư trong đất, trong gạo… liên tục tăng cao qua các năm, làm ảnh hưởng xấu tới chất lượng sản phẩm và khiến giá trị hạt gạo Việt sa sút.