5 thập kỷ trỗi dậy của một Việt Nam thống nhất

Hiện, Việt Nam có mối quan hệ hợp tác thương mại và đầu tư với hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ và các nền kinh tế. Từ nước chịu tổn thương sâu sắc từ chiến tranh, Việt Nam đã chủ động gia nhập và tham gia hơn 17 hiệp định thương mại tự do song phương đa phương lớn thế giới như WTO, CPTPP, FTA Việt Nam - EU, Cộng đồng AC - AEC, FTA Việt Nam - Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc…

Trải qua hàng chục năm định hình, phát triển, Việt Nam cũng có nhiều doanh nghiệp lớn, tạo dựng được thương hiệu, tên tuổi trong nước, khu vực và từng bước tiến ra thế giới, khẳng định được tên tuổi như Vingroup - Vinfast, Viettel, FPT, Vinamilk, PVN, TH True milk…

Thống kê từ báo cáo The Wealth Report 2025 của Knight Frank (Vương quốc Anh), Việt Nam hiện có khoảng 5.459 cá nhân sở hữu tài sản ròng trên 10 triệu USD, chiếm 0,2% tổng số triệu phú trên toàn thế giới.

Việt Nam đứng sau các nước Singapore, Thái Lan, Indonesia, Malaysia… về số lượng người có tài sản ròng trên 10 triệu USD. Đơn vị này dự đoán đến năm 2028, Việt Nam sẽ có 978 cá nhân siêu giàu (tài sản hơn 30 triệu USD), tăng 30% so với năm 2023.

Theo danh sách những người giàu nhất thế giới của Forbes, Việt Nam hiện có 5 tỷ phú đô la, gồm tỷ phú Phạm Nhật Vượng, Chủ tịch Vingroup; tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, Chủ tịch Vietjet Air; tỷ phú Trần Đình Long, Chủ tịch Hòa Phát; tỷ phú Hồ Hùng Anh, Chủ tịch Techcombank và tỷ phú Nguyễn Đăng Quang, chủ tịch Masan.

Từ một nền kinh tế bao cấp, kế hoạch hóa, lạc hậu, chậm phát triển, đến nay các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đi khắp năm châu, bốn biển. Từ chỗ chỉ xuất khẩu các sản phẩm là tài nguyên thô, khoáng sản chưa qua chế biến sâu, nay sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam đã chuyển sang các sản phẩm có thương hiệu, có giá trị cao, thậm chí tham gia vào chuỗi xuất khẩu hàng hoá giá trị cao như điện tử, điện thoại, linh kiện, ô tô, phần mềm, viễn thông…

Theo thống kê của Cục Hải quan, Bộ Tài chính, năm 2024 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 786,29 tỷ USD, tăng 15,4% so với năm 2023, nền kinh tế ở trạng thái xuất siêu gần 25 tỷ USD.

Việt Nam từ nền kinh tế nghèo đói, lạc hậu, chậm phát triển sau 50 năm thống nhất dù chưa phải là nền kinh tế hàng đầu song dưới nỗ lực vượt bậc, kinh tế Việt Nam đã lọt nhóm 33 nền kinh tế hàng đầu thế giới, trong tổng số 193 quốc gia, vùng lãnh thổ, nền kinh tế.

Năm 1986, khi Việt Nam bước vào cuộc Đổi mới, cải cách, quy mô GDP ước đạt 26,34 tỷ USD, sau gần 4 thập kỷ, quy mô GDP Việt Nam tăng gấp gần 20 lần, quy mô GDP năm 2024 ước đạt 476,3 tỷ USD.

Bình quân GDP/người của Việt Nam cũng tăng cao vượt bậc, những năm sau thống nhất chỉ khoảng 80 USD/người/năm (2 triệu đồng), năm 2024 theo số liệu của Bộ Tài chính và Quỹ Tiền tệ Quốc tế - IMF, GDP/người của Việt Nam đã tăng lên hơn 4.700 USD/người/năm, (tương đương 117 triệu đồng/năm).

Từ nền kinh tế bao cấp, kế hoạch hoá tập trung, hiện nay kinh tế Việt Nam đã thay đổi hoàn toàn hướng sang nền kinh tế thị trường. Từ quốc gia nhập khẩu lương thực, trở thành nước xuất khẩu. Từ một nước bị Mỹ và một số nước khác bao vây, cô lập, cấm vận về kinh tế, đến nay vị thế trên trường quốc tế của Việt Nam ngày càng lớn. Việt Nam đã trở thành đối tác chiến lược toàn diện với 12 quốc gia trên thế giới, trong đó có Mỹ, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Pháp, Nhật Bản, Úc và Singapore...

Tiềm năng và vị thế của Việt Nam đang ngày càng được nâng cao trong khu vực, hiện là nền kinh tế top 5 trong ASEAN và có thể lọt vào top 4 ASEAN vào năm 2026 nếu tiếp tục đà cải cách, phát triển.

Theo PGS, TS Trần Hoàng Ngân, sức vươn lên của nền kinh tế ngày càng lớn mạnh dù chúng ta gặp không ít khó khăn thách thức. Đó là quy mô GDP ngày càng lớn, xuất khẩu đem lại giá trị cao, cơ sở vật chất ngày càng hoàn thiện và nền kinh tế kết nối hội nhập nhanh với toàn cầu.

Nói vậy không phải chúng ta đã thoả mãn, mà kinh tế Việt Nam còn nhiều điểm nghẽn, khiếm khuyết. Đó là tính phân mảnh của nền kinh tế do hạn chế về địa giới hành chính, thiếu cơ sở vật chất cần thiết (giao thông, logictics, điện, thủ tục hành chính, thiếu khoa học công nghệ) và đặc biệt khu vực doanh nghiệp tư nhân còn rất nhiều khó khăn.

“Nhiều năm qua, TP.HCM luôn đứng với vai trò là đầu tàu kinh tế đất nước, song động lực phát triển của kinh tế thành phố đã tới hạn, cần tìm mới các động lực khác, chuyển đổi sang phát triển dịch vụ cao, dịch vụ tài chính, đó cũng là lý do mà TP.HCM được chọn là nơi xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế”, ông Ngân cho hay.

Tuy nhiên, dù đã phát triển mạnh mẽ sau nhiều năm cải cách, mở cửa, tái thiết và hiện đại hóa đất nước. Việt Nam vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức phía trước, thậm chí những khó khăn, thách thức ngày một lớn, đa dạng, phức tạp hơn.

Một đất nước đi lên bằng gia công, nhân công giá rẻ, tài nguyên và sự vay mượn vốn của nước ngoài, không phải là một đất nước phát triển bền vững, nhất là bối cảnh địa chính trị - kinh tế ngày càng cạnh tranh, biến đổi khốc liệt.

Thực tế, nền kinh tế Việt Nam có giá trị gia tăng thấp, chỉ số thâm dụng vốn trong đầu tư cao, năng suất lao động nhiều năm không được cải thiện. Sau thời gian dài khai thác các động lực truyền thống cho phát triển, đến nay kinh tế Việt Nam đang đứng trước thách thức phải đổi mới các nguồn lực để đạt tăng trưởng, thiếu dư địa cho phát triển. Nguy cơ rơi vào "bẫy" thu nhập trung bình, đất nước "chưa giàu đã già" ngày một hiện hữu.

Về hành chính, sau nhiều năm duy trì hệ thống quản lý, hành chính quản trị của Việt Nam gặp điểm nghẽn: Hạ tầng chậm đầu tư do nguồn lực phân mảnh; bộ máy hành chính cồng kềnh, quản trị chậm thay đổi, chưa theo kịp với nhu cầu kiến tạo, phát triển thay vì chủ yếu chức năng quản kiểm.

Nền kinh tế dựa vào nguồn lực khối ngoại lớn, nguy cơ phụ thuộc, thậm chí lệ thuộc. Khu vực tư nhân trong nước ngoài số ít các doanh nghiệp lớn, còn phần lớn là doanh nghiệp quy mô nhỏ, vừa. Tính phân mảnh địa phương ngày càng khiến nhiều địa phương khó khăn khi xây dựng cơ sở hạ tầng, thiếu dư địa sản xuất.

Bước ngoặt lịch sử cho hy vọng mới của dân tộc

Trong bối cảnh mới, thế giới đã và đang thay đổi từng ngày. Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 đang bùng nổ, các nguồn động lực mới cho kinh tế như khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI), Big data... đang ngày càng lớn mạnh, đòi hỏi phải cải tổ toàn diện, mạnh mẽ từng ngày cấu trúc kinh tế đất nước.

Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy quản lý đất nước được Bộ Chính trị, trung ương Đảng và Tổng Bí thư Tô Lâm đề ra đã và đang tạo khí thế mới cho đất nước vươn mình sang kỷ nguyên mới, thể hiện tư duy, tầm nhìn thời đại đưa đất nước vào kỷ nguyên giàu mạnh, thịnh vượng.

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, sau thống nhất, đất nước đương đầu với ba thách thức: Hậu quả chiến tranh giải phóng và bảo vệ tổ quốc để lại vô cùng nghiêm trọng; thế bao vây cô lập từ nhiều phía và thể chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung theo kiểu mô hình Xô Viết không còn phù hợp. Tất cả yếu tố này làm cho nền kinh tế Việt Nam rơi vào khủng hoảng.

Bà Lan cho biết, khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng năm 1975, chúng ta từng kỳ vọng đất nước hồi phục nhanh chóng, các nước khác cũng trông đợi, thậm chí có nước cho rằng chúng ta sẽ thành con hổ mới, song chúng ta rất khó khăn.

Chúng ta đã có thành tựu, thậm chí thành tựu đó là rất lớn. Nhưng đó là so với chúng ta còn so với các nước khác, chúng ta vẫn chậm. Không nên tự mãn vì những gì đã làm được, muốn đi lên, ta phải bỏ đi cái không phù hợp, cái đã cũ gây tổn hại cho nền kinh tế.

Công cuộc đổi mới bắt nguồn từ cải cách tư duy về kinh tế. Rõ ràng trong những năm vừa qua từ khi Đổi mới đến nay chúng ta đã đạt được những thành tựu hết sức quan trọng về phát triển kinh tế xã hội, cũng như phát triển lực lượng doanh nghiệp, doanh nhân. Sự trưởng thành và phát triển đó, không ai phủ nhận. Nhưng nếu đặt trong tương quan so sánh với các nước khác, chúng ta thấy sự phát triển đó chưa đạt so với tiềm lực của chúng ta.

Theo ông Cung, trong kinh doanh, để tạo ra kết quả thì thường phải không theo đúng quy định nào cả, phải sáng tạo, đổi mới mới có hiệu quả, kết quả. Đổi mới, sáng tạo thì thường không theo quy định, quy trình nhưng đổi mới sáng tạo mới là “linh hồn” của đầu tư kinh doanh, của doanh nhân.

"Một doanh nhân không có đổi mới, sáng tạo thì không thể phát triển được, bắt họ làm theo quy định thì gò bó lắm", vị chuyên gia nói.

"Những thứ đó phải khắc sâu vào tâm trí, đặc biệt là những người lãnh đạo"

Ông Cung khẳng định: Khu vực doanh nghiệp FDI họ đến rồi họ lại đi, bài toán của họ là lợi nhuận. Chúng ta bên cạnh việc vẫn chào đón và mời FDI vào phát triển, nhưng cần phải làm rõ, rạch ròi là FDI vào Việt Nam không phải để xây dựng Việt Nam hùng cường, mà phải là tư nhân trong nước.

Cũng theo TS Cung, trong nền kinh tế Việt Nam kinh tế tư nhân một động lực chủ yếu của nền kinh tế, tăng trưởng kinh tế. Thay đổi về luật pháp, tư duy chính trị đã làm thay đổi tạo ra khu vực kinh tế tư nhân ngày càng lớn mạnh, từ chỗ không có gì, đến nay chúng ta có gần 1 triệu doanh nghiệp hoạt động, mục tiêu 1,5-2 triệu doanh nghiệp, tôi cho rằng mục tiêu này cần thiết, có lượng mới có chất.

Muốn phát triển, trở nên hùng cường, nền kinh tế có thể cạnh tranh với nước ngoài, phải dựa vào doanh nghiệp tư nhân trong nước. Nếu thiếu đi, nền kinh tế thì nền kinh tế sẽ không bền vững. Chúng ta hiện nay thực sự chưa bền vững.

×