Thị trường tín chỉ carbon: Cần giải pháp thuế minh bạch trước giờ giao dịch

Thị trường tín chỉ carbon: Nguy cơ chồng chéo và nhiều hoài nghi

Thuế carbon (Carbon tax) là một công cụ chính sách môi trường có tính thị trường, được thiết kế để đánh thuế trực tiếp vào lượng khí thải carbon dioxide (CO₂) – loại khí nhà kính chủ yếu gây ra biến đổi khí hậu.

Theo định nghĩa của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), thuế carbon là “một loại thuế môi trường được áp dụng trên hàm lượng carbon của nhiên liệu hóa thạch” (OECD, 2019. Taxing Energy Use 2019). Đây là hình thức đánh thuế dựa trên mức phát thải CO₂ ước tính từ việc đốt các loại nhiên liệu như than đá, dầu mỏ và khí đốt tự nhiên.

Theo ThS. Nguyễn Thị Nguyệt, Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật công nghiệp, tại Việt Nam, khái niệm “thuế carbon” chưa được áp dụng chính thức trong hệ thống pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, một số văn bản đã đề cập đến công cụ này như một hướng đi trong tương lai.

Ngoài ra, Việt Nam hiện nay mới chỉ áp dụng một số loại thuế và phí có liên quan gián tiếp đến phát thải CO₂, như thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu hóa thạch, phí xả thải công nghiệp nhưng các công cụ này chưa thực sự phản ánh đúng mức độ tác động của từng loại phát thải khí nhà kính.

Quá trình thiết kế và áp dụng thuế carbon tại Việt Nam còn gặp nhiều rào cản mang tính hệ thống, đòi hỏi phải được đánh giá một cách toàn diện và thực tế.

Một trong những thách thức rõ ràng nhất hiện nay là nguy cơ chồng chéo giữa các chính sách thuế và phí hiện hành. Cụ thể, Việt Nam đang triển khai thuế bảo vệ môi trường đối với các mặt hàng như xăng dầu, than đá – vốn cũng là những đối tượng phát thải chính.

Nếu chính sách thuế carbon được xây dựng mà không có sự điều chỉnh tương thích với hệ thống thuế bảo vệ môi trường hiện có, sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng đánh thuế trùng lặp.

Khả năng giám sát, đo lường và xác minh phát thải khí nhà kính cũng là vấn đề còn hạn chế. Nhiều ngành công nghiệp – đặc biệt là các ngành thâm dụng năng lượng như xi măng, sắt thép – vẫn chưa triển khai được hệ thống MRV bài bản theo thông lệ quốc tế.

Trong khi đó, các báo cáo về phát thải hiện tại chủ yếu mang tính định tính hoặc mang tính nội bộ, chưa đủ độ tin cậy để làm cơ sở thu thuế.

Về mặt kinh tế, đối với nhiều doanh nghiệp trong nước – đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động trong lĩnh vực sản xuất truyền thống – việc phải gánh thêm một khoản thuế mới sẽ làm gia tăng đáng kể chi phí sản xuất.

Một yếu tố khác đóng vai trò rào cản quan trọng chính là trình độ công nghệ hiện tại của nền công nghiệp trong nước. Phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam hiện đang vận hành trên nền tảng công nghệ tương đối cũ, hiệu suất năng lượng thấp và phát thải cao.

Việc áp dụng thuế carbon sẽ đặt ra sức ép rất lớn trong việc đổi mới công nghệ, tuy nhiên việc đầu tư vào dây chuyền sản xuất hiện đại, thân thiện môi trường đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn và thời gian dài.

Những vấn đề này cùng cộng hưởng sẽ tạo ra áp lực lớn về tài chính cho doanh nghiệp, nhất là khi các chính sách ưu đãi tài chính cho công nghệ xanh còn hạn chế, chưa thực sự khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi. Cùng đó, tạo ra nguy cơ thiếu công bằng, minh bạch và gây tâm lý hoài nghi đối với cộng đồng doanh nghiệp.

Cải thiện môi trường tài chính

Để khắc phục các thách thức trong việc áp dụng thuế carbon tại Việt Nam, cần phải triển khai một số giải pháp đồng bộ, bao gồm: cải cách thể chế, xây dựng cơ sở hạ tầng giám sát phát thải, cải thiện công nghệ và nâng cao năng lực của các doanh nghiệp; đồng thời, phát triển các cơ chế hỗ trợ tài chính bền vững.

Đặc biệt, cần phải làm rõ mối quan hệ giữa thuế carbon và các loại thuế bảo vệ môi trường hiện hành, tránh tình trạng đánh thuế chồng chéo, đồng thời, tạo ra một hệ thống thuế công bằng và dễ dàng thực hiện cho các doanh nghiệp.

Ngoài ra, cần xây dựng các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong quá trình chuyển đổi, giúp họ đáp ứng các yêu cầu mới về phát thải.

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với doanh nghiệp là thiếu nguồn lực để chuyển đổi sang các công nghệ thân thiện với môi trường. Chính phủ cần thiết lập các chương trình tài trợ, vay vốn ưu đãi và các cơ chế hỗ trợ đầu tư vào công nghệ sạch và hiệu quả năng lượng.

Đồng thời, có thể kết hợp với các tổ chức tài chính quốc tế và các đối tác phát triển để cung cấp nguồn vốn ưu đãi cho các doanh nghiệp có nhu cầu cải tiến công nghệ và giảm phát thải.

Thiết lập công cụ đánh giá chính xác lượng khí phát thải cũng là một trong những điều kiện quan trọng, giúp nâng cao tính minh bạch và xây dựng sự công bằng với trách nhiệm của mỗi doanh nghiệp.

×