Vì sao dân Mỹ không thể tự tay chọn Trump hay Clinton?

Cuộc chiến cân não của Trump và Clinton sẽ được định đoạt trong ngày mai.

Ngày 8.11, đa số dân Mỹ sẽ đi bỏ phiếu bầu tổng thống mới của đất nước. Thực chất, bầu cử tổng thống Mỹ là một quá trình tương đối phức tạp, không phải là bầu trực tiếp, và có lịch sử hơn 200 năm.

Cử tri phổ thông bỏ phiếu ngày 8.11 sẽ lựa chọn các đại cử tri - những người được xem là trung gian truyền tải ý nguyện của người dân. Các đại cử tri thường phải cam kết bầu cho ứng viên tổng thống đã định và không được thay đổi lá phiếu của mình. Những đại cử tri “lật lọng” sẽ bị kiện lên tòa án nếu kết quả sai với cam kết ban đầu.

Đại cử tri là gì?

Bản đồ số lượng phiếu đại cử tri, màu xanh ủng hộ bà Clinton, màu đỏ ủng hộ Trump, màu nâu là đang tranh chấp.

Đại cử tri là tập hợp 538 thành viên sẽ quyết định bầu ra tổng thống và phó tổng thống Mỹ. Khi các cử tri phổ thông đi bỏ phiếu vào ngày 8.11 tới, thực chất họ bầu cho các đại cử tri ủng hộ ứng viên đảng Cộng hòa hay Dân chủ. Ở mỗi bang, ứng viên tổng thống nếu thu được hơn 50% phiếu của cử tri phổ thông, sẽ giành toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó.

Tính tổng các bang, người nào nhận được phần lớn phiếu đại cử tri (270 phiếu trở lên) sẽ giành chiến thắng. Con số 538 đại cử tri bằng đúng số nghị sĩ trong Quốc hội liên bang, gồm 435 hạ nghị sĩ, 100 thượng nghị sĩ và 3 đại cử tri dành riêng cho thủ đô Washington.

Đại cử tri hoạt động thế nào?

Tại tất cả các bang ở Mỹ, trừ Maine và Nebraska, ứng viên nào có số phiếu phổ thông lớn hơn thì giành trọn phiếu đại cử tri của bang đó. Hai bang ngoại lệ Maine và Nebraska không áp dụng nguyên tắc “được ăn cả, ngã về không” mà phân chia phiếu bầu của đại cử tri theo các hạt. Ứng viên thắng đa số phiếu phổ thông của bang sẽ giành được 2 phiếu đại cử tri, trong khi ứng viên thắng ở từng đơn vị hạt (có thể không phải là ứng viên thắng cấp bang) cũng được một phiếu. Do vậy, phiếu đại cử tri ở 2 bang này có thể chia cho nhiều ứng viên khác nhau chứ không dồn về một người.

Đại cử tri được chọn thế nào?

Bang chiến địa Florida quyết định phần lớn chiến thắng của ứng viên trong kì bỏ phiếu lần này.

Cách chọn đại cử tri khác nhau ở từng bang. Thông thường, các đảng phái sẽ đề cử đại cử tri tại hội nghị toàn bang. Đôi lúc, cuộc bỏ phiếu của ủy ban trung ương trong nội bộ đảng sẽ quyết định ai là đại cử tri. Những người này thường là quan chức trong bộ máy công quyền, lãnh đạo hoặc những người có quan hệ mật thiết với ứng viên tổng thống.

Đại cử tri có bắt buộc bỏ phiếu cho ứng viên của đảng mình theo?

Hiến pháp và luật bỏ phiếu liên bang ở Mỹ không bắt buộc đại cử tri phải chọn ứng viên của đảng mình. 27 bang quy định nếu ứng viên có số phiếu phổ thông vượt trội thì toàn bộ đại cử tri phải bầu cho người đó. 24 bang khác không có quy định nhưng thông thường đại cử tri sẽ bầu cho ứng viên của đảng mình theo.

Chuyện gì xảy ra nếu không ứng viên nào đạt đa số phiếu đại cử tri?

Nếu không ai có đủ số phiếu đại cử tri cần thiết để trở thành tổng thống (270 phiếu), quy trình bầu chọn sẽ được chuyển giao cho Hạ viện Mỹ. Đại diện hạ viện mỗi bang sẽ có một phiếu và bầu chọn ra người đứng đầu Nhà Trắng. Quy trình tương tự cũng áp dụng cho phó tổng thống và do Thượng viện Mỹ thực hiện.

Liệu có thể thua phiếu phổ thông nhưng thắng nhờ đại cử tri?

Bà Clinton vận động tranh cử ở bang Florida.

Một ứng viên hoàn toàn có thể nhận được ít sự ủng hộ của cử tri phổ thông nhưng vẫn giành được chấp thuận của đại cử tri. Cựu tổng thống George Bush năm 2002 từng rơi vào tình trạng này với đối thủ Al Gore. Khi đó, Al Gore giành thắng lợi với 51% phiếu phổ thông nhưng thua phiếu đại cử tri khi chỉ được 266 phiếu.

Vì sao đại cử tri đoàn quan trọng?

Đại cử tri đoàn là tập hợp các đại cử tri, quyết định ai sẽ là tổng thống và phó tổng thống Mỹ. Hệ thống đại cử tri đoàn phân biệt nền chính trị nước Mỹ với các quốc gia khác nơi thường theo xu hướng đa số chiến thắng. Đây được gọi là quy trình “bỏ phiếu gián tiếp”. Nhiều người từng lên tiếng phản bác cách thức bầu cử này nhưng nước Mỹ tin rằng đại cử tri đoàn giúp các bang nhỏ và ít dân số có tiếng nói bình đẳng hơn khi chọn người đứng đầu Nhà Trắng.