Đại dự án du lịch ở Ninh Bình: Vi phạm Luật đê điều?

Làm đồng bộ, không làm dần dần

Theo đánh giá của Viện Thủy văn Môi trường và Biến đổi khí hậu (Trường ĐH Thủy lợi), đơn vị tư vấn điều chỉnh quy hoạch phòng chống lũ sông Hoàng Long, tổng dung tích trữ lũ bị mất đi khi có đại dự án du lịch Kênh Gà – Vân Trình sẽ dao động từ khoảng 8 - 12 triệu m3. Vào mùa lũ, lượng dòng chảy trên sông Hoàng Long sẽ bị tăng đột ngột khiến mực nước bị dềnh lên, với mức tăng nước lũ từ 6-12cm. Đặc biệt, sông Hoàng Long đoạn từ Kênh Gà đến Gián Khẩu sẽ là khu vực chịu áp lực lũ nặng nề nhất.

Ông Trần Văn Công làm cỏ cho ruộng cấy trên cánh đồng xã Gia Vượng, huyện Gia Viễn (Ninh Bình). Ảnh: Trần Quang

Với mục tiêu hạn chế tối đa việc tăng mực nước lũ trên sông Hoàng Long, đồng thời vẫn đảm bảo việc thoát lũ khi vùng trữ lũ bị mất, một trong các giải pháp đang được đơn vị tư vấn chỉ ra, đó là phải mở rộng và nạo vét đoạn sông hạ du nhằm tăng khả năng thoát lũ từ sông Hoàng Long ra sông Đáy.

Theo tính toán của đơn vị tư vấn, với kịch bản dung tích trữ lũ mất đi 12 triệu m3, cần phải mở rộng sông Hoàng Long đoạn từ Bến Đế tới Gián Khẩu (chiều dài khoảng 14km) thêm 130 – 180m, kết hợp với nạo vét lòng dẫn. Nguồn kinh phí để thực hiện cho việc nạo vét, mở rộng lòng dẫn sông Hoàng Long khi có dự án Kênh Gà – Vân Trình ước tính sẽ lên tới 600 – 900 tỷ đồng.

Về vấn đề này, GS-TSKH Phạm Hồng Giang cho rằng: “Nếu có sự nghiên cứu và tính toán kỹ lưỡng, phương án nạo vét, mở rộng lòng sông có thể thực hiện được. Tuy nhiên theo tôi, tỉnh Ninh Bình và đơn vị tư vấn cần bổ sung, đánh giá thêm các tác động tới thoát lũ khi có dự án du lịch Kênh Gà – Vân Trình”.

Cũng theo ông Giang, để đảm bảo hiệu quả, việc triển khai cải tạo mở rộng sông Hoàng Long cũng nên làm đồng bộ chứ không được làm dần dần. “Riêng về kinh phí để thực hiện quy hoạch, bao gồm việc nạo vét, mở rộng sông Hoàng Long và các giải pháp khác để đảm bảo thoát lũ an toàn sẽ phải do chủ đầu tư của dự án du lịch Kênh Gà – Vân Trình chi trả, chứ không thể nói chung chung là lấy nguồn từ xã hội hóa” – ông Giang khẳng định.

GS-TS Vũ Trọng Hồng –  nguyên Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam- một người hiểu rất rõ áp lực lũ trên sông Hoàng Long cũng cho biết: Trước đây, khi tính đến phương án thoát lũ cho khu vực sông Hoàng Long, Nhà nước đã có tính toán rất kỹ lưỡng nhiều phương án, song cuối cùng chỉ chọn duy nhất phương án lập trữ lũ mà đến giờ tỉnh Ninh Bình và một số nhà khoa học, chuyên gia cho rằng, phương án nạo vét, mở rộng lòng sông có thể thoát được lũ an toàn thì khó khả thi. Bởi sông Hoàng Long mỗi lần có lũ đều rất lớn và nhanh, để thoát được khối lượng nước khổng lồ đó phải cần đến vùng trữ lũ chứ việc nạo vét không thể giải quyết được vấn đề gì. “Nếu lãnh đạo tỉnh Ninh Bình và một số chuyên gia, nhà khoa học đồng ý với phương án nạo vét, mở rộng lòng sông để thoát lũ thì yêu cầu mọi người cần xem lại lịch sử việc lập quy hoạch phòng, chống lũ ở đây mới thấy rõ được vấn đề, mới có thể không mắc sai lầm. Theo tôi, cách nhanh nhất bây giờ là UBND tỉnh Ninh Bình cần xin ý kiến của Bộ NNPTNT, nếu Bộ đồng ý mới có thể tiến hành phương án nạo vét, mở rộng sông Hoàng Long” – ông Hồng nhấn mạnh.

Ông Hồng cho hay: “Chúng ta cần xét dự án này trong điều kiện biến đổi khí hậu, để thấy tầm quan trọng của việc chống lũ. Đối với sông Hồng dự kiến lũ thiết kế xuất hiện tương ứng 700 năm, như vậy lớn hơn lũ thiết kế hiện nay là 500 năm. Đối với sông Hoàng Long cũng phải tính toàn lại, với lũ lớn hơn, do điều kiện khí tượng thuỷ văn cũng như địa hình đã thay đổi… Hơn nữa điều này còn được thể hiện trong việc quyết định điều chỉnh quy trình điều tiết lũ gần đây của Thủ tướng đối với một số công trình thuỷ điện, từ việc giữ mực nước trong hồ phải đảm bảo như mức nước lũ thiết kế (quyết định trước đây), nay theo đề nghị của hạ du không được ngập, thì hồ chứa buộc phải xả trước lũ...”.

Chú trọng sinh kế người dân trong vùng dự án

Theo ông Giang, đến nay, tỉnh Ninh Bình mới chỉ hứa hẹn và đưa ra con số chung chung về phương án giải quyết việc làm chứ chưa đưa con số cụ thể. Họ được hưởng lợi gì từ dự án? Số dân phải di dời là bao nhiêu?…Tôi thấy một số dự án lâu nay lấy đất của dân, hứa đào tạo thu hút lao động vào làm việc, nhưng rồi vài năm họ cho nghỉ việc. Mà cũng chẳng ai kiện được doanh nghiệp, bởi họ lấy lí do lao động địa phương… không đáp ứng được yêu cầu” – ông Giang nhấn mạnh.

Nói thêm về dự án sân golf, một trong những hạng mục công trình quan trọng mà Ninh Bình muốn xây dựng trong vùng trữ lũ, ông Hồng cho rằng: “Về nguyên tắc, đã là vùng trữ lũ thì không được phép cho xây dựng những công trình kiên cố, mà chỉ nên cho xây dựng một số công trình đơn giản như khu neo đậu tàu bè, khu bơi lội, vui chơi, khi lũ về cho phép tháo bỏ công trình đó nhanh chóng (như kinh nghiệm của nước Mỹ)… Việc xây dựng dự án du lịch, trong đó có hạng mục công trình sân golf sẽ làm thay đổi quy hoạch phòng, chống lũ nên việc Bộ NNPTNT từ chối tham gia ý kiến về dự án sân golf Kênh Gà – Vân Trình cũng là rất hợp lý và đúng đắn”.