Vì sao Trung Quốc "siết" các giải chạy marathon?

Sự biến động mạnh đối với lịch thi đấu marathon

Cơ quan quản lý thể thao Trung Quốc ghi nhận gần 100 giải chạy bị hủy hoặc thu gọn trong mùa thu năm nay. Danh sách này gồm nhiều giải lớn của các thành phố có truyền thống tổ chức marathon và cả các cuộc chạy vui từng thu hút hàng chục nghìn người. Đây là đợt siết chặt lớn nhất từ sau thời gian dịch bệnh khiến các sự kiện thể thao đại chúng phải dừng lại trên toàn quốc.

Các quyết định hủy hay thu nhỏ quy mô đến từ yêu cầu của chính quyền địa phương và đánh giá lại mức độ an toàn. Nhiều thành phố cho biết số lượng người tham gia tăng quá nhanh tạo ra áp lực lớn về y tế, điều tiết đám đông và kiểm soát rủi ro. Các sự cố từng xảy ra như vận động viên ngất vì nắng nóng, va chạm trong khu vực đông người, cùng các vi phạm quy định như tuyển pacer thiếu chứng chỉ hoặc để vận động viên dưới tuổi tham gia đã làm dấy lên nhiều tranh luận về chất lượng tổ chức.

Ngày ngày gần đây, Hiệp hội Điền kinh Trung Quốc công bố bộ quy định mới nhằm siết lại quy trình tổ chức. Văn bản nhấn mạnh việc xác định rõ trách nhiệm của các đơn vị liên quan, xây dựng hệ thống quản lý an toàn và tăng cường thẩm định giải chạy. Các cuộc chạy vui hay giải dành cho người mới phải tách khỏi các giải bán marathon và marathon để giảm rủi ro và tránh sự lẫn lộn về mục tiêu tổ chức.

Một ngày trước đó, hiệp hội công bố danh sách 116 giải còn đủ điều kiện diễn ra từ nay tới cuối năm. Tất cả giải được giữ lại đều là marathon hoặc bán marathon, trong đó 73 giải tổ chức đồng thời cả hai cự ly và chỉ 6 giải tổ chức riêng marathon. Danh sách này loại bỏ toàn bộ các cuộc chạy vui từng thu hút đông người nhưng lại thiếu tính kiểm soát.

Liu Xiaolei, người sáng lập Rapid Sport tại Bắc Kinh, nói đội của bà nhận thông báo hủy hàng loạt giải vào giữa tháng 10. Một cuộc chạy tại Đức Châu thuộc Sơn Đông dự kiến tổ chức cuối tuần kế tiếp bị yêu cầu dừng ngay lập tức. Một cuộc chạy bốn dặm ở Giang Tây cũng phải hủy không kèm theo bất kỳ lý do chính thức nào. Bà nói nhóm chỉ biết nhận thông báo và ngừng toàn bộ chuẩn bị dù sự kiện đã tới giai đoạn nước rút.

Số lượng giải chạy đường dài tại Trung Quốc tăng nhanh chỉ trong hai năm. Theo số liệu của Hiệp hội Điền kinh Trung Quốc, nước này tổ chức 749 giải chạy trong năm 2024, tăng gấp đôi so với năm 2022. Khoảng 7 triệu người tham gia các sự kiện chạy đường dài trong năm 2024, cho thấy nhu cầu thể thao đại chúng đang mở rộng. Từ tháng 10 đến tháng 12 thường là giai đoạn cao điểm, chiếm gần 40 phần trăm số giải. Đến giữa tháng 10, đã có hơn 60 giải bị hủy và gần 40 giải bị dời hoặc thu nhỏ.

Giới chuyên môn nhận định sự điều chỉnh mạnh sẽ tạo ra hai nhóm sự kiện rõ rệt. Một nhóm tập trung vào vận động viên chuyên nghiệp với quy chuẩn quốc tế, còn nhóm chạy phong trào sẽ thu hẹp lại để giảm áp lực quản lý. Sự thay đổi này có thể làm mất đi sự sôi động mà chạy phong trào đã mang lại trong vài năm gần đây nhưng lại được đánh giá là cần thiết để đảm bảo an toàn.

Liu Xiaolei cho biết không chờ đợi sự thay đổi diễn ra nhanh đến vậy. Bà cho biết đội của mình đang tìm hướng nâng cấp toàn bộ quy trình vận hành để phù hợp với yêu cầu mới.

Làn sóng hủy giải gắn với mối lo về an toàn

Sự bùng nổ chạy phong trào tại Trung Quốc bắt nguồn từ các cuộc chạy dưới năm cây số. Những hoạt động này thu hút nhiều người mới và tạo ra không khí lễ hội trên đường phố vào cuối tuần. Dù vậy, chúng bộc lộ nhiều điểm yếu. Đội ngũ y tế thường không đủ. Công tác kiểm soát người tham gia thiếu chặt chẽ. Một số giải ghi nhận trường hợp người tập trung quá đông làm tắc nghẽn đường chạy hoặc chen lấn để nhận đồ ăn.

Nhiều thành phố bắt đầu cắt bỏ những cuộc chạy vui đầu tiên. Ban tổ chức Marathon Thượng Hải 2025 thông báo hủy cuộc chạy năm cây số và toàn bộ suất tham gia theo diện từ thiện, vốn chiếm gần 40 phần trăm số vận động viên dự kiến. Sự kiện ngày 30/11 sẽ chỉ giữ lại cự ly marathon.

Liu, 35 tuổi, một người chạy lâu năm ở Trịnh Châu, nói anh thuyết phục bạn đời tham gia cuộc chạy năm dặm nhưng sự kiện bị hủy hai tuần trước giờ xuất phát. Anh tiếc nhưng cho rằng quyết định của ban tổ chức nằm ngoài tầm kiểm soát của vận động viên.

Liu từng bị tăng huyết áp và chạy bộ giúp anh cải thiện sức khỏe trong ba năm qua. Anh nhận thấy số lượng người chạy tăng kéo theo cảnh hỗn loạn ngày càng nhiều. Nhiều người đến sự kiện để vui chơi hơn là chạy, tạo ra sự pha trộn giữa cosplay, đồ ăn, âm nhạc và hoạt động giải trí khác.

Một số sự kiện trở nên lan truyền trên mạng vì cách làm độc đáo. Marathon Cáp Nhĩ Tân từng bày bàn đồ ăn theo kiểu tiệc với xúc xích, sủi cảo, kem và thịt nướng dọc đường. Điều này thu hút nhiều người nhưng lại gây lo ngại về an toàn và ảnh hưởng tới vận động viên chuyên nghiệp. Liu nói từng đọc bình luận chê giải chạy chỉ cung cấp chuối. Nhiều người đùa rằng đặc sản của thành phố là chuối. Liu cho rằng những bình luận này không công bằng vì chuối rất phù hợp để nạp năng lượng.

Liu cho hay một số người mới chạy không quen luật nên vô tình làm rối đường chạy. Họ băng ngang bất ngờ hoặc đổi làn mà không quan sát. Một số người vào khu vực dành riêng cho vận động viên chuyên nghiệp. Anh cho rằng sự hỗn loạn này góp phần gây ra cái nhìn tiêu cực mà công chúng đang hướng vào các giải chạy.

Nhiều ý kiến phê bình công tác tổ chức cũng tăng mạnh. Một số vận động viên cho rằng các giải cung cấp nhiều đồ ăn quá mức hoặc thiếu nước uống. Một số người than phiền về việc vận động viên nước ngoài chiếm giải thưởng cao nhất hoặc cơ chế quay số tham gia thiếu minh bạch. Hiệp hội Điền kinh Trung Quốc công bố yêu cầu mới: ít nhất 90 phần trăm suất tham gia phải dành cho công chúng thay vì nhóm được ưu tiên.

Liu Xiaolei nhận định tâm lý công chúng thay đổi rõ rệt. Bà nhận thấy phần lớn bình luận sau giải chạy đều là phàn nàn. Rất khó đọc được phản hồi tích cực.

Về phía ban tổ chức, việc hủy giải ở giai đoạn sát giờ diễn ra gây thiệt hại tài chính lớn. Các đội thường đầu tư thời gian, nhân lực và vật tư từ nhiều tháng trước. Khi hủy, toàn bộ chi phí này không thể thu hồi. Liu Xiaolei cho rằng chỉ cần hòa vốn đã là điều may mắn.

Theo Tổng cục Thể thao Trung Quốc, một giải marathon quy mô lớn có thể tạo ra 600 đến 700 triệu nhân dân tệ từ hoạt động kinh tế của thành phố. Năm 2024, 10 giải marathon quốc tế đạt chuẩn cao tạo ra tổng cộng 5,43 tỷ nhân dân tệ. Vì vậy, nhiều địa phương xem marathon là công cụ xây dựng hình ảnh đô thị và kích thích tiêu dùng.

Tuy nhiên, nhiều thành phố nhỏ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước nên gặp khó khi chi phí tăng. Chi phí tổ chức một giải tại thủ phủ có thể lên đến 30 triệu nhân dân tệ. Tại thành phố cấp tỉnh khoảng 15 triệu và tại huyện là hơn 7 triệu. Dù vậy, nhiều thành phố cấp huyện vẫn muốn đăng cai giải lớn để quảng bá địa phương. Theo thống kê, hơn một phần ba các giải đứng đầu về chất lượng trong tháng 3 và tháng 4 năm trước diễn ra tại các thành phố cấp huyện.

Một số chi phí tăng mạnh khi thành phố muốn nâng cấp giải để đạt tiêu chuẩn quốc tế, bao gồm phí thẩm định, yêu cầu mời vận động viên quốc tế và các khoản kiểm tra chất lượng đường chạy.

Khi chi phí tăng, Hiệp hội Điền kinh Trung Quốc bắt đầu kiểm soát số lượng giải. Đầu năm 2024, cơ quan này yêu cầu đơn vị tổ chức không được đăng cai hai giải trong vòng 14 ngày. Tháng 7, họ yêu cầu thẩm định rủi ro chặt hơn. Tháng 8, Ủy ban Y tế Quốc gia tuyên bố marathon là môn thể thao thuộc dạng nặng và phù hợp với một nhóm nhỏ vận động viên có sức khỏe. Văn bản khuyến cáo không nên coi marathon là môn dành cho số đông.

Gần đây, một số giải hủy lời mời dành cho vận động viên nước ngoài để giảm áp lực kinh phí. Tin đồn về quy định mới với nhiều hạn chế xuất hiện dày đặc trên mạng trước khi văn bản chính thức được công bố.

Cộng đồng người chạy chia thành hai luồng ý kiến. Một nhóm cho rằng siết lại là cần thiết để ngăn các sự cố liên quan đến an toàn. Nhóm khác cho rằng cách làm này có thể khiến phong trào chạy đường dài mất sức sống. Liu Xiaolei nói tình trạng hiện tại khiến việc lên kế hoạch năm sau rất khó. Bà hy vọng cơ quan quản lý sớm đưa ra hướng dẫn cụ thể để giúp đơn vị tổ chức có thời gian chuẩn bị.

Người chạy lâu năm như Liu cho rằng quy định cần rõ ràng nhưng không nên làm theo cách cắt bỏ đồng loạt. Anh nói các thành phố lớn nên duy trì tiêu chuẩn quốc tế để nâng cao uy tín và mở rộng cơ hội cho vận động viên trong nước.

Fang, một người chạy đã hoàn thành sáu giải marathon trong ba năm, cho hay, cuộc chạy vui là nơi người mới tìm thấy động lực. Anh tin rằng nếu bỏ nhóm sự kiện này, phong trào sẽ mất đi lớp người mới. Anh nói thể thao đường dài nên dành không gian cho nhiều nhóm khác nhau.

Liu cho rằng chạy đường dài nên là trải nghiệm tích cực, khuyến khích người dân hiểu rõ cơ thể và rèn luyện sức khỏe. Anh nói ban tổ chức và người chạy đều phải chịu trách nhiệm cho những gì đã xảy ra. Theo anh, môi trường chạy bị ảnh hưởng bởi cả hai phía và cần sự điều chỉnh từ cả hai.

Liu Xiaolei cho biết, công ty của bà dự định tách các giải chuyên nghiệp và chạy vui để phù hợp với yêu cầu hiện tại. Bà tin trách nhiệm của các đơn vị tổ chức là tìm hướng phù hợp cho từng nhóm người chạy. Bà kỳ vọng chất lượng các giải marathon tại Trung Quốc sẽ tăng dần và niềm đam mê với chạy bộ vẫn duy trì theo thời gian, mục tiêu lúc này không phải số lượng mà là chất lượng các giải.

×