Giải mã hàng rào điện tử McNamara trong Chiến tranh Việt Nam

Hàng rào điện tử McNamara là tên gọi của một hệ thống rày đặc các loại thiết bị điện tử được Mỹ thả xuống khu vực phi quân sự quanh Vĩ tuyến 17, Lào và Campuchia để phát hiện sự xâm nhập của Quân đội Nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến tranh Việt Nam. Nguồn ảnh: Radi.

Các hệ thống hàng rào điện tử này bao gồm một loạt thiết bị được gọi là "Cây Nhiệt Đới". Thực chất, đây là một loại thiết bị do thám chủ động, sau khi được thả xuống các khu vực nghi vấn trên đường Trường Sơn, các hệ thống này sẽ hoạt động và phát tín hiệu về căn cứ chỉ huy, qua đó phía Mỹ có thể biết được lực lượng quân đội giải phóng đang di chuyển với số lượng là bao nhiêu, lượng xe hàng vận tải là bao nhiêu, tốc độ hành quân,... mà không cần phải sử dụng tình báo trực tiếp tại hiện trường. Nguồn ảnh: Military.

Hệ thống hàng rào điện tử McNamara chính thức được xây dựng bắt đầu từ năm 1966. Ban đầu, nó bao gồm hệ thống 17 căn cứ tiền phương để nhận-truyền-xác nhận các thông tin được thu thập lại từ các thiết bị Cây Nhiệt Đới. Nguồn ảnh: Pinterest.

Do giới hạn của công nghệ lúc bấy giờ, các loại cây nhiệt đới có thời gian hoạt hoạt động rất ngắn và trở nên vô dụng sau khi hết pin. Chính vì vậy, Mỹ đã phải thả xuống miền Nam Việt Nam hàng triệu cây nhiệt đới chỉ trong một thời gian ngắn để duy trì hoạt động liên tục, không bị gián đoạn do các cây bị hết pin dần. Nguồn ảnh: Under

Các loại cây nhiệt đới được ngụy trang với màu sơn theo kiểu rằn ri, có thể nhận biết được âm thanh, chuyển động trong bán kính xung quanh khoảng từ vài chục đến cả trăm mét tùy loại. Để tránh bị nhầm giữa tiếng động khi hành quân của lực lượng quân giải phóng với tiếng ồn do các loại động vật, thú hoang gây ra, chỉ một lượng tiếng ồn đủ lớn, kéo dài lâu đã được định sẵn và tiếng ồn phát ra trên phạm vi rộng, nhiều cây nhiệt đới cùng bắt được chuyển động đó thì thông tin mới được truyền đi báo "Đèn Đỏ". Nguồn ảnh: Paleo.

"Đèn đỏ" (Red Light) là thông báo khi phát hiện được tín hiệu nghi có sự xuất hiện của lực lượng quân giải phóng trong một khu vực xác định. Dựa vào các tính hiệu từ các cây nhiệt đới, các căn cứ tiền phương của Mỹ sẽ xác định khu vực nghi vẫn, cử máy bay do thám đến khu vực đó để chụp lại không ảnh trước khi quyết định có nên tiến hành công kích hay không. Nguồn ảnh: Family.

Việc xác định có nên không kích hay không dựa vào các suy luận về việc lực lượng bộ đội ta trong khu vực có nhiều hay không. Thông thường, khi thu thập được các không ảnh từ máy bay, các chỉ huy Mỹ sẽ suy đoán về việc với địa thế trong khu vực và dựa trên những tín hiệu đã bắt được thì liệu đây là một lực lượng lên tới cấp tiểu đoàn, trung đoàn hay chỉ đơn giản là vài tiểu đội lính giải phóng đang di chuyển trong rừng. Ảnh: Các loại cây nhiệt đới cỡ lớn được sử dụng trong hệ thống hàng rào điện tử McNamara. Nguồn ảnh: Radi.

Căn cứ vào những thông tin đó, phía Mỹ sẽ quyết định sẽ tấn công hay không, tấn công vào đâu và sử dụng lượng bom bao nhiêu. Thông thường, khi đã có được các hình ảnh không ảnh do máy bay do thám mang về, phía Mỹ sẽ dựa vào đặc điểm địa hình, đường đi mà các Cây Nhiệt Đới ghi lại được để tìm ra một điểm có khả năng cao sẽ làm nơi đóng quân của lực lượng giải phóng và tiến hành oanh kích để đạt hiệu quả cao. Nguồn ảnh: Westin.

Để đối phó với hàng rào điện tử McNamara, bộ đội Việt Nam đã xác định 3 không: "Đi không dấu, nấu không khói, nói không câu" để nâng cao tinh thần đảm bảo bí mật, tránh việc tạo tiếng ồn, gây sự chú ý trong lúc hành quân. Ảnh: Đường mòn Trường Sơn với các chuyến ô-tô vận tải và... voi vận tải hàng vào nam. Nguồn ảnh: American.

Quân đội ta cũng chủ động phát hiện các khu vực có cây nhiệt đới của đối phương để tìm cách né tránh hoặc tương kế tựu kế, khiến đối phương mắc lừa. Nguồn ảnh: Paleo.

Thông thường, việc né tránh các khu vực "dính" hàng rào điện tử McNamara là cực kỳ đơn giản do tuyến đường mòn Trường Sơn được xây dựng theo kiểu đan xen nhau cực kỳ chằng chịt, mỗi khi có một khu vực được coi là nghi vấn, ngay lập tức đoàn xe vận tải sẽ được chuyển hướng, di chuyển theo lộ trình khác an toàn hơn. Nguồn ảnh: Thing.

Các lực lượng công binh, thanh niên xung phong có mặt trong tuyến đường mòn cũng luôn trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu, "thông đường" bất cứ lúc nào nếu giao thông bị phi pháo của Mỹ làm hư hại. Nguồn ảnh: Pinterest.

Ngoài việc sử dụng các loại Cây Nhiệt Đới, các loại bom thông minh (Smart Bomb) cũng được coi là một phần trong chương trình Hàng rào điện tử McNamara. Các loại bom thông minh có dẫn đường cho phép chúng được thả từ độ cao hàng nghìn mét, nằm ngoài tầm với của các loại vũ khí phòng không thông thường mà vẫn đạt được độ chính xác cao. Nguồn ảnh: Peter.

Thực chất thì sau khi tiêu tốn hàng triệu USD vào việc xây dựng hàng rào điện tử, đánh phá các tuyến đường vận chuyển của ta, hiệu quả của hàng rào điện tử McNamara là không cao. Bằng chứng là đến chiến dịch Mậu Thân năm 1968, chúng ta vẫn có đủ vũ khí, đạn dược và cơ sở ở miền Nam đủ để khiến Mỹ và VNCH phải chao đảo suốt nhiều tháng liền. Di sản của hệ thống phát hiện thâm nhập này được Mỹ chuyển giao cho phía quân đội Sài Gòn sau khi Mỹ rút đi vào năm 1973. Nguồn ảnh: Theatlantic.