TS. Lê Xuân Nghĩa chỉ thẳng "điểm yếu" trong việc sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ năm 2022

TS. Lê Xuân Nghĩa - Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia đánh giá, năm 2022 Việt Nam đã đạt được hầu hết các mục tiêu về kinh tế được Chính phủ đặt ra với kết quả khả quan.

Điển hình, lạm phát thấp chỉ 3,15%, trong khi tăng trưởng GDP trên 8%. Đặc biệt, kinh tế vĩ mô ổn định tạo lòng tin vững chắc cho nhà đầu tư quốc tế, nhất là tỷ giá hối đoái "tưởng như biến động lớn nhưng cuối cùng chỉ tăng khoảng 3,5% trong năm 2022".

Đóng góp vào kết quả đó, chính sách tiền tệ đóng vai trò lớn trong bối cảnh kinh tế thế giới khá phức tạp do lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế thấp ở hầu hết các nước, một số quốc gia rơi vào tình trạng suy thoái nhẹ.

Dù khẳng định vai trò của chính sách tiền tệ trong việc ổn định vĩ mô, song TS. Lê Xuân Nghĩa cũng thẳng thắn nhìn nhận, chính sách tiền tệ "thắt chặt quá mức" trong năm 2022.

Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia chỉ rõ, mặc dù tình hình kinh tế thế giới phức tạp, song có thể thấy đây không phải là một cuộc khủng hoảng mà thuần túy chỉ là một "tai nạn y tế" hay một "tai nạn về xung đột" bắt nguồn từ nguyên nhân dịch bệnh và xung đột tại Nga - Ukraine.

Cũng theo ông Nghĩa, không có dấu hiệu về một cuộc khủng hoảng cấu trúc nên hệ thống tài chính và ngân hàng hoàn toàn ổn định, việc làm, thu nhập người dân cũng không giảm mạnh. Tiêu dùng giảm do người dân không dám chi tiêu mà phải đề dành để phòng ngừa rủi ro trong ngắn hạn và trung hạn. Do đó, khả năng phục hồi kinh tế toàn cầu khá tốt và nhanh chóng, không đến mức khủng hoảng.

"Tuy nhiên, thực tế các chuyên gia lại đưa ra rất nhiều nhận định khác nhau, điều này khiến nhiều người bi quan cho rằng đó là một cuộc khủng hoảng và chúng ta phải ứng phó như đối với khủng hoảng. Chính vì điều này, dẫn đến một số chính sách hơi cực đoan thời gian qua. Chẳng hạn như việc lo ngại quá mức về đồng USD tăng giá", chuyên gia nói.

Làm rõ thêm, TS. Lê Xuân Nghĩa phân tích: Khi USD tăng giá sẽ khiến VND bị mất giá lớn so với USD và tạo ra tâm lý lạm phát cao trong dân chúng. Cộng với việc tỷ giá hối đoái tăng làm cho giá hàng nhập khẩu cũng tăng, tạo áp lực về lạm phát rất lớn cho Việt Nam. Vì lo ngại như vậy, nên ngay lập tức Ngân hàng Nhà nước đã một mặt bán dự trữ ngoại hối để can thiệp thị trường và mặt khác tăng lãi suất với cường độ khá lớn, để tăng giá trị của đồng Việt Nam, kéo ngắn khoảng cách chênh lệch giữa USD và VND.

"Những tính toán ban đầu có thể thông cảm được khi các dự báo bên ngoài về kinh tế quốc tế rất xấu, thậm chí ngay cả IMF cũng dự báo rất tiêu cực. Tuy nhiên, đây là điều cần rút kinh nghiệm trong tương lai khi nhìn nhận một sự việc kinh tế cần nhìn được bản chất của của vấn đề những tác động có thể có tới Việt Nam. Nếu nhìn nhận được đây không phải là một cuộc khủng hoảng thì sẽ có những ứng phó khác phù hợp hơn", ông Nghĩa nói.

Bài học thứ hai cần rút kinh nghiệm, đó là việc sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ năm 2022 đã bộ lộ yếu điểm, còn thiếu những công cụ "tinh xảo" trong điều tiết lãi suất, tỷ giá,...

"Công cụ nghiệp vụ thị trường mở hay bơm rút tiền có vẻ không thông suốt. các công cụ tinh xảo để điều tiết lãi suất, điều tiết tỷ giá hối đoái điều tiết thị trường tiền tệ gần như chưa được xây dựng và hoàn thiện một cách vững chắc, vì vậy trong quá trình sử dụng còn lúng túng. Ví dụ như việc bơm hút tiền dựa chủ yếu qua kênh mua và bán ngoại tệ, thiếu những công cụ để bơm tiền ra như trái phiếu. Chính phủ hoặc phải sử dụng một công cụ mà hiện nay còn rất ít quốc gia dùng tới như "tín phiếu ngân hàng Trung ương", TS. Lê Xuân Nghĩa cho hay.

Từ thực tế, TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng chúng ta cần phải rút kinh nghiệm trong điều hành chính sách tiền tệ bằng việc xây dựng những công cụ hiện đại, được số hóa nhiều hơn và nhạy cảm hơn với thị trường trong tương lai.

Về điều hành chính sách năm 2023, theo TS Lê Xuân Nghĩa nên căn cứ vào các mục tiêu Chính phủ đã trình Quốc hội như tăng trưởng GDP 6,5%, lạm phát 4,5%. Cộng với thực tiễn là lãi suất thực của Việt Nam đang rất cao khiến doanh nghiệp "không thể chịu đựng được", để nghiên cứu đưa ra các trọng tâm điều hành trong năm 2023, trong đó có việc tăng cung tiền, từ đó giảm lãi suất là một trong những trọng tâm.

Ông cũng lưu ý, trong năm 2023, điều ông lo ngại không phải là chính sách tiền tệ rao sao, bởi Ngân hàng Nhà nước thời điểm này đã tương đối vững vàng trong điều hành chính sách tiền tệ như thế nào để tránh được lạm phát, bất ổn vĩ mô.

Điều đáng lo ngại hơn cả là an ninh của hệ thống. Đo đó, an ninh tiền tệ, an toàn của hệ thống ngân hàng phải là trong tâm của hệ thống ngân hàng trong năm 2023 trở đi, theo TS. Lê Xuân Nghĩa.