Từ 1/1/2018: Bộ luật hình sự mới bãi bỏ 11 tội danh
Tại sao các tội trên trong Bộ luật hình sự (BLHS) lại bỏ, có bổ sung hay thay thế bằng các điều luật khác trong BLHS 2015, làm nhục cấp dưới là ảnh hưởng nhân phẩm cá nhân, sao lại bãi bỏ tội này... là hàng loạt các thắc mắc của độc giả gửi đến Zing.vn.
Ông Lại Văn Doãn (Giám đốc Công ty luật Trung Nam Thái, Đoàn luật sư Hà Nội) đã gửi đến tòa soạn bài phân tích về các cơ sở pháp lý để bãi bỏ 11 tội danh này.
Ông Lại Văn Doãn - Giám đốc Công ty luật Trung Nam Thái, Đoàn luật sư Hà Nội
Thay thế bằng các tội danh khác
BLHS 2015 sửa đổi bổ sung 2017 (có hiệu lực từ 1/1/2018) bỏ một số tội danh, giảm tội danh có mức án tử hình, thêm tội xâm phạm quyền công dân, mở rộng hình phạt ngoài nhà tù.
Bộ luật cũng thêm những quy định mới về tội phạm hình sự đối với pháp nhân thương mại, tội phạm kinh tế, tội phạm môi trường, mở rộng đối tượng không bị áp dụng hình phạt tử hình là người từ 75 tuổi trở lên, bổ sung và thay đổi nhiều quy định đối với người chưa thành niên.
BLHS 2015 bỏ 11 tội danh trong BLHS 1999. Trong số đó, có tội đã được thay thế bằng các tội danh khác, có tội do quy định lạc hậu, có thể gây trở ngại cho sự phát triển của xã hội và nền kinh tế thị trường. Việc loại bỏ một số tội này để phù hợp với các quy định khác của pháp luật đã điều chỉnh như luật dân sự, luật doanh nghiệp…
Bộ luật hình sự 2015 . Ảnh: Việt Đức.
Cụ thể, các tội sau trong BLHS 1999 bị loại bỏ không quy định trong BLHS 2015:
1.Tội Cố ý làm trái quy định Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 165):
Kinh tế đang phát triển mạnh kéo theo rất nhiều hành vi xâm phạm các quan hệ kinh tế ngày càng phức tạp, các tội phạm liên quan tới chức vụ quyền hạn cũng phát triển thành nhiều hình thái khác nhau. Điều này đặt ra yêu cầu phải cụ thể hóa tính chất mức độ của các hành vi khác nhau bằng các tội danh khác nhau tương ứng.
Từ 1.1.2018 sẽ không còn tội danh Cố ý làm trái quy định nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng. Ảnh NLĐ.
BLHS 2015 quy định 9 tội mới thay thế cho tội này trong BLHS 1999:
- Tội vi phạm quy định về cạnh tranh tại Điều 217.
- Tội Vi phạm hoạt động về bán đấu giá tài sản tại Điều 218.
- Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí tại Điều 219.
- Tội vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 220.
- Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 221.
- Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 222.
- Tội thông đồng, bao che cho người nộp thuế gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 223.
- Tội vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 224.
- Tội vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại Điều 230.
2. Tội hoạt động Phỉ (Điều 83)
Bỏ tội phạm này do các hành vi khách quan của tội đều nằm trong một số tội danh khác đã được quy định. Đồng thời, trên thực tế khách quan - tội danh này hiếm khi bị xem xét xử lý mà hầu hết đều rơi vào các tội danh khác có hành vi vi phạm tương tự, quy định tại BLHS 2015:
- Tội bạo loạn tại Điều 112.
- Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân quy định tại Điều 113.
- Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quy định tại Điều 114.
- Tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội, quy định tại Điều 115.
- Tội phá hoại chính sách đoàn kết, quy định tại Điều 116.
- Tội phá rối an ninh, quy định tại Điều 118.
3. Tội tảo hôn (Điều 148)
Xét về mức độ nguy hiểm thì tảo hôn có ảnh hưởng tới đời sống xã hội vì tâm sinh lý con người chưa phát triển hoàn thiện để thực hiện sinh đẻ, lo toan mọi việc trong cuộc sống. Nhưng tảo hôn không phải là nguyên nhân gây mất an ninh trật, an toàn xã hội nên việc xử lý hình sự đối với người chưa đủ tuổi kết hôn rất ít khi được áp dụng. Thực tế, việc này chỉ xảy ra ở một số vùng miền núi xa xôi và thường chính quyền địa phương chỉ tuyên truyền giáo dục pháp luật tại đó.
BLHS 2015 chỉ xử lý hình sự đối với hành vi tổ chức tảo hôn, được luật hóa thành một tội danh riêng biệt, quy định tại Điều 183: Tội tổ chức tảo hôn.
4. Tội đăng ký kết hôn trái pháp luật (Điều 149)
Hành vi của tội này đã bị xử lý theo quy định trong Điều 336 Bộ luật hình sự 2015 về Tội đăng ký hộ tịch trái pháp luật.
5. Tội làm nhục, hành hung người chỉ huy hoặc cấp trên (Điều 319)
Tội danh này được quy định thay thế bằng Tội làm nhục đồng đội (Điều 397).
6. Tội làm nhục hoặc dùng nhục hình với cấp dưới (Điều 320)
Tội danh này được quy định thay thế bằng Tội hành hung đồng đội (Điều 398).
Không còn phù hợp, lạc hậu
7. Tội kinh doanh trái phép (Điều 159)
Bỏ tội này là phù hợp với Hiến pháp 2013, tôn trọng và đảm bảo quyền tự do kinh doanh theo nguyên tắc người dân, doanh nghiệp được đầu tư, kinh doanh những gì pháp luật không cấm. Luật doanh nghiệp 2014 cũng cụ thể hóa tư tưởng này, đó là doanh nghiệp được tự do kinh doanh các ngành nghề mà pháp luật không cấm mà không cần phải xin phép.
8.Tội báo cáo sai trong quản lý kinh tế (Điều 167)
Tội danh này với hành vi vi phạm duy nhất là báo cáo sai, dẫn tới các cơ quan tiến hành tố tụng có thể tùy tiện truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người tiến hành các hoạt động kinh doanh. Điều này cản trở sự phát triển của nền kinh tế, không phù hợp với chủ trương của Nhà nước trong thời kỳ mới và tránh hình sự hóa các hoạt động kinh tế đảm bảo phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế thị trường.
9. Tội vi phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp (Điều 170)
Tội danh trên không còn cơ sở tồn tại do có cơ chế xử lý thay thế hợp lý khác. Trong cơ chế hành chính, khi người có thẩm quyền cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp mà vi phạm quy định của pháp luật về “cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp”, gây thiệt hại cho các tổ chức, cá nhân thì các chủ thể quyền có thể khởi kiện vụ án hành chính nhằm xem xét tính hợp pháp của các quyết định hành chính và hành vi hành chính trong lĩnh vực này.
10. Tội sử dụng trái phép quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ của tổ chức tín dụng (Điều 178)
Bỏ tội này là phù hợp với các quy định của luật chuyên ngành là Luật các tổ chức tín dụng, từ đó không cản trở hoạt động bình thường của các tổ chức tín dụng.
11. Tội không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính (Điều 269)
Bỏ tội này do pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đã có cơ chế xử lý triệt để trong các quy định mới được ban hành trong Luật xử lý vi phạm hành chính 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành.