Các dân tộc còn gặp nhiều khó khăn giai đoạn 2026–2030 sẽ được xác định theo những tiêu chí nào?

Hai nhóm tiêu chí phân loại dân tộc còn khó khăn và dân tộc có khó khăn đặc thù

Theo Điều 4, Nghị định 255/2025/NĐ-CP đưa ra hệ thống tiêu chí mang tính định lượng, dựa trên dữ liệu dân cư và số liệu hộ nghèo, hộ cận nghèo đã được thẩm định. Việc xác định đối tượng được chia thành hai nhóm rõ ràng như sau:

Dân tộc còn gặp nhiều khó khăn: Đây là nhóm dân tộc có tỷ lệ nghèo đa chiều cao hơn mức tỷ lệ nghèo đa chiều chung của các dân tộc thiểu số cả nước.

Tỷ lệ nghèo đa chiều phản ánh tổng hợp mức thiếu hụt về thu nhập, việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, thông tin… nên được coi là thước đo toàn diện về mức độ khó khăn. Nhóm dân tộc có tỷ lệ thiếu hụt cao hơn trung bình sẽ được đưa vào diện cần hỗ trợ ưu tiên.

Dữ liệu để tính toán dựa trên kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2024 – đợt rà soát gần nhất trước thời điểm Nghị định có hiệu lực. Đây cũng là bước nhằm bảo đảm tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng đời sống tại từng địa phương.

Đối với Dân tộc có khó khăn đặc thù: Nhóm này bao gồm các dân tộc có quy mô dân số toàn quốc dưới 10.000 người, và đồng thời đáp ứng ít nhất một trong hai điều kiện:

Tỷ lệ nghèo đa chiều lớn hơn mức chung của các dân tộc thiểu số;

Dân số suy giảm so với kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.

Quy mô dân tộc nhỏ và xu hướng giảm dân số làm gia tăng nguy cơ mai một văn hóa, giảm cơ hội tiếp cận dịch vụ công và hạn chế khả năng tự phát triển cộng đồng. Vì vậy, việc xác định nhóm có khó khăn đặc thù giúp Nhà nước có giải pháp bảo tồn, hỗ trợ sinh kế, tạo sinh kế bền vững cho các cộng đồng yếu thế nhất.

Siết chặt quy trình rà soát ba cấp để bảo đảm minh bạch

Nghị định 255/2025/NĐ-CP cũng quy định quy trình rà soát chặt chẽ, theo mô hình từ cấp xã cấp tỉnh, cấp trung ương, với thời hạn cụ thể cho từng cấp để tránh chậm trễ và bảo đảm thống nhất dữ liệu.

Cấp xã là khâu thống kê nền tảng: UBND cấp xã có trách nhiệm tổ chức rà soát, thống kê và tổng hợp các dữ liệu về dân số, số hộ, số hộ nghèo, cận nghèo của từng dân tộc. Các chỉ tiêu được báo cáo theo Mẫu 01, gồm:

Tổng dân số từng dân tộc theo dữ liệu quản lý dân cư;

Số hộ, số hộ nghèo, hộ cận nghèo của từng dân tộc trên địa bàn;

Kết quả rà soát dựa trên danh sách hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2024.

Hồ sơ gồm 01 bản điện tử và 01 bản giấy, được gửi lên UBND cấp tỉnh trong 15 ngày làm việc kể từ khi nhận chỉ đạo triển khai. Đây là giai đoạn quan trọng nhất vì dữ liệu gốc được thu thập từ cơ sở.

Đối với cấp tỉnh  kiểm tra, thẩm định và chịu trách nhiệm số liệu: Sau khi tiếp nhận báo cáo từ các xã, UBND cấp tỉnh chỉ đạo cơ quan chuyên môn tổng hợp, kiểm tra, đối chiếu và thẩm định dữ liệu theo Mẫu 02. Cấp tỉnh phải: Chịu trách nhiệm toàn diện về tính đúng – đủ – chính xác của số liệu trước khi gửi lên Bộ Dân tộc và Tôn giáo; Hoàn thành hồ sơ trong 30 ngày làm việc kể từ ngày Nghị định có hiệu lực Thi hành; Bảo đảm quy trình rà soát tuân thủ nguyên tắc khách quan, minh bạch, phòng chống tiêu cực, lợi ích nhóm.

Cấp trung ương phê duyệt danh sách dân tộc khó khăn: Bộ Dân tộc và Tôn giáo, sau khi nhận đủ hồ sơ từ các tỉnh, có 30 ngày làm việc để: Tổng hợp, rà soát; Đối chiếu các tiêu chí tại Điều 4; Ban hành Quyết định phê duyệt danh sách dân tộc còn gặp nhiều khó khăn và có khó khăn đặc thù giai đoạn 2026 – 2030.

Danh sách sau khi được phê duyệt sẽ là căn cứ phân bổ nguồn lực đầu tư công, chính sách an sinh xã hội, chương trình hỗ trợ giáo dục, y tế, sinh kế và bảo tồn văn hóa cho từng dân tộc.

Nghị định 255/2025/NĐ-CP nhấn mạnh yêu cầu kiểm soát quyền lực trong quá trình rà soát để ngăn chặn việc làm sai lệch số liệu. Số liệu dân cư phải được trích xuất trong vòng 15 ngày từ khi Nghị định có hiệu lực để đảm bảo tính chính xác.

Đáng chú ý, Nghị định khuyến khích mạnh mẽ ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số: Sử dụng dữ liệu quản lý dân cư thay cho các thống kê thủ công; Tăng tính minh bạch và giảm sai sót; Tối ưu hóa thời gian tổng hợp và kiểm tra.

Việc xác định đúng các dân tộc còn gặp nhiều khó khăn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh: Một số dân tộc có quy mô dân số rất nhỏ, phân bố rải rác, khó tiếp cận các dịch vụ công;

Tỷ lệ nghèo đa chiều giữa các dân tộc có sự chênh lệch lớn;

Nhu cầu hỗ trợ phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số ngày càng cấp thiết.

Danh sách giai đoạn 2021 – 2025 tại Quyết định 1227/QĐ-TTg vẫn tiếp tục được áp dụng đến khi có danh sách mới theo Nghị định 255.

Nghị định không chỉ là công cụ quản lý hành chính mà còn là cơ sở để phân bổ ngân sách, hỗ trợ đúng trọng tâm, bảo đảm không để ai bị bỏ lại phía sau trong phát triển kinh tế  xã hội.

×