Gỡ “thẻ vàng” của EU: Tăng kiểm soát tại cảng và xử lý trên biển

Thiếu kinh phí gắn định vị cho tàu

Ngày 23.10.2017, EC thông báo áp dụng biện pháp cảnh báo bằng thẻ vàng đối với sản phẩm hải sản xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường EU do vi phạm khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Ngay sau đó, ngành chức năng và các địa phương đã nỗ lực triển khai các giải pháp để gỡ “thẻ vàng”.

Các địa phương đang rất nỗ lực thực hiện các giải pháp để gỡ “thẻ vàng” của EC.  Ảnh: T.L

Sau 6 tháng kể từ khi cảnh báo bằng thẻ vàng, từ ngày 16-24.5.2018, Đoàn Thanh tra của Tổng vụ các vấn đề về biển và thuỷ sản của EC đã sang làm việc tại Việt Nam. Theo đó, đoàn đánh giá Bộ NNPTNT có nhiều nỗ lực trong việc hoàn thiện và gửi báo cáo thực hiện các khuyến nghị của EC trước thời hạn; các cơ quan trung ương đã vào cuộc một cách tích cực trong việc chống khai thác IUU, đặc biệt Quốc hội đã thông qua Luật Thủy sản năm 2017; Thủ tướng Chính phủ, Bộ NNPTNT đã kịp thời ban hành các công điện, chỉ thị, nghị định liên quan đến khắc phục cảnh báo của EC về IUU.

Theo Thứ trưởng Bộ NNPTNT Hà Công Tuấn, về cơ bản, đoàn công tác của EC đã ghi nhận những kết quả đạt được của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại 3 thách thức rất lớn. Thứ nhất, việc kiểm soát thủy sản đánh bắt, truy xuất nguồn gốc còn nhiều lỗ hổng cần khắc phục. Thứ hai, vấn đề kiểm soát đánh bắt trên biển đang gặp nhiều khó khăn. Việt Nam có khoảng 109.000 tàu đánh bắt trên biển, trong đó có 33.000 tàu đánh bắt xa bờ, nhưng mới chỉ có 3.000 tàu đánh bắt xa bờ được trang bị các thiết bị định vị. Nguyên nhân được cho là… thiếu kinh phí.

“Việt Nam đã công khai và không giấu giếm số lượng tàu được định vị, tuy chưa đủ kinh phí để thực hiện ngay nhưng ngành chức năng và các địa phương đã thực hiện tuyên truyền bằng nhiều cách, chia sẻ thông tin một cách minh bạch” - ông Tuấn nói.

Theo Thứ trưởng Hà Công Tuấn, điều đáng lo ngại nhất hiện nay không phải là vấn đề kinh phí để gắn thiết bị định vị cho các tàu đánh bắt xa bờ mà là tình trạng “trên nóng dưới lạnh” trong việc thực hiện các khuyến nghị của EC. Ông Tuấn cho biết, Việt Nam đã ghi nhận những ý kiến của phái đoàn EC. Hai bên thống nhất tới tháng 1.2019, đoàn công tác của EC sẽ quay lại để xem xét đánh giá một lần nữa về thẻ vàng thủy sản của Việt Nam.

Tiến tới xây dựng nghề cá bền vững

Theo Tổng cục Thủy sản, để khắc phục các tồn tại, thiếu sót và thực hiện các nội dung của Đoàn Thanh tra EC đưa ra trong đợt kiểm tra, thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp luật về thủy sản, trong đó khẩn trương hoàn thiện 2 nghị định theo khuyến nghị của Đoàn Thanh tra (nghị định hướng dẫn thi hành luật và nghị định xử phạt vi phạm hành chính) và các thông tư hướng dẫn.

Hoàn thành thủ tục để gia nhập Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng của FAO và Hiệp định Đàn cá di cư của Liên Hợp Quốc trong tháng 7.2018. Thành lập Ban chỉ đạo về chống khai thác IUU của Chính phủ. Bảo đảm duy trì hệ thống giám sát Movimar thực hiện năm 2019 - 2020 cho khối tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24m trở lên theo khuyến nghị của EC.

Từ nay đến cuối năm 2018, các tỉnh, thành phố ven biển phải tập trung tăng cường kiểm soát tàu cá xuất bến và tàu cá tại cảng; kiểm soát sản lượng cập bến tại cảng; thực hiện tốt cơ chế phối hợp và xử lý ngay giữa các lực lượng kiểm tra, kiểm soát trên biển khi phát hiện các tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; có biện pháp xử lý quyết liệt như: Rút giấy phép khai thác, không cấp giấy phép mới đối với các chủ tàu có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ hoặc bị phát hiện trên hệ thống giám sát hành trình.

Thu hồi tất cả các thiết bị giám sát hành trình MOVIMAR đã được lắp đặt trên các tàu cá có chiều dài nhỏ hơn 24m và lắp đặt các thiết bị được thu hồi đó cho các tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên trên địa bàn tỉnh để đảm bảo các tàu này được lắp đặt và sử dụng thiết bị VMS, hoàn thành trước 30.10.2018.

Yêu cầu các chủ tàu hoặc thuyền trưởng của tàu cá đã được lắp đặt thiết bị MOVIMAR, thiết bị VX-1700 mở máy 24/24 giờ khi đi khai thác hải sản trên các vùng biển. Xử lý nghiêm đối với các tàu cá không mở máy theo quy định của pháp luật.

Trả lời báo chí, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, dù đã thực hiện nhiều giải pháp nhưng 6 tháng không đủ để chúng ta xoay chuyển tình thế từ một nghề cá nhân dân sang một nghề cá khai thác có trách nhiệm và phát triển bền vững. Vì vậy, thời gian tới, cần phải tổ chức lại sản xuất, quan trọng hơn là đi sâu vào chế biến để chuỗi giá trị mang lại nhiều hơn, tiến tới xây dựng một nghề khai thác biển, rộng hơn là kinh tế biển một cách bền vững, đúng tiềm năng lợi thế của Việt Nam.