Thiếu gia xế hộp Anthony Tan và tham vọng mang tên siêu ứng dụng Grab

"Chúng tôi là một nền tảng tất cả trong một"

Khi đại dịch Covid-19 bùng phát vào năm ngoái, trong bối cảnh các hoạt động kinh doanh bị đình trệ và hạn chế, dịch vụ gọi xe của "gã khổng lồ" Grab đã hứng chịu ảnh hưởng lớn tại khu vực Đông Nam Á. "Điều đầu tiên chúng tôi nghĩ đến là làm thế nào để đảm bảo tài xế của chúng tôi có thể xoay sở nhanh nhất và thu nhập của họ ít nhất cũng được hỗ trợ dưới một vài hình thức", ông Anthony Tan (39 tuổi) - Người đồng sáng lập kiêm CEO Tập đoàn Grab chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với Tạp chí Forbes Asia qua cuộc gọi video. "Giải pháp ư?", ông Anthony nói: "Đừng nghĩ đó là công việc như thường lệ".

Ông Anthony cho biết Grab đã yêu cầu các tài xế của mình vận chuyển đồ ăn như họ vẫn thường vận chuyển con người, vì nhu cầu giao đồ ăn đã gia tăng đột biến trong khu vực và trên toàn thế giới do đại dịch. Ông chia sẻ: "Chúng tôi đã chuyển đổi hơn 140.000 tài xế trong một khoảng thời gian rất ngắn", bao gồm khoảng 18.000 tài xế ở Malaysia chuyển đổi chỉ trong một ngày. CEO Grab đã ghi nhận sự linh hoạt này vào chiến lược siêu ứng dụng của Grab khi khách hàng chỉ cần một ứng dụng nếu họ muốn gọi pizza thay vì gọi xe. Như Grab đã nói về chính nó: "Chúng tôi là một nền tảng tất cả trong một".

"Cho dù bạn đang sử dụng dịch vụ đặt xe, giao hàng thương mại điện tử, GrabFood, GrabMart, thì đó thực sự chỉ là một tab, bạn chỉ cần bật tab bên trong ứng dụng. Hoạt động kinh doanh của Grab còn trở nên linh hoạt hơn vì chúng tôi là công ty duy nhất trong khu vực có khả năng đa ngành này", ông Anthony Tan nói.

Grab "lên sàn"

Hiện Grab Holdings, với trụ sở chính tại Singapore, đang sẵn sàng cho một bước chuyển đổi khác trong hành trình của mình kể từ khi ông Anthony và người đồng sáng lập bà Tan Hooi Ling (không có quan hệ huyết thống) ra mắt ứng dụng MyTeksi vào năm 2012 tại quê nhà Malaysia. Grab dự kiến sẽ niêm yết trên sàn Nasdaq thông qua thương vụ sáp nhập với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC) là Altimeter Growth vào cuối năm nay. Altimeter Growth là SPAC trực thuộc tập đoàn Altimeter Capital Management có trụ sở tại Thung lũng Silicon, hiện quản lý khối tài sản khoảng 16 tỷ USD. Theo hồ sơ công khai, nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, đây sẽ là thương vụ SPAC lớn nhất thế giới, huy động được 4,5 tỷ USD và mang lại cho Grab giá trị công ty sau khi gọi vốn lên tới 40 tỷ USD. Altimeter hiện không trả lời bất cứ yêu cầu bình luận nào và Grab cũng từ chối bình luận về thương vụ SPAC này.

Một nhóm khác cũng quan tâm đến tương lai của Tập đoàn Grab là các nhà đầu tư đã bơm hơn 12 tỷ đô la vào công ty trước khi sáp nhập SPAC, bao gồm những người ủng hộ hạng A như GGV Capital, SoftBank và Toyota.

Với ông Anthony Tan, hành trình của Grab chỉ mới bắt đầu. Nhìn về phía trước, CEO Grab nói rằng các dịch vụ của Grab đang thâm nhập vào Đông Nam Á sâu hơn so với các thị trường trưởng thành hơn như Trung Quốc hay Hoa Kỳ. Grab có 3 mảng kinh doanh chính là: Di chuyển, giao hàng và dịch vụ tài chính, đóng góp vào tổng giá trị hàng hóa (GMV) 12,5 tỷ USD vào năm ngoái. Tổng thị trường khả dụng trong khu vực đối với dịch vụ giao đồ ăn, gọi xe, thanh toán bằng ví điện tử và dịch vụ tài chính điện tử dự kiến sẽ tăng ít nhất gấp 3 lần kể từ năm 2020 lên hơn 180 tỷ USD GMV vào năm 2025, theo Công ty nghiên cứu Euromonitor. Ông Tan chia sẻ: "Tôi thực sự vui mừng về tương lai của Grab". Đồng tình với ông Tan, Giám đốc tài chính (CFO) Grab Peter Oey nói: "Ở các quốc gia mà chúng tôi đang hoạt động hiện nay, chúng tôi mới chỉ là bề nổi".

Ứng phó với đối thủ khó nhằn

Trích dẫn dữ liệu của Euromonitor, Grab tuyên bố là công ty dẫn đầu thị trường về GMV hoặc tổng khối lượng thanh toán (TPV) trong tất cả các hoạt động kinh doanh chủ chốt của mình ở Đông Nam Á, cụ thể là tại 8 quốc gia trong khu vực mà tập đoàn này hoạt động. Tuy nhiên, nó vẫn phải đối mặt với những đối thủ khó nhằn. Đầu tiên trong số đó là GoTo, công ty siêu thị có trụ sở tại Indonesia, được thành lập vào tháng 5 do sự hợp nhất của Công ty siêu ứng dụng Gojek với Công ty thương mại điện tử Tokopedia của Indonesia. Mặc dù GoTo cũng hoạt động ở Singapore và Việt Nam thông qua Gojek, nhưng GoTo lại "cố thủ" tại thị trường nội địa của mình.

Với nền kinh tế nghìn tỷ đô la và gần 300 triệu dân, Indonesia đóng vai trò quan trọng đối với tham vọng khu vực của Grab với tư cách là thị trường lớn nhất ở Đông Nam Á. Đây cũng là quốc gia duy nhất trong hệ sinh thái của Grab có chủ tịch quốc gia chuyên trách và giám đốc điều hành toàn quốc. Để củng cố hơn nữa vị thế của mình tại đó, vào tháng 7, Grab đã thành lập một liên minh chiến lược với Công ty truyền thông và công nghệ Indonesia Elang Mahkota Teknologi (Emtek). Công ty này đã đầu tư 375 triệu USD vào đơn vị Indonesia của Grab. Năm ngoái, Grab đã chính thức mở một trung tâm nghiên cứu công nghệ tại thủ đô Jakarta (Indonesia), được mệnh danh là trụ sở thứ hai của công ty.

Một đối thủ khác của Grab là Uber, đã thực hiện phương pháp tiếp cận "nếu bạn không thể đánh bại họ, hãy tham gia cùng họ". Năm 2018, Grab mua lại các hoạt động của Uber tại Đông Nam Á, trong khi Uber có 27,5% cổ phần trong công ty (Uber sẽ nắm giữ 14,3% sau thương vụ SPAC). Giám đốc điều hành Uber, Dara Khosrowshahi cũng tham gia hội đồng quản trị của Grab. "Gã khổng lồ" gọi xe của Trung Quốc Didi cũng đầu tư vào Grab từ năm 2015 và dự kiến sẽ sở hữu 7,5% khi thỏa thuận SPAC thông qua.

Bên cạnh các đối thủ vượt trội, Grab phải đối mặt với các đối thủ trong từng lĩnh vực kinh doanh của mình, chẳng hạn như Delivery Hero's Foodpanda trong lĩnh vực giao đồ ăn. Trong đó, đối thủ lớn nhất là Tập đoàn Sea có trụ sở tại Singapore, hiện là công ty công nghệ có giá trị nhất ở Đông Nam Á (trị giá 188 tỷ USD tính đến cuối tháng 10). Mặc dù, Tập đoàn Sea đã bước vào lĩnh vực giao hàng thực phẩm, nhưng "chiến trường" chính giữa tập đoàn này và Grab lại là fintech. Cuối năm 2020, hợp tác với công ty viễn thông thống trị Singapore là Singtel, Grab đã được chọn để nhận một trong hai giấy phép ngân hàng số đầy đủ ở Singapore và Sea cũng chính là đơn vị còn lại được chọn. "Grab đã xác định dịch vụ tài chính là trụ cột thứ ba mà họ sẽ tiến đến. Vì vậy, đó là phân khúc mà chúng tôi kỳ vọng họ sẽ đầu tư để phát triển dù là thông qua các phương thức tự thân, hay hoạt động sáp nhập và mua lại", nhà phân tích Stephanie Cheong của Dịch vụ đầu tư Tập đoàn Moody, có trụ sở tại Singapore, cho biết. Tập đoàn Grab cũng thông tin ngân hàng số tại Singapore của họ dự kiến sẽ ra mắt vào quý II năm sau. 

Tham vọng bao phủ fintech của Grab

Bước đột phá của Tập đoàn Grab trong lĩnh vực dịch vụ tài chính bắt đầu vào năm 2017 với sự ra mắt của dịch vụ thanh toán điện tử GrabPay. Hiện nay, một đơn vị được gọi là Tập đoàn tài chính Grab cung cấp ngày càng nhiều các dịch vụ tài chính như bảo hiểm, cho vay, quản lý tài sản và dịch vụ mua trước, trả sau.

Vào năm 2019, Grab đã ra mắt thẻ GrabPay hợp tác với Mastercard, có thể sử dụng cả online và offline. Nhằm thúc đẩy tăng trưởng, tập đoàn khai thác kho dữ liệu khách hàng tích hợp của mình bao gồm cả các đối tác tài xế, người tiêu dùng và người bán trong hệ sinh thái mà tập đoàn có thể tiếp thị các dịch vụ tài chính. Đến nay, Grab cho biết họ đã có được một bộ giấy phép dịch vụ tài chính, bao gồm giấy phép thanh toán tại 6 thị trường trong khu vực. "Hàng triệu người tiêu dùng khi nghĩ đến GrabPay, họ nghĩ rằng: Tôi có thể trả tiền bây giờ, tôi có thể trả tiền sau, tôi có thể trả tiền ở bất cứ đâu. Đó chính là điều bạn quan tâm hàng đầu", ông Anthony Tan nói.

Ngoài Singapore, ông Anthony cũng đang thúc đẩy lĩnh vực fintech của Grab tại Indonesia. Vào tháng 10, Tập đoàn Grab đã nâng cổ phần của mình tại nền tảng thanh toán hàng đầu ở Indonesia Ovo và hiện sở hữu 80%. Ông Anthony cho biết Grab muốn làm cho các dịch vụ tài chính có giá cả phải chăng và dễ tiếp cận hơn trong khu vực. "Ở Đông Nam Á, cứ 10 người thì có 6 người thuộc unbanked hay underbanked (những cá nhân không có tài khoản ngân hàng hoặc những người vì lý do nào đó mà không thể tiếp cận với các dịch vụ tài chính phổ thông), vì vậy chúng tôi phải đảm bảo rằng nhóm người này được bao phủ", CEO Grab nhấn mạnh.

Trong những năm qua, Grab cho ra mắt hàng loạt tính năng mới.

Việc Grab tham gia lĩnh vực fintech đã được thúc đẩy từ năm 2015 bởi ông Jixun Foo, đối tác quản lý toàn cầu của Công ty VC GGV Capital, một nhà đầu tư ban đầu vào Grab. "Mỗi lần tôi đến một cuộc họp hội đồng quản trị, tôi nhìn vào con số của họ và xem họ đang ở đâu, tôi sẽ nhấn mạnh, không quá nặng nề, nhưng sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của ví điện tử", ông Foo nói. Vào năm 2017, Grab đã ra mắt GrabPay và mua lại Kudo, một trong những công ty thương mại điện tử từ online đến offline hàng đầu của Indonesia.

Tầm quan trọng của thanh toán điện tử không chỉ là việc thêm một tab trong ứng dụng, mà đó sẽ trở thành một công cụ mạnh mẽ cung cấp thông tin chi tiết quan trọng về toàn bộ thói quen chi tiêu, ngân sách và sở thích của người dùng. Ông Jixun Foo giải thích: "Bạn hiểu người tiêu dùng và hiểu cách chi tiêu của họ. Ví điện tử có giá trị chiến lược lâu dài rất lớn". Trong một bài bình luận gần đây được đăng tải trên mạng, ông Foo tiếp tục nhấn mạnh ví siêu ứng dụng chính là chìa khóa thành công của siêu ứng dụng.

Cuộc cạnh tranh sắp tới có thể rất khốc liệt và rất quan trọng đối với Grab. "Làm thế nào để Grab tạo ra một thế hệ sản phẩm và dịch vụ ngân hàng mới thách thức các công ty hiện hành và các nhà cung cấp siêu ứng dụng khác như GoTo? Điều này sẽ rất quan trọng đối với họ trong việc chứng minh lý do tại sao họ khác biệt, chứ không chỉ là một nền tảng phân phối khác của các sản phẩm và dịch vụ hiện có", ông Christophe Uzureau - Phó Chủ tịch Công ty Gartner về dịch vụ tài chính, có trụ sở tại Hồng Kông, cho biết.

Quảng cáo – "Miếng bánh" mới của Grab

Một cơ hội mới nổi khác được Grab và Sea theo đuổi là quảng cáo. Trong một cuộc gọi thu nhập gần đây với các nhà phân tích, Giám đốc điều hành của Tập đoàn Sea Forrest Li lưu ý rằng tăng trưởng doanh thu GAAP (nguyên tắc kế toán được chấp nhận chung) gần đây chủ yếu được thúc đẩy bởi các thương nhân đầu tư vào tiếp thị và quảng cáo. Vào năm 2018, Grab đã thành lập một đơn vị gọi là GrabAds. Và vào tháng 9 vừa qua, công ty đã công bố hợp tác trong vòng một năm với GroupM, một công ty con của "gã khổng lồ" quảng cáo WPP. Mảng kinh doanh quảng cáo thuộc ngành dọc của các doanh nghiệp và sáng kiến mới của Grab. Mặc dù GMV chỉ ở mức 34 triệu đô la cho quý kết thúc vào tháng 6, nhưng ngành này đã tăng gấp 6 lần so với quý này của năm ngoái. Một dấu hiệu cho thấy quảng cáo có khả năng phát triển trở thành một ngành kinh doanh quan trọng của Grab.

Tháng 9, Tập đoàn Grab báo cáo khoản lỗ ròng của mình trong 3 tháng kết thúc vào tháng 6 đã tăng lên 815 triệu USD từ 718 triệu USD của một năm trước (Grab lưu ý rằng phần lớn khoản lỗ này là do chi phí lãi vay). Grab cũng cắt giảm dự báo về doanh thu thuần cả năm được điều chỉnh xuống trong khoảng từ 2,1 - 2,2 tỷ đô la so với dự báo trước đó là 2,3 tỷ đô la, khi khu vực Đông Nam Á tiếp tục phải đối mặt với đại dịch. Tổng GMV trong giai đoạn này dự kiến sẽ khoảng từ 15 - 15,5 tỷ USD, giảm so với mức 16,7 tỷ USD trong một dự báo trước đó. Những thiệt hại này được giảm nhẹ nhờ sự tăng trưởng trong lĩnh vực giao hàng, khi GMV của dịch vụ này tăng gần gấp đôi lên 5,5 tỷ USD vào năm 2020 so với 2,9 tỷ USD của năm trước đó, lần đầu tiên vượt qua khả năng di chuyển. Các dịch vụ tài chính cũng đã tăng trưởng đều đặn thông qua đại dịch từ 7,8 tỷ đô la TPV vào năm 2019 lên 8,9 tỷ đô la vào năm ngoái.

Ông Anthony Tan hy vọng khả năng di chuyển của Grab sẽ sớm trở lại mức trước dịch Covid-19. Đối với dịch vụ tài chính, ông Anthony bày tỏ: "Chúng tôi thực sự mong đợi sẽ thấy tăng trưởng nhiều hơn nữa". Khi ông tiếp tục xây dựng siêu ứng dụng, bất kỳ khoản lỗ nào cho đến thời điểm hiện tại đều có thể được bù đắp bởi tính thanh khoản tiền mặt của Grab vào khoảng 5,3 tỷ đô la. Để giúp nó sinh lời, ông Anthony lưu ý rằng mô hình siêu ứng dụng của Grab tạo ra sự hợp lực. Năm 2018, chỉ có 33% khách hàng sử dụng nhiều hơn một dịch vụ của Grab, nhưng con số này đã tăng lên 55% vào tháng 6 năm nay. CEO Grab nói: "Bạn có thể bán chéo các dịch vụ bổ sung vì người dùng giao dịch hàng tháng của chúng tôi trung thành và ở lại với chúng tôi. Vì vậy, chúng tôi nhận thấy quy mô giỏ hàng có xu hướng cao hơn hai chữ số so với các công ty khác. Và tôi nghĩ đó cũng là dấu hiệu hàng đầu cho thấy mọi người tin tưởng chúng tôi. Càng có nhiều niềm tin, thì càng có nhiều sự trung thành, đồng thời quy mô của giỏ hàng sẽ tăng lên".

Chắc chắn, sẽ có thêm những thách thức khác, bao gồm một mê cung các quy định đang thay đổi và vô số đặc thù địa phương ở mỗi thị trường trong khu vực. "Khi chúng tôi lần đầu tiên tuyển dụng tài xế, chúng tôi nhận ra rằng rất nhiều người trong số họ thậm chí không sở hữu điện thoại thông minh. Họ không đủ khả năng chi trả cho một chiếc điện thoại như thế", ông Anthony chia sẻ như vậy và cho biết Grab sau đó đã ký một thỏa thuận với Samsung về việc mua một số lượng lớn điện thoại thông minh cho các tài xế của mình. "Chúng tôi sẽ ngồi với họ và dạy họ cách sử dụng chúng", ông Anthony nói.

Vượt qua khủng hoảng

Grab đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lớn vào năm 2014, khi ứng dụng này bị ngừng hoạt động trong khu vực trên toàn hệ thống của mình ở Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan. "Hệ thống của chúng tôi không được xây dựng để xử lý sự gia tăng đột biến của lượt đặt trước mà chúng tôi đang gặp phải và kết quả là rất nhiều đối tác tài xế và người dùng đã nổi giận. Tôi thực sự lo cho công ty bởi vì rồi ai còn có thể tin tưởng chúng tôi một lần nữa đây?", ông Anthony chia sẻ.

Khi đó, ông Anthony đã phải chuyển sang quản lý khủng hoảng, "cắm rễ" ngày đêm tại văn phòng Grab ở Kuala Lumpur cùng với nhóm kỹ sư của tập đoàn trong khi họ làm việc xuyên đêm để khắc phục sự cố. "Tôi không phải là một kỹ sư, vì vậy tôi không thể làm bất cứ điều gì để giúp khắc phục sự cố. Tất cả những gì tôi có thể làm là ở lại với đội ngũ của mình, cố gắng hiểu những gì đang xảy ra, hỗ trợ tinh thần cho họ và quan trọng nhất là chăm sóc bữa ăn cho họ. Hồi đó chưa có GrabFood. Vì vậy, tôi chính là người giao bánh pizza của họ. Rất may, chúng tôi đã vượt qua được giai đoạn đó", ông Anthony nhớ lại. Sau đó, ứng dụng đã được sửa và được viết lại để có thể mở rộng.

Ban lãnh đạo "sừng sỏ"

Khi Grab phát triển, ban lãnh đạo của Grab đã được củng cố với nhiều tài năng mới. Vào đầu tháng 10, Grab cho biết người đồng sáng lập Tan Hooi Ling đã rời khỏi vai trò COO vào tháng 1, nhưng vẫn tiếp tục giám sát nhân sự, chiến lược doanh nghiệp và công nghệ của tập đoàn. Bà Tan Hooi Ling không có bất kỳ bình luận nào về việc này. COO mới sẽ là ông Alex Hungate – CEO hiện tại của SATS, một công ty chuyên cung cấp dịch vụ ăn uống trên máy bay và xử lý mặt đất được niêm yết tại Singapore, đồng thời là cựu CEO của Ngân hàng HSBC Singapore.

Trở lại năm 2019, bà Neneng Goenadi, một nhà lãnh đạo kỳ cựu có tiếng nói tại Công ty Accenture của Indonesia, đã được đưa vào ban lãnh đạo với vai trò là giám đốc điều hành tại Indonesia để làm việc với Giám đốc Grab Indonesia Ridzki Kramadibrata. Tài năng mới này đã bổ sung vào đội ngũ lãnh đạo hung hậu bao gồm ông Ming Maa, người đã giữ chức Giám đốc Grab từ năm 2016. Ông Ming Maa đã có hơn chục năm đảm nhiệm những vai trò cấp cao trong lĩnh vực công nghệ và tài chính, bao gồm tại Goldman Sachs và SoftBank, nơi ông đã giúp giám sát hai vòng đầu tư vào Grab.

"Thực tế là hầu hết những người vẫn đang ở lại với anh ấy (ông Anthony Tan) nói rất nhiều về phong cách và khả năng lãnh đạo của anh ấy. Anh ấy là một người rất có định hướng. Một khi anh ấy đã đặt tâm trí vào điều gì đó, anh ấy sẽ có được những người phù hợp để thực hiện, điều hành nó. Và anh ấy sẽ theo dõi để đảm bảo rằng mọi thứ đi đúng hướng", ông Chua Joo Hock, đối tác quản lý khu vực Đông Nam Á và Ấn Độ tại Công ty Vertex Ventures thuộc sở hữu của Temasek, từng là nhà đầu tư ban đầu vào Grab.

Động lực kinh doanh của ông Anthony Tan được thúc đẩy bằng một ý thức đặc biệt về sứ mệnh. CEO của Grab từng nói: "Mọi người trêu chọc tôi về điều đó, nhưng tôi thực sự tin rằng Chúa đã để tôi ở đây để chạy Grab và phục vụ hàng triệu người".