Xuất khẩu TP.HCM sẽ tăng trưởng theo mô hình “con cá chép”

Kim ngạch xuất khẩu TP.HCM giảm

Bà Lý Kim Chi – Chủ tịch Hội lương thực thực phẩm TP.HCM cho biết, dưới tác động nghiêm trọng của đại dịch Covid-19, kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp (DN) tại TP.HCM giảm 1,6% so với năm 2020.

Những ngày đầu năm 2022, nhiều DN xuất khẩu tại TP.HCM đang tất bật xuất khẩu hàng chục tấn hàng hóa sang các thị trường, dự báo một năm 2022 khả quan.

Song trong bối cảnh kinh doanh mới, bà Chi cho rằng, DN xuất khẩu vẫn đối diện với nhiều khó khăn khi giá nguyên phụ liệu sản xuất tăng từ 15-40% so với thời điểm trước dịch. Và phí dịch vụ logistics tăng cao.

Đây là 2 vấn đề chính khiến các DN tỏ ra khá thận trọng trong việc nhận đơn hàng mới.

DN xuất khẩu lẫn đối tác phân phối ở nước ngoài rơi vào thế bị động do thời hạn sử dụng sản phẩm thực phẩm bị rút ngắn và giá sản phẩm bị đội lên cao.

DN rất khó để điều chỉnh giá bán tăng tương ứng do hầu hết đơn hàng đã ký trước. "Và DN phải duy trì tính cạnh tranh để giữ khách hàng và tạo việc làm cho người lao động", bà Chi nói.

Ông Nguyễn Khắc Hiếu – Phó trưởng phòng quản lý xuất nhập khẩu (Sở Công Thương TP.HCM) cho biết, khoảng năm 2005, kim ngạch xuất khẩu của thành phố hơn 40% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước.

Tới năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của DN TP.HCM chỉ đạt 44,9 tỷ USD, chỉ tăng 1% so với năm 2020. Đây là năm đầu tiên trong vòng 10 năm trở lại đây, tăng trưởng xuất khẩu của thành phố ở mức rất thấp.

Theo ông Hiếu, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu và tỷ trọng đóng góp kim ngạch xuất khẩu của TP.HCM có xu hướng giảm dần theo thời gian so với cả nước. Và tốc độ tăng trưởng của cả nước luôn cao hơn tốc độ tăng của TP.HCM.

Ông Hiếu cho rằng, với cơ sở hạ tầng và nền tảng đầu tư hiện tại như của TP.HCM thì tốc độ tăng trưởng khó tăng nhanh trong thời gian tới. Không chỉ cơ quan quản lý mà DN và các hiệp hội ngành hàng cũng cần nhìn nhận lại.

Nếu năm 2010, kim ngạch xuất khẩu TP.HCM khoảng 22,5 tỷ USD. Nhưng khi đó, kim ngạch của thành phố cao vượt trội so các tỉnh thành còn lại trong top các tỉnh thành cao xuất khẩu cao cả nước.

Tuy nhiên, đến năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh Bắc Ninh đã bằng TP.HCM. Tốc độ tăng trưởng của Bắc Ninh và các tỉnh thành khác đã tăng tốc rất nhanh, dựa vào đầu tư công nghệ cao, điện tử hoặc khu công nghiệp.

Còn tại TP.HCM, các khu công nghiệp hình thành quá lâu, hơn 20 năm. Tốc độ mở rộng khu công nghiệp trong 10 năm trở lại đây hầu như không có.

Khả năng thu hút đầu tư công nghệ cao tuy tăng mạnh nhưng tốc độ chưa xứng tầm với tiềm năng TP.HCM.

Mô hình "con cá chép" cho xuất khẩu TP.HCM

Theo Sở Công thương, trong 10 mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất của TP.HCM thì năm 2012-2014, những mặt hàng truyền thống như dệt may, da dày chiếm kim ngạch rất cao.

Đại dịch Covid-19 khiến các ngành hàng có tính thâm dụng lao động cao như dệt may gặp cảnh lao đao. Ngành hàng khác là máy tính và linh kiện điện tử tăng tốc rất nhanh và đang ở vị trí dẫn đầu kim ngạch xuất khẩu.  

Mỹ vốn là thị trường xuất khẩu hàng đầu của TP.HCM thì đến năm 2017-2018 phải nhường vị trí này cho Trung Quốc.

Xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 23,4% kim ngạch xuất khẩu trong khi tỷ trọng xuất khẩu sang thị trường Mĩ hiện chỉ còn 16,9%.

"Hiện nay, thị trường xuất khẩu của TP.HCM chủ yếu phụ thuộc vào khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á, và các mặt hàng xuất khẩu cũng chưa đa dạng", ông Hiếu nói.

Đại diện Sở Công Thương cho rằng, cần có cách nhìn mới trong điều hành xuất khẩu thành phố, không thể làm giống các tỉnh khác.

Sở Công Thương đã xây dựng Đề án phát triển xuất khẩu của TP.HCM đến 2030 theo hướng tư duy mới. Đề án đã được UBND TP.HCM phê duyệt cuối năm 2021.

Quan điểm của đề án là lấy chất lượng tăng trưởng làm nền tảng, chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu theo hướng cung cấp dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu và xuất khẩu dịch vụ, hàng hóa vô hình (phần mềm, sản phẩm nội dung số...)

Đề án tập trung phát triển nhóm dịch vụ hỗ trợ xuất nhập khẩu: logistics, hội nghị, hội chợ triển lãm thương mại, dịch vụ tài chính, pháp lý... Ngành logistics sẽ có đề án phát triển riêng.

Theo định hướng trên, để dễ hình dung, Sở Công Thương đưa ra mô hình tăng trưởng "con cá chép".

Mô hình này biểu thị trong ngắn hạn, TP.HCM tiếp tục hỗ trợ các sản phẩm xuất khẩu có kim ngạch lớn, tạo nhiều công ăn việc làm.

Khu vực này là ngành truyền thống như dệt may, da dày; tương ứng, nằm ở vị trí phần bụng con cá chép.

Về lâu dài TP.HCM sẽ hỗ trợ phát triển các sản phẩm công nghệ cao nằm ở sống lưng con cá chép.

Nếu dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu nằm ở phần đầu con cá chép thì dịch vụ logistisc, là vây cá, sẽ dẫn dắt hoạt động xuất khẩu của thành phố.

Vây cá còn lại là dịch vụ nền là như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, xúc tiến thương mại.

Các dịch vụ khác như bưu chính viễn thông, du lịch; các phầm mềm công nghệ và nội dung số nằm ở phần đuôi con cá chép để tạo động lực cho xuất khẩu. Việc tăng tốc xuất khẩu nhanh hay chậm là ở bộ phận này.

Và để thực hiện các vấn đề trên, phải có cơ chế chính sách phù hợp. Đó chính là chất oxy trong môi trường nước cho con cá chép sinh trưởng và phát triển.