Tổng Bí thư Trường Chinh: Người suốt đời dấn thân theo lý tưởng

Thưa ông là nhà nghiên cứu lịch sử, khi đánh giá về Tổng Bí thư Trường Chinh, ông thấy có nét đặc biệt gì?

- Trước hết, có thể nói ông Trường Chinh là chính trị gia chuyên nghiệp. Ông thuộc thế hệ mà chúng tôi hay gọi là thế hệ vàng. Nghiên cứu về con người và sự nghiệp của Tổng Bí thư Trường Chinh thấy có có sự đặc biệt. Đó là ông luôn xuất hiện trong những thời điểm cực kỳ quan trọng của lịch sử. Ông không chỉ là học trò xuất sắc của Hồ Chủ tịch mà còn là người góp phần kiến tạo nên cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 với tư cách Tổng Bí thư.

Nhiều người thường nhắc tới việc Tổng Bí thư Trường Chinh cùng Ban Thường vụ T.Ư Đảng đã nhận định, phân tích chính xác tình hình, dự báo đúng diễn biến thời cuộc và ban hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” năm 1945 để nói về việc nắm bắt cơ hội, tạo ra động lực cho cuộc Tổng khởi nghĩa thành công. Ông cũng là người vận động xây dựng nền văn hóa mới với Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943.

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, có thể nói ông là kiến trúc sư về tư tưởng của cuộc chiến tranh nhân dân, Hồ Chủ tịch là người đưa ra nền tảng. Tác phẩm “Kháng chiến trường kỳ nhất định thắng lợi” của ông vừa vạch ra con đường đi đến thành công, đồng thời giữ được niềm tin để người dân đi theo cuộc kháng chiến đầy gian khổ, bảo vệ nền độc lập.

Sau này, với cương vị là Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Quốc hội, rồi Chủ tịch Hội đồng Nhà nước (Chủ tịch nước hiện nay), ông cũng có những đóng góp quan trọng. Cuối cùng, ông lại xuất hiện với cương vị là Tổng Bí thư năm 1986 (sau khi từ chức sau cải cách ruộng đất năm 1956). Không những thế, ông lại là người khởi động cho công cuộc đổi mới.

Sau Đại hội VI của Đảng ông về làm cố vấn Ban Chấp hành T.Ư Đảng. Ông qua đời ở tuổi 81 với tư thế là người vẫn hoạt động chính trị. Như thế, có thể thấy, ông là người đi trọn vẹn theo con đường chính trị và xuất hiện ở tất cả thời điểm quan trọng nhất của lịch sử.

Thưa ông, Tổng Bí thư Trường Chinh là người khởi động cho công cuộc đổi mới đất nước, yếu tố gì đã giúp ông làm được điều này?

- Nhìn vào sự nghiệp của Tổng Bí thư Trường Chinh, nhiều người có chung nhận xét ông là con người có những phẩm chất cần có của một nhà hoạt động cách mạng, đó là luôn luôn dấn thân theo lý tưởng.

Để chuẩn bị cho Đại hội VI, ông Trường Chinh đã đi thực tế tại nhiều địa phương phía Nam để nắm bắt tình hình và lắng nghe các đề xuất. Ảnh: Tư liệu.

Khi ông Trường Chinh còn sống, chúng tôi nhìn nhận ông là một người hết sức nghiêm túc, nghiêm khắc, kiên định, nguyên tắc. Thế nhưng, với người tưởng chừng nguyên tắc như vậy lại dám chuyển đổi khi nhận thức ra vấn đề. Tại sao nói căn bản nhất của công cuộc đổi mới là đổi mới tư duy, tức là đổi mới suy nghĩ? Nếu chúng ta đi sâu vào chi tiết sẽ thấy được yếu tố cực kỳ quan trọng dẫn tới sự thay đổi của Tổng Bí thư Trường Chinh, đó là thời kỳ ông đi thâm nhập thực tiễn ở Nam Bộ. Ông nhận thức ra rất nhiều vấn đề mà những thông tin cần thiết trước đó không đến được với ông.

Một trong những yếu tố trở thành nguyên lý của công cuộc đổi mới đất nước cách đây hơn 30 năm, đến nay vẫn còn nguyên giá trị, đó là dám nhìn thẳng vào sự thật và tuân thủ quy luật khách quan. Đây là hai yếu tố rất quan trọng mà một người lãnh đạo cấp cao như ông Trường Chinh đã thực hiện. Muốn làm được như vậy, người đó phải vượt qua được nhiều yếu tố hay thấy ở người bình thường, như là sự tự ái, chỉ mong an toàn, chỉ mong sự thăng tiến, không dám dấn thân, không dám thay đổi tư duy. Như chúng ta đã biết, ông Trường Chinh thay đổi tư duy vào thời điểm tuổi đã rất cao, phải nói đó là năng lực rất đặc biệt. Qua đó cũng thể hiện phẩm chất của ông trong tiến trình của công cuộc đổi mới.

Năm 1956, sau những sai lầm trong cải cách ruộng đất, Tổng Bí thư Trường Chinh đã xin từ chức. Là người từng phát biểu khi chất vấn tại Quốc hội khóa XIV về “văn hóa từ chức”, ông có suy nghĩ gì về câu chuyện của Tổng Bí thư Trường Chinh?

- Đối với một người hoạt động cách mạng có lý tưởng phải rời chức vụ là rất đau xót. Hiểu theo nghĩa nào đó, trường hợp ông Trường Chinh không phải là từ chức mà ông thấy trách nhiệm của mình ở đó nên rời chức vụ Tổng Bí thư. Tuy nhiên, điều đáng nói không phải câu chuyện từ chức hay không từ chức, mà là câu chuyện một người đã rơi vào hoàn cảnh như vậy vẫn tiếp tục phấn đấu, kiên trì phấn đấu.

Cuối cùng, lịch sử đã chứng minh sự phấn đấu của ông Trường Chinh đã đi đến một vinh quang khác. Ông được bầu làm Tổng Bí thư năm 1986, khởi động cho công cuộc đổi mới. Ở đây, phải nói thêm một yếu tố rất cần thiết là môi trường về mặt tổ chức.

Khi dấn thân có thể thành công, có thể thất bại, nếu người cán bộ nào thất bại mà vẫn giữ được ý chí phấn đấu vươn lên như trường hợp ông Trường Chinh, đó là phẩm chất cao quý. Tôi nhắc lại ở đây có hai yếu tố, ngoài bản thân ông còn là môi trường công tác. Từ việc như vậy phải xem đó là bài học sâu sắc trong công tác cán bộ hiện nay.

Xin cảm ơn ông!