Giải BCQG: Điều chưa kể về hành trình thực hiện “Tàu 67 mắc cạn”

Lễ kỷ niệm 92 năm Ngày báo chí Cách mạng Việt Nam (21.6.1925-21.6.2017) và lễ trao Giải báo chí quốc gia lần thứ 11 năm 2017 diễn ra tối 21.6 tại Hà Nội. Báo Nông thôn ngày nay đã có tác phẩm "Tàu 67 mắc cạn" đoạt giải B báo chí quốc gia.

Nhà báo Trần Ngọc Thọ tâm sự rằng khi viết loạt bài này, anh và nhóm đồng nghiệp chỉ có một mong muốn "phải vạch trần sai phạm bằng mọi giá".

Anh kể, ngay từ cuối tháng 12 năm 2015, anh đã nhận được thông tin trong quá trình thực hiện Nghị định 67 về một số chính sách phát triển thủy sản, tại nhiều địa phương đã bộc lộ những tồn tại lớn liên quan tới việc vay vốn cũng như trong việc thi công đóng tàu. 

Trong đó, nguồn tin từ một kỹ sư đóng tàu tại khu vực phía Nam cho hay: “Có hiện tượng một số cơ sở đóng tàu, dù được cấp phép vẫn trà trộn thép Trung Quốc giá rẻ vào thay cho thép đóng tàu chuyên biệt của Hàn Quốc và Nhật Bản để giảm giá thành, đẩy lãi tăng lên. Các anh vào cuộc đi”.

"Là người từng gắn bó với ngành thủy sản, từng trò chuyện với nhiều ngư dân, tôi chỉ kịp suy nghĩ: Nếu như có việc như vậy thì thật quá nguy hiểm cho ngư dân khi ra khơi trên những con tàu như thế. Bởi, ngư dân ngoài mưu sinh còn là những cột mốc sống khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Chính sách đúng đắn của Đảng, Nhà nước thông qua Nghị định 67 là một chủ trương rất kịp thời và cần thiết. Nếu những ngư dân có được con tàu lớn hơn, hiện đại và công năng tốt hơn thì không chỉ mang lại hiệu quả mà cả người thân ở nhà cũng yên tâm khi con em của họ lênh đênh nhiều ngày trên biển".

 Ngư dân Đoàn Ngọc Nhi (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) mang 20kg hồ sơ nhưng vẫn không thể vay được vốn đóng tàu. P.V

Ngay sau đó anh kết nối với một số cộng tác viên vùng miền thường xuyên cộng tác với Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt để cùng phối hợp. Nhóm cùng nhau kiểm chứng lại thông tin thật kỹ một lần nữa và trình Ban Biên tập Báo. Ngay sau đó, BBT hoàn toàn ủng hộ đề tài này.

"Chúng tôi lên đường với tâm trạng phải vạch mặt những hành vi gây khó khăn, nhũng nhiễu với ngư dân cũng như “tội ác” khi đưa thép phục vụ xây dựng các công trình vào làm thép đóng tàu" - Ngọc Thọ cho biết.

Anh kể, ngư dân đầu tiên mà nhóm anh gặp gỡ là vợ chồng anh Phạm Đạo ở xã Tam Hải, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Anh Đạo cho hay, anh đủ điều kiện để vay vốn ngân hàng. Mong ước của anh là đóng một con tàu vỏ thép lớn, đủ để tự tin vươn khơi, không sợ bất kỳ tàu vỏ thép nào hung hăng trên biển. Anh Đạo chạy đôn chạy đáo khắp nơi hoàn thiện thủ tục vay vốn nhưng sau nhiều tháng, tiền vẫn không được phía ngân hàng giải ngân.

Nhóm tác giả đạt giải B thể loại điều tra. 

Nhóm còn gặp gỡ ngư dân Đoàn Ngọc Nhi (huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi). Anh Nhi mong ngóng có chiếc tàu vỏ thép theo Nghị định 67 của Chính phủ nhiều tới nỗi anh quyết định bỏ biển một năm để toàn tâm toàn ý dành thời gian hoàn thành thủ tục vay vốn của một ngân hàng thương mại.

Tới ngày nhóm PV gặp anh Nhi, tức 4.1.2016 thì chồng hồ sơ của anh đã nặng tới trên 20kg và cuối cùng anh vẫn chưa thể vay vốn vì vô số lý do từ phía ngân hàng đưa ra.

Rất, rất nhiều trường hợp là những ngư dân khác mà nhóm PV gặp gỡ trong hành trình đi tác nghiệp, tất cả đều không thể vay được vốn. Đau xót hơn, có những ngư dân do “kiệt sức” đã chấp nhận vay lãi ngoài để đóng tàu kịp vụ cá mới.

Kỳ vọng vào sự vào cuộc của Thủ tướng Chính phủ

Theo nhà báo Ngọc Thọ, trong loạt bài “Tàu 67 mắc cạn”, nhóm anh đã tập trung vào một vấn đề đáng lo ngại. Đó là tình trạng một số cơ sở đóng tàu sử dụng thép giá rẻ Trung Quốc phục vụ xây dựng các công trình nhà ở để mà đóng tàu vỏ thép cho ngư dân ra khơi. Nhóm đã lấy ý kiến các nhà khoa học, chuyên gia về đóng tàu cảnh báo về việc những tàu này khi đưa vào sử dụng sẽ bị nước biển ăn mòn, máy móc sẽ nhanh chóng hỏng hóc. Đặc biệt, tính mạng của những ngư dân trên các con tàu vỏ thép đó sẽ ở vào tình trạng nguy hiểm.

"Có lẽ, kỷ niệm đáng nhớ nhất của chúng tôi khi triển khai loạt bài này là quá vất vả khi tìm người trả lời phỏng vấn liên quan tới nội dung mà chúng tôi ghi nhận. Rất nhiều lãnh đạo ở các các đơn vị liên quan né tránh trả lời phỏng vấn. Người sẵn sàng mời phóng viên tới văn phòng và dành liền mấy tiếng đồng hồ trả lời báo là PGS-TS Võ Văn Trác - Nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy sản và là Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghề cá Việt Nam, người dành cả đời gắn bó với ngư dân" - Ngọc Thọ nói. 

Theo anh, PGS-TS Võ Văn Trác đã kiến nghị các cơ quan chức năng, thực thi pháp luật vào cuộc làm rõ hành vi tráo đổi chủng loại thép trong đóng tàu, làm rõ có hay không việc vi phạm pháp luật của những chủ cơ sở đóng tàu này.

Loạt bài đã gây hiệu ứng sâu rộng và một số bộ ngành đã lên tiếng. Đặc biệt, nguyên Bộ trưởng Bộ Thủy sản Tạ Quang Ngọc đã tiếp nối loạt bài bằng bài viết kết thúc chuyên đề là: “Phát triển nghề cá: Cần một đề án đột phá!” nói lên những trăn trở của ông, những thiệt thòi của ngư dân khi chính sách đúng đắn nhưng việc thực hiện còn nhiều những bức xúc.

Nhóm tác giả trong niềm vui nhận được giải thưởng.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã có chỉ đạo các bộ, ngành vào cuộc kiểm tra, xử lý nghiêm nếu có sai phạm trước những thông tin về một loạt tàu vỏ thép trị giá trên hàng chục tỷ đồng đóng bằng thép nhưng mới ra khơi đã hỏng hóc, gỉ sét.

"Chúng tôi tin với sự vào cuộc của Chính phủ, những hành vi trục lợi trên lưng ngư dân sẽ bị xử lý nghiêm minh. Những ngư dân anh hùng ngàn đời nay sẽ tiếp tục vững niềm tin, vượt sóng dữ ra khơi để làm giàu từ biển, tiếp tục là những cột mốc sống hiên ngang giữa Biển Đông chưa bao giờ lặng sóng" - nhà báo Ngọc Thọ chia sẻ.