Di tích đền Chợ Củi thờ quan Hoàng Mười được lập từ đời Lê, đến thời nhà Nguyễn được trùng tu tôn tạo lại như hiện nay. Quan Hoàng Mười là vị quan có nhiều công lao trong công cuộc chống giặc Minh xâm lược. Đền nằm ở phía Tây núi Ngũ Mã, thuộc xã Xuân Hồng (huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) thờ Tam tòa Thánh Mẫu (mẫu tam phủ), Ngũ vị Tôn Ông, cung Hoàng Mười, cung Chầu Mười, cung Trần Triều (thờ Đức Thánh Trần). Năm 1993, đền Chợ Củi được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích lịch sử-kiến trúc nghệ thuật Quốc gia.
Đền tọa lạc trên núi, bên cạnh là dòng sông Lam hữu tình, thơ mộng. Vào những ngày đầu năm, để tưởng nhớ ngày mất của vị quan Hoàng Mười, người dân khắp nơi về đây dâng hương. Việc này đã trở thành nét đẹp văn hóa mang tính tâm linh, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” đối với những bậc tiền nhân, những người có công với làng xã, đất nước.
Tuy nhiên, hiện nay việc sắm lễ vật, mua vàng mã tại đền Chợ Củi đang bị lạm dụng, biến tướng. Theo ghi nhận của PV Dân Việt, những ngày đầu năm Mậu Tuất 2018, người dân đến dâng lễ không chỉ hoa quả, áo, giấy, tiền, vàng âm mà còn vung tiền triệu để mua ngựa giấy khủng. Việc này không chỉ gây lãng phí mà còn ảnh hưởng đến không gian, cảnh quan, tiềm ẩn nhiều hệ lụy như nguy cơ hỏa hoạn. Có hàng trăm con ngựa "khủng" đã được "hóa vàng".
Dọc đường vào đền Chợ Củi có hàng chục quán, cửa hàng kinh doanh, bày bán la liệt các loại ngựa giấy khủng.
Một người bán ngựa giấy tại khu vực đền Chợ Củi cho biết: “Người dân đến hành hương tại đền chủ yếu là từ Bắc vào, có người mua đốt một lần hơn chục con ngựa giấy”.
Trước đây ngựa giấy được mua từ các tỉnh khác về, nay người dân sống xung quanh đền tự làm và bán cho khách hành hương. Mỗi con ngựa giấy có giá từ 200.000 - 400.000 đồng.
Trước khi đưa đi hóa vàng, họ mang ngựa giấy đặt giữa sân đền, vì thế không gian hành hương trở nên chật chội, khiến việc dâng hương, lễ đền lộn xộn và gặp nhiều khó khăn.
Sau khi hành lễ, những con ngựa giấy gần nửa triệu đồng được đưa vào lò đốt thành tro. Mỗi ngày có hàng trăm con ngựa giấy khủng này được hóa vàng tại đền Chợ Củi.
Ông Nguyễn Sỹ Quý - Quản lý đền Chợ Củi cho biết: “Đền Chợ Củi những ngày đầu năm trung bình đón 1.500-2.000 lượt người ngày. Việc đốt vàng mã là tục lệ có từ lâu đời, đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân. Người hành hương quan niệm, quan Hoàng Mười là một vị tướng vì vậy dâng lễ cho ngài bằng ngựa giấy bày tỏ sự tưởng nhớ, biết ơn với bậc tiền nhân”.
Ông Nguyễn Long Thiên - Phó Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Nghi Xuân, kiêm Trưởng Ban quản lý di tích đền Chợ Củi cho biết: “Việc du khách về hành hương tại đền Chợ Củi đốt ngựa giấy đã trở thành thói quen và trở thành tín ngưỡng của người dân hành hương đến đây. Tại đền, người đốt ngựa giấy nhiều chủ yếu là du khách từ Bắc vào. Vẫn biết là đốt ngựa giấy lớn gây ô nhiễm môi trường, gây tốn kém nên Ban quản lý cũng đã tuyên tuyền đến với mỗi du khách khi về lễ tại đền”.
Cảnh nghi ngút khói lửa do đốt vàng mã.