Lâm sản giữ “ngôi vương”, nói không với gỗ bất hợp pháp

Bứt phá ngay từ đầu năm

Theo Bộ NNPTNT, đến thời điểm này, giá trị xuất khẩu (XK) lâm sản đã chiếm tới 22% tổng giá trị kim ngạch XK toàn ngành nông nghiệp. Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc là 4 thị trường nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm 2018.

Xuất khẩu các sản phẩm lâm sản của Việt Nam những tháng đầu năm 2018 gặt hái thắng lợi lớn. Ảnh: T.L

Ông Nguyễn Tôn Quyền - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFORES) cho biết, thị trường Mỹ luôn đứng đầu về kim ngạch nhập khẩu, năm ngoái đạt 3,26 tỷ USD, trong những năm tới dự kiến đạt gần 4 tỷ USD. Đáng chú ý, Nhật Bản đã trở thành thị trường lớn thứ 2 của Việt Nam, dự kiến tăng rất mạnh trong những năm tới. Đối với thị trường EU, suốt thời gian qua, thương mại gỗ giữa Việt Nam - EU chiếm khoảng 8 - 10% tổng kim ngạch XK với giá trị XK trung bình mỗi năm khoảng 650 - 700 triệu USD.

Theo VIFORES, một trong những yếu tố khiến ngành gỗ bứt phá ngay từ đầu năm là bởi các doanh nghiệp (DN) ngành gỗ đã chủ động “đi tắt đón đầu” nắm bắt cơ hội từ Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Hiện đơn đặt hàng đối với ngành gỗ đến từ các nước trong CPTPP như Canada, Nhật Bản, New Zealand, Australia, Peru… tăng rất mạnh. Cụ thể, XK gỗ sang Canada trước đây chưa đến 100 triệu USD/năm nhưng nay các DN đã ký được hợp đồng XK sang Canada trị giá khoảng 200-300 triệu USD trong năm 2019.

Phải đảm bảo nguồn gỗ “sạch”

Mặc dù đạt được nhiều thành tích ấn tượng nhưng theo VIFORES, hiện nay các DN gỗ đang đối mặt với ít nhất 5 thách thức về nguồn cung nguyên liệu gỗ, gồm thách thức về thu mua nguyên liệu gỗ rừng trồng, cạnh tranh các thương nhân nước ngoài vào thu mua gỗ rừng trồng của Việt Nam, thách thức về chất lượng gỗ rừng trồng trong nước, gỗ có chứng chỉ FSC và thách thức về nguồn cung trong tương lai gần.

Trong năm 2018, Việt Nam phải sử dụng khoảng 41 triệu m3 gỗ. Trong trường hợp tìm đủ nguồn nguyên liệu thì vấn đề đặt ra là giá mua, chi phí vận tải cao lên… khiến giá thành tăng. Về nguồn gỗ trong nước, những cánh rừng có chứng chỉ FSC (gỗ sạch) mới chỉ đạt khoảng 220.000ha trên tổng số khoảng 4-5 triệu ha. Muốn có khoảng 1-2 triệu ha gỗ sạch phải phấn đấu vài chục năm sau.

Việt Nam hiện nay mua gỗ từ hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ, việc tìm nhà cung cấp với gỗ có nguồn gốc hợp pháp cũng là một khó khăn. Với dự kiến đến năm 2020 đạt 10 tỷ USD XK thì nguồn cung gỗ nguyên liệu sẽ thêm 4-5 triệu m3/năm. Do đó, VIFORES đề nghị xem xét cấm XK một số loại gỗ, tạo điều kiện cho các tổ chức kinh tế tham gia trồng rừng vay vốn dài hạn...

Ngoài nguồn nguyên liệu, VIFORES cho rằng thách thức đáng kể nữa là đầu tư công nghệ và đào tạo công nhân lành nghề. Để đáp ứng yêu cầu về chứng chỉ, giấy tờ khi bán trực tiếp sản phẩm cho người tiêu dùng nước ngoài, các DN ngành gỗ buộc phải thay đổi công nghệ cũng như thay đổi cả người vận hành công nghệ. Đây không phải là chuyện ngày một ngày hai có thể làm được mà là những thách thức lớn ngành gỗ cần phấn đấu trong tương lai.

Để thúc đẩy XK các sản phẩm lâm nghiệp, theo ông Nguyễn Quốc Trị - Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp, bên cạnh mở rộng thị trường XK, Bộ NNPTNT đang thúc đẩy chương trình trồng và bảo vệ rừng, ngăn chặn các vụ vi phạm. Trong tháng 5.2018, cơ quan kiểm lâm cùng chính quyền địa phương đã phát hiện hơn 1.200 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ và phát triển rừng. So với cùng kỳ năm ngoái, số vụ vi phạm giảm tới 31%.