Thị trường thực phẩm chức năng OEM hỗn loạn vì quảng cáo “thần dược”: Cần một lá chắn mới từ Luật Quảng cáo 2025 (Bài 1)

LTS: Thị trường thực phẩm chức năng OEM - sản phẩm được đặt gia công nhưng khoác vỏ “hàng ngoại” đang tăng trưởng mạnh nhưng cũng nảy sinh nhiều rủi ro. Quảng cáo phóng đại công dụng, lợi dụng livestream để bán hàng, nhái nhãn mác và gắn mác nhập khẩu đã khiến nhóm sản phẩm này dần trở thành “điểm nóng” về an toàn và minh bạch, trong khi người tiêu dùng khó phân biệt thật, giả.

Tuyến bài “Thực phẩm chức năng OEM: Từ quảng cáo thổi phồng đến yêu cầu lập lại trật tự thị trường” được Dân Việt thực hiện nhằm làm rõ những biến tướng này, chỉ ra thách thức quản lý trên môi trường số, đồng thời ghi nhận tiếng nói từ cơ quan chức năng, chuyên gia, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Thực phẩm chức năng OEM bị biến thành “thần dược”

Điểm chung dễ thấy là nhiều thực phẩm chức năng OEM gắn mác “hàng nhập khẩu”, “công nghệ châu Âu”, “nguyên liệu Mỹ – Nhật” dù thực tế được gia công tại một nhà máy trong nước hoặc tại một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc… bằng nguyên liệu phổ thông.

Trong nhóm bị lạm dụng mạnh nhất có các sản phẩm bổ sung kẽm, vitamin, giảm cân. Đây là những thành phần vốn chỉ có vai trò hỗ trợ trong điều trị đã được quảng cáo thổi phồng thành những sản phẩm có thể “điều trị bệnh”, “hiệu quả cấp tốc”, “chữa đa bệnh”.

DJ Ngân 98 giới thiệu các viên uống giảm cân trên Facebook cá nhân.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội - Vũ Hồng Thanh từng nêu ý kiến về tình trạng quảng cáo hiện nay: “Tác dụng thì ít nhưng quảng cáo thì coi như bách bệnh, cái gì cũng chữa được”.

Ông Nguyễn Thanh Đảo, Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội quảng cáo Việt Nam, thừa nhận thời gian qua một số vụ việc quảng cáo sai sự thật, thổi phồng tác dụng của nhiều sản phẩm, hàng hóa đã bị cơ quan quản lý nhà nước xử lý mạnh tay. Một số vụ việc bị phát hiện thì những KOL/KOC đó không chỉ bị xử lý hành chính, thậm chí cả hình sự, còn bị cộng đồng mạng, người tiêu dùng lên án.

Vụ hotgirl Ngân 98 bị khởi tố, bắt tạm giam mới đây là minh chứng rõ nhất cho mức độ liều lĩnh của nhiều đối tượng kinh doanh TPCN OEM. Các dòng giảm cân Super Detox X3, X7, X1000 từng được Ngân 98 quảng cáo dày đặc với những lời hứa không tưởng như “giảm 5–7 kg trong một tuần”, “đốt mỡ đa tầng”, “thanh lọc gan – thận”, đánh trúng tâm lý muốn hiệu quả nhanh của người tiêu dùng. Thực tế điều tra cho thấy, từ năm 2021, các sản phẩm này chỉ là hàng gia công tại một số nhà máy ở Hà Nội, được khoác lên lớp vỏ “hàng ngoại” và quảng bá như một giải pháp giảm cân chuyên sâu.

Kết quả giám định của Phân viện Khoa học hình sự (Bộ Công an) xác định sản phẩm mà Ngân phân phối là hàng giả, không đạt chỉ tiêu chất lượng, nhiều mẫu hoàn toàn không có hoạt chất như công bố. Đáng lo ngại hơn, một số mẫu “viên Collagen” liên quan đến hệ thống phân phối này còn phát hiện chứa sibutramin và phenolphthalein, hai chất bị cấm trong thực phẩm do nguy cơ gây rối loạn tim mạch, tăng huyết áp và tiềm ẩn khả năng gây ung thư.

Vụ việc không chỉ phơi bày các thủ đoạn “đội lốt hàng ngoại”, thổi phồng công dụng trong thị trường TPCN OEM mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ sức khỏe đối với người tiêu dùng khi tin vào những lời quảng cáo quá mức trên mạng xã hội.

Tuy nhiên, thị trường TPCN có vẻ cũng không giảm bớt sôi động sau những vụ việc bị phanh phui, “xộ khám”. Trên các trang mạng xã hội, các sàn điện tử, thực phẩm chức năng thổi phồng công dụng vẫn nhan nhản các chiêu trò quảng cáo lừa dối người tiêu dùng.

Những lời quảng cáo “bất chấp sự thật” về những sản phẩm kẽm ADA, DSD, Viên nhai bổ sung canxi và vitamin Wonderplus trên trang mạng xã hội và TMĐT.

Theo hồ sơ công bố (được đăng tải trên trang https://adapharma.vn), thực phẩm bảo vệ sức khoẻ kẽm ADA do Công ty CP Dược phẩm công nghệ cao Beatexpharm sản xuất tại Việt Nam, Công ty TNHH ADA GROUP Việt Nam chịu trách nhiệm công bố sản phẩm.

Thông tin trên trang web của ADA GROUP Việt Nam cũng ghi rõ công dụng kẽm ADA bổ sung kẽm, tăng sức đề kháng tăng cường sức khỏe, hỗ trợ sinh lý nam. Sản phẩm sản xuất tại Việt Nan, nguyên liệu kẽm gluconat nhập khẩu từ Pháp.

Mặc dù nguyên liệu nhập khẩu Pháp nhưng trên trang TMĐT hay trên mạng xã hội tiktok thực phẩm bảo vệ sức khoẻ kẽm ADA lại được quảng cáo theo kiểu lập lờ, dễ gây hiểu nhầm về xuất xứ. Cùng với đó, nhiều công dụng cũng được người bán thổi phồng lên như “thần dược”.

Trên trang thương mại điện tử chiaki.vn, kẽm ADA được quảng cáo: “Kẽm ADA Gluconate Nhập Khẩu Pháp – Hỗ trợ tăng cường sức khoẻ sinh lý nam giới, giảm nguy cơ UT (ung thư) tuyến tiền liệt, bảo vệ tuyến giáp, tăng cường sức đề kháng, làm đẹp da, giảm mụn”.

Hay sản phẩm DSD zinc 120mg do Công ty Cổ phần Tập đoàn Dược phẩm Trung ương Queen Diamond Diophaco sản xuất cũng bị người bán thổi công dụng lên mức “tăng cường sinh lực”, “cải thiện rối loạn cương dương”, “giảm tuyến tiền liệt”, khác xa hoàn toàn nội dung hồ sơ gốc.

Tại chiaki.vn, DSD zinc 120mg được quảng cáo: “Cải thiện sinh lý nam: Hỗ trợ sản xuất testosterone, tăng cường khả năng sinh sản và giảm mệt mỏi”.

Đặc biệt, trên các trang mạng xã hội như tiktok, nhiều chủ tài khoản còn quảng cáo: “Mỗi viên kẽm DSD tương đương với 5-6 con hàu” “khắc phục tình trạng chưa ra đến chợ đã tiêu hết tiền ở nam giới”…

Tình trạng "phóng đại" công dụng không chỉ dừng ở nhóm kẽm. Theo ghi nhận, hiện trên thị trường đang rầm rộ quảng cáo một sản phẩm có tên: Viên nhai bổ sung canxi và vitamin Wonderplus. Sản phẩm do Công ty Guangzhou Changshengkang Biotechnology (có địa chỉ tại Trung Quốc) sản xuất, Công ty TNHH Wonderplus là nhà phân phối.

Theo quảng cáo trên trang TMĐT Shopee, sản phẩm có công dụng: “Hỗ trợ tăng chiều cao nhờ bổ sung kết hợp Vitamin D và Canxi giúp cơ thể hấp thụ Canxi tối ưu. Giảm đau nhức xương khớp, loãng xương và tăng sức dẻo dai cho cơ thể; Hỗ trợ quá trình truyền tín hiệu thần kinh, giúp giảm mệt mỏi, chóng mặt và suy nhược cơ thể”.

Thậm chí, trên tiktok, công dụng của sản phẩm này còn "gây sốt" với cách quảng bá “17 tuổi uống 1 lọ xanh tăng 5cm, 13 tuổi uống 1 lọ cam tăng 7cm”.

Luật Quảng cáo 2025 kỳ vọng mở ra mặt bằng mới cho sản phẩm sức khỏe

Luật Quảng cáo 2025, được Quốc hội thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao, lần đầu tiên đưa vào khái niệm “người chuyển tải quảng cáo” bao gồm KOL, KOC, người nổi tiếng, người livestream hoặc bất kỳ cá nhân nào đứng ra giới thiệu, chứng thực sản phẩm. Đây là điểm mới được đánh giá là “bước ngoặt” cho quản lý quảng cáo trên môi trường số.

Theo luật mới, người chuyển tải quảng cáo phải chịu trách nhiệm về tính trung thực của nội dung, phải phân biệt rõ ràng đâu là nội dung quảng cáo và không được tùy tiện gắn công dụng vượt quá phạm vi đã được phê duyệt. Chuyên gia pháp lý nhận định, việc xác định trách nhiệm cá nhân là nền tảng quan trọng để xử lý tình trạng “đẩy công dụng” vốn bùng phát mạnh trên MXH và livestream.

Luật mới cũng yêu cầu các nền tảng số tăng trách nhiệm giám sát, từ việc gắn nhãn “nội dung quảng cáo”, cho đến việc cung cấp dữ liệu tài khoản vi phạm và khóa những tài khoản tái phạm. Quan điểm này phù hợp với đề xuất của nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng: nền tảng TMĐT và mạng xã hội “phải chịu trách nhiệm liên đới” khi nội dung quảng cáo sai sự thật lan truyền trên chính hệ sinh thái của họ.

Doanh nghiệp làm ăn chân chính đặt nhiều kỳ vọng vào khung pháp lý mới. Theo họ, Luật Quảng cáo 2025 không chỉ giúp “làm sạch” thị trường mà còn bảo vệ các thương hiệu tuân thủ đúng quy định, vốn lâu nay bị lép vế vì cạnh tranh với sản phẩm được quảng cáo quá mức. Một số dự kiến giải pháp đồng bộ như công khai nội dung quảng cáo đã được duyệt, gắn mã QR để người dùng đối chiếu… được doanh nghiệp ủng hộ mạnh mẽ.

Siết quảng cáo thực phẩm chức năng nhưng không cản trở kinh doanh hợp pháp

Điểm chung trong nhiều ý kiến của cơ quan quản lý, giới chuyên môn và doanh nghiệp là: siết chặt quảng cáo TPCN không phải để chặn đường kinh doanh hợp pháp, mà để lọc bớt “cỏ dại” để “lúa tốt” có cơ hội phát triển.

Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm từng nhấn mạnh, bức xúc của cử tri trước tình trạng người nổi tiếng vô tư quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm là hoàn toàn chính đáng. Những hành vi này gây thiệt hại trực tiếp cho người tiêu dùng nên trách nhiệm pháp lý với cá nhân, tổ chức tham gia quảng cáo cần được đặt ra nghiêm khắc hơn.

Được biết, Cục ATTP đang được giao chủ trì sửa đổi Nghị định 15/2018 theo hướng tăng cường hậu kiểm, siết quản lý chất lượng và quảng cáo TPCN “từ gốc”, nhưng mục tiêu cuối cùng vẫn là bảo vệ sức khỏe người dân và tạo một sân chơi minh bạch cho những doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định.

Từ góc độ địa phương, PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cho rằng, thị trường TPCN đang phát triển với tốc độ “vượt tầm kiểm soát”.

Cả nước đã có hơn 24.000 sản phẩm TPCN được cấp phép, trong đó trên 70% là hàng sản xuất trong nước nhưng “không ít sản phẩm được làm theo kiểu công nghệ xô chậu”, kiểm soát chất lượng và quảng cáo cực kỳ khó khăn.

Bà nhiều lần kêu gọi xử lý thật nghiêm các sản phẩm không đạt chuẩn, không rõ nguồn gốc, bởi “càng chậm tay, người dân càng gánh hậu quả”.

Đồng thời, bà cũng lưu ý việc “có cả một rừng văn bản” nhưng áp dụng với mô hình kinh doanh online còn nhiều lỗ hổng, dẫn tới nghịch lý: quảng cáo sai sự thật thì tràn lan, trong khi bác sĩ, người có chuyên môn lại bị ràng buộc, không dám kê hay tư vấn TPCN tốt cho người bệnh.

Theo bà, muốn siết quảng cáo mà không bóp nghẹt kinh doanh hợp pháp thì pháp luật phải quy định rõ trách nhiệm doanh nghiệp và người làm quảng cáo, doanh nghiệp phải chủ động báo cáo khi phát hiện đối tác quảng bá sai, không thể “đổ” hết cho bên thứ ba trong khi vẫn hưởng lợi từ doanh số.

Dưới góc nhìn pháp lý, luật sư Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích, mức xử phạt hiện hành với vi phạm trong lĩnh vực TPCN, nhiều trường hợp “chỉ vài chục triệu đồng” là quá nhẹ so với lợi nhuận từ các sản phẩm giảm cân, làm đẹp, tăng cường sức khỏe đang bán rất chạy trên mạng xã hội, nên không đủ sức răn đe.

Theo ông, điều cần thiết không phải là siết đến mức làm tê liệt quyền tự công bố sản phẩm, mà là tăng sức nặng của khâu hậu kiểm và chế tài, để “con sâu làm rầu nồi canh” bị xử lý kịp thời, bảo vệ thị trường lành mạnh lẫn doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Ông đề xuất vừa nâng mức phạt, vừa xây dựng tiêu chuẩn bắt buộc đối với người tham gia quảng cáo, đặc biệt là người nổi tiếng và “chuyên gia”, theo hướng phải chịu trách nhiệm nếu quảng cáo sai sự thật, từ đó khiến họ cân nhắc kỹ trước khi đánh đổi uy tín cá nhân chỉ vì thù lao quảng cáo.

Thị trường thực phẩm chức năng OEM tại Việt Nam đang ở thời điểm bản lề. Khi lợi nhuận quá lớn khiến vi phạm ngày càng tinh vi, luật pháp cần đi trước một bước, trong khi nền tảng số phải gánh trách nhiệm thực chất hơn.

Luật Quảng cáo 2025 mở ra cơ hội lập lại trật tự, nhưng để thị trường phát triển lành mạnh, điều quan trọng nhất vẫn là sự phối hợp giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Chỉ khi những mắt xích này vận hành đồng bộ, TPCN mới trở về đúng giá trị: sản phẩm hỗ trợ sức khỏe, không phải “thần dược” được tạo ra từ các kịch bản quảng cáo thổi phồng.

Còn nữa...

×