Sau "Hoa hậu quốc gia" là "Hoa hậu quốc dân"?

Ban Tổ chức cuộc thi khẳng định cuộc thi này không chỉ là sân chơi nhan sắc, mà còn là cầu nối tôn vinh nét đẹp riêng biệt của người phụ nữ Việt. Hoa hậu Quốc dân Việt Nam 2025 trao cơ hội cho các cô gái Việt Nam có độ tuổi từ 18 - 27 tuổi. Có 5 tiêu chí cơ bản mà ban tổ chức đặt ra, gồm: Vẻ đẹp thân thiện, gần gũi; Khả năng truyền cảm hứng; Hiểu biết về văn hóa lịch sử Việt Nam; Trí tuệ và tư duy phản biện; Ngoại ngữ.

Đơn vị tổ chức cũng nhấn mạnh cuộc thi không đặt nặng tiêu chí về chiều cao và ngoại hình: “Đó có thể không phải là cô gái xinh đẹp nhất theo tiêu chuẩn chung, không sở hữu chiều cao ấn tượng nhất nhưng cô gái ấy phải thân thiện, tử tế và lan tỏa cảm hứng sống tích cực”.

Trước đó, vào năm 2024, một cuộc thi khác có tên Hoa hậu Quốc gia Việt Nam cũng được tổ chức. Người đẹp Nguyễn Ngọc Kiều Duy đến từ Cần Thơ đăng quang ngôi vị cao nhất tại đấu trường nhan sắc này trong đêm chung kết diễn ra vào tháng 12, nhưng sau đó cô nhanh chóng rơi vào quên lãng, “mất tích” tại các sự kiện của showbiz.

Thực tế cho thấy, chuyện loạn các cuộc thi hoa hậu không phải ngày một ngày hai mà đã kéo dài âm ỉ trong vài năm qua. Bên cạnh một số cái tên đã quen thuộc như: Hoa hậu Việt Nam, Hoa hậu Hoàn Vũ Việt Nam, Hoa hậu Thế giới Việt Nam… đa phần những sân chơi khác đều xa lạ với công chúng. Đáng nói, những sân chơi này đều được đặt những cái tên mỹ miều, thậm chí gán với danh xưng “quốc gia”, “quốc tế”. Để thu hút thí sinh, không ít cuộc thi mở rộng đối tượng thí sinh, nhấn mạnh không giới hạn lứa tuổi, chiều cao hay nhan sắc. Mục tiêu những sự kiện này đặt ra rất ý nghĩa và đẹp đẽ: tôn vinh nét đẹp Việt Nam, bảo vệ môi trường, đề cao vai trò phụ nữ… tuy nhiên sau đêm chung kết, đa phần đều “im hơi lặng tiếng”.

Sự tràn lan của các cuộc thi Hoa hậu, theo chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long nhận định, đó là hệ quả của một thị trường chuộng các cuộc thi nhan sắc. "Ngành công nghiệp sắc đẹp đang phát triển tại Việt Nam theo đúng quy luật cung – cầu, đó là việc bình thường, không có gì đáng buồn bã hay lo ngại. Đương nhiên, mỗi ngành sẽ có những giai đoạn phát triển khác nhau. Cũng như âm nhạc, đã có thời gian chúng ta phải nghe "nhạc chợ", "nhạc rác", sau một thời gian "thanh lọc", giờ những thứ như vậy đã trôi vào quên lãng".

Việc sử dụng danh xưng “quốc dân”, “quốc gia” là chiêu thức truyền thông lạm dụng, dễ gây hiểu nhầm

Trước câu hỏi của Dân Việt rằng liệu sự bùng nổ các cuộc thi hoa hậu hiện nay có khiến công chúng “bội thực” hình ảnh người đẹp, “loãng” giá trị truyền thông của danh hiệu Hoa hậu, chuyên gia truyền thông kỳ cựu Hồng Quang Minh khẳng định điều này đang xảy ra, thậm chí mức độ “"bội thực" đã vượt ngưỡng tiêu hoá tự nhiên của truyền thông lẫn cảm xúc công chúng.

“Hình ảnh hoa hậu từng là một biểu tượng truyền thông mạnh mẽ. Trong quá khứ, khi nhắc đến một hoa hậu, công chúng nhớ tên, nhớ hình ảnh, nhớ hành trình, nhớ cả những giá trị mà một hoa hậu đại diện. Nhưng giờ đây, khi mỗi tháng có vài cuộc thi, mỗi cuộc thi lại có nhiều danh hiệu như Hoa hậu, Á hậu, Hoa hậu Truyền cảm hứng, Hoa hậu Nhân ái, Hoa hậu Hoà bình, Hoa hậu Bản sắc dân tộc… thì sự phân mảnh danh xưng đang làm mất đi sức nặng truyền thông vốn có của chữ "hoa hậu".

Từ góc nhìn của một người làm truyền thông, tôi nhận thấy các thương hiệu, nhãn hàng, vốn là những bên đánh giá rất “nhạy” về giá trị đại diện, cũng đang dần dè dặt hơn trong việc lựa chọn hoa hậu làm gương mặt thương hiệu. Bởi vì nếu ngày hôm nay cô A đăng quang, nhưng chỉ một tháng sau đã có cô B, cô C cũng "lên ngôi" ở các cuộc thi tương tự, thì câu hỏi đặt ra là: Vậy ai thực sự đại diện cho vẻ đẹp, cho tiếng nói, cho tinh thần phụ nữ Việt?” – ông Minh chia sẻ.

Theo chuyên gia Hồng Quang Minh, giá trị thương hiệu - suy cho cùng, phải đi kèm với sự khan hiếm. Khi một danh hiệu bị sản xuất hàng loạt như một mô hình công nghiệp, thì nó không còn là biểu tượng, mà chỉ là chiếc vương miện gắn trên đầu một nhân vật truyền thông ngắn hạn.

Ông Minh cũng khẳng định: “Việc sử dụng các danh xưng như “quốc dân”, “quốc gia” là chiêu thức truyền thông lạm dụng, dễ gây hiểu nhầm, ảnh hưởng đến thương hiệu quốc gia. Đây là biểu hiện điển hình của việc "mượn uy tín để định vị", nhưng không có thực lực để duy trì uy tín đó.

Danh xưng "quốc gia", "quốc dân" vốn mang tính biểu trưng cao. Trong truyền thông quốc tế, những cụm từ này không được sử dụng tuỳ tiện, mà thường chỉ gắn với những chương trình có sự công nhận chính thống của nhà nước hoặc mang tính văn hoá, xã hội rộng lớn, có ảnh hưởng lâu dài. Khi các đơn vị tổ chức tự gắn mác "quốc dân" vào một cuộc thi chưa từng được công nhận bởi cơ quan văn hoá nào, thì đó là một cách dùng "vỏ bọc lớn" để gây chú ý truyền thông ngắn hạn, thay vì xây dựng nội dung và giá trị thực chất từ bên trong.

Sự nguy hiểm ở đây là, nếu để tình trạng này diễn ra liên tục, người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, sẽ nhận nhầm tiêu chuẩn. Họ có thể tưởng rằng đây là "cuộc thi của quốc gia", đại diện cho giá trị quốc dân, trong khi thực tế chỉ là một sân chơi thương mại, đôi khi còn có yếu tố lạm quyền danh xưng.

Về mặt chiến lược truyền thông, điều này cũng khiến các thương hiệu quốc gia, các giá trị văn hoá lâu năm bị ảnh hưởng nghiêm trọng, khi niềm tin của công chúng bị xói mòn, khái niệm bị “nhòe” đi, và sự ngưỡng mộ dành cho những cuộc thi có thật chất lượng bị chia nhỏ ra”.

Ông Hồng Quang Minh cũng nhấn mạnh việc sử dụng “ chiêu trò”, “danh xưng” đang khiến truyền thông vô tình cổ xúy cho các giá trị hời hợt, “mì ăn liền”. Đây là mặt tối nhất của truyền thông giải trí hiện đại, khi "tương tác" được đánh đồng với "giá trị".

Thay vì đầu tư vào các tiêu chí thực sự có ý nghĩa như trí tuệ, nhân cách, hành trình truyền cảm hứng hay các dự án cộng đồng có sức ảnh hưởng xã hội, nhiều cuộc thi chọn cách tạo sự chú ý bằng những cú "twist" truyền thông (tình huống bất ngờ): từ lùm xùm hậu trường, mâu thuẫn thí sinh, nghi vấn mua giải, trang phục phản cảm, phát ngôn thiếu kiểm soát… Mỗi drama đều được thiết kế như một chương trình giải trí, với kịch bản và thời điểm bùng nổ được tính toán kỹ để “leo Top trending”.

“Tôi cho rằng nếu không có sự kiểm soát từ chính những người làm nghề bao gồm cả các nhà tổ chức, báo chí và người làm truyền thông thì cuộc đua hoa hậu sẽ không còn là một hành trình vẻ vang của phụ nữ hiện đại, mà chỉ là một cuộc chiến PR lấy tương tác bằng mọi giá.

Chúng ta không phủ nhận việc xã hội hiện đại cần nhiều không gian tôn vinh phụ nữ ở nhiều khía cạnh khác nhau, từ sắc đẹp đến nhân ái, từ trí tuệ đến truyền cảm hứng. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế phân loại rõ ràng, không có tiêu chuẩn đạo đức trong truyền thông, không có sự chọn lọc từ công chúng và sự điều tiết từ chính sách văn hoá, thì hoa hậu sẽ không còn là biểu tượng văn hoá mà chỉ là biểu tượng thị trường. Và khi một biểu tượng bị biến thành hàng hoá, giá trị tinh thần mà nó từng mang theo và đại diện cũng sẽ mất đi” – chuyên gia Hồng Quang Minh kết luận.

×