Tướng Giáp và ngôi nhà bên dòng Kiến Giang

Ngày 25.8 này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp bước qua tuổi 100. Vị tướng lừng lẫy ấy có nơi chôn nhau cắt rốn là làng An Xá, xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Người dân đất Quảng một lòng kính trọng Đại tướng, người luôn dành cho quê hương tình cảm nồng ấm...

Đơn sơ mà ấm áp

Tháng 8, gần đến ngày sinh nhật của Đại tướng, tôi hòa vào dòng người đổ về làng An Xá - nơi có ngôi nhà của gia đình ông. Như thường lệ, đón bà con, du khách ở cổng vẫn là một người đàn ông dong dỏng cao và nụ cười luôn thường trực trên môi. Ông là Võ Đại Hàm, cháu gọi Đại tướng bằng ông thúc bá và được Đại tướng giao nhiệm vụ trông coi ngôi nhà từ năm 1978. Năm nay ông Hàm đã bước qua tuổi 70.

Căn nhà của gia đình Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở làng An Xá.

Hơn 30 năm qua, ngày ngày ông Hàm vẫn đều đặn thức khuya, dậy sớm nâng niu từng kỷ vật dưới ngôi nhà này. Bộ bàn ghế, chiếc giường, những bức ảnh... sau hàng chục năm, trải mưa nắng Quảng Bình... vẫn vẹn nguyên bởi bàn tay chăm sóc tỉ mẩn của ông.

Không những thế, với những người khách đến thăm nhà Đại tướng, ông Hàm được coi như “pho sách sống” về ngôi nhà cũng như kỷ niệm của Đại tướng trong những lần về thăm quê.

Ông Hàm kể, năm 1947, giặc Pháp đốt cháy trụi ngôi nhà hơn 100 năm tuổi của gia đình ông Giáp. Do chiến tranh ác liệt, mãi sau ngày đất nước thống nhất năm 1977, ngôi nhà của Đại tướng mới được gia đình và chính quyền địa phương phục dựng nguyên trạng trên nền đất cũ. Đó là ngôi nhà gỗ 3 gian, 2 chái, lợp ngói theo nếp nhà truyền thống của vùng quê lúa Lệ Thủy.

Ở phía dưới mái có thêm một chái tranh làm cửa chống lên che mưa, che nắng. Phía trái ngôi nhà rường là nhà bếp với tường xây lợp tranh, có sân rộng lát gạch. Gian chính giữa là ban thờ tổ tiên, trên cùng có ảnh hai cụ thân sinh của Đại tướng là Võ Quang Nghiêm và Trần Thị Kiên. Phía dưới có ảnh bà Nguyễn Thị Quang Thái - phu nhân đầu tiên của Đại tướng, người đã hy sinh khi còn rất trẻ.

Phía ngoài bàn thờ là bàn tiếp khách và gian bên cạnh là phòng ngủ có chiếc giường trải chiếu cói. Trong nhà treo nhiều ảnh của Đại tướng chụp chung với Bác Hồ và những đồng chí của mình. Nhiều vật dụng gia đình đặc trưng của vùng chiêm trũng Lệ Thủy như cày, bừa, cuốc, xẻng, chum, lu... được sắp đặt ngăn nắp.

Ông Hàm kể, khi Đại tướng về thăm quê đã vô cùng xúc động vì thấy ngôi nhà của mình được phục dựng tỉ mỉ đến từng chi tiết. Đại tướng căn dặn con cháu: “Phải làm sao để nhà và vườn tược luôn có bàn tay chăm sóc, để khi bà con đến thăm, người ta không cảm thấy lạnh”...

Cây khế hơn 100 tuổi

Trong vườn nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp có rất nhiều cây xanh. Có nhiều cây xanh do chính tay ông trồng mỗi lần về thăm quê như cây mít, cây dừa. Có những cây quý do các đoàn khách đến thăm nhà trồng tặng như cây tùng đỏ, cây bách xanh mà Đảng bộ và nhân dân tỉnh Lâm Đồng mới trồng tặng Đại tướng mới đây. Nhưng đặc biệt nhất có lẽ là cây khế ngọt vẫn tỏa bóng sum suê bên hồi nhà.

Theo ông Hàm, cây khế đã hơn 100 tuổi. Dưới gốc cây khế cổ thụ này, Đại tướng thường ngồi học bài và cùng bạn bè đồng lứa vui chơi hồi thơ ấu. Khi ngôi nhà cũ bị giặc phá, may mắn là cây khế vẫn còn. Nhờ cây khế hơn 100 năm tuổi ấy, người ta xác định được vị trí chính xác để phục dựng ngôi nhà trên nền đất cũ.

Đứng dưới gốc khế ông Hàm bùi ngùi: “Bao giờ cũng thế, mỗi lần về quê, nơi đầu tiên mà Đại tướng đến là nghĩa trang liệt sĩ huyện, để thắp hương cho người cha kính yêu của mình - liệt sĩ Võ Quang Nghiêm và hàng ngàn chiến sĩ của ông đã ngã xuống trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ. Rồi Đại tướng đến thắp hương trên mộ mẹ và những người thân đã khuất ở nghĩa trang gia đình.

Trở về ngôi nhà nhỏ, Đại tướng kính cẩn thắp hương lên bàn thờ tổ tiên. Sau đó, ông hỏi thăm những người bạn thuở thiếu thời xem ai còn ai mất, bắt tay, ôm hôn từng người bà con, làng xóm đến thăm. Ra vườn, Đại tướng tự tay tưới cây, tỉa cành...

“Sau này sức khỏe không cho phép Đại tướng về thăm quê, nhưng nhiều dịp, nhất là sau những lần bão lũ, Đại tướng bao giờ cũng gọi điện về nhà hỏi: “Bà con làng xóm thế nào, có bị thiệt hại chi không? Nhà mình có sao không, cây cối trong vườn, đặc biệt là cây khế có bị đổ không?”. Đại tướng rất quý cây khế, thường xuyên căn dặn tôi cách chăm sóc” - ông Hàm cho biết.

----------------

Bài 2: Quê hương nghĩa nặng tình sâu

Phan Phương