Sai phạm đất đai của Út trọc, Vũ nhôm là do có thế lực dung túng

Sáng 6-12, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) tổ chức hội thảo “Kiểm toán việc quản lý sử sụng đất đai, tài nguyên khoáng sản, môi trường và những vấn đề đặt ra”.

Nhiều lỗ hổng, thất thu ngân sách từ đất đai

Theo TS. Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán nhà nước, thời gian qua, việc phát huy sử dụng nguồn lực đất đai, tài nguyên khoáng sản và việc bảo vệ môi trường đã góp phần quan trọng làm tăng trưởng nhanh về kinh tế, góp phần tăng thu ngân sách.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, thực trạng hoạt động quản lý, khai thác đất đai, tài nguyên khoáng sản và bảo vệ môi trường đã có một số tồn tại, hạn chế ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội, lãng phí, thất thoát nguồn lực đất nước, gây bức xúc xã hội. Một trong hàng ngàn ví dụ về sự bất cập chính sách, theo ông Phớc là phương pháp áp dụng giá đất.

TS. Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán nhà nước phát biểu khai mạc Hội thảo

Theo quy định hiện hành, có 5 phương pháp xác định giá đất nhưng quy định lại không bắt buộc áp dụng phương pháp nào, do đó, các cơ quan quản lý tùy tiện áp dụng các phương pháp khác nhau dẫn đến kết quả khác nhau. Các phương pháp khác nhau chênh lệch với nhau hàng chục lần giá trị đã tạo lỗ hổng dễ bị lợi dụng để trục lợi, làm thất thoát ngân sách nhà nước.

Những sơ hở, hạn chế của phương pháp xác định giá đất không những giữa các phương pháp khác nhau mà còn tồn tại ngay trong từng phương pháp nên việc tính toán đưa ra giá đất sát với giá thị trường khó khả thi vì chứa đựng nhiều yếu tố chủ quan, giả định, không đủ cơ sở xác định chính xác giá đất.

Ông Phớc lấy ví dụ, cách xác định giá đất theo phương pháp thặng dư (đang được áp dụng phổ biến nhất hiện nay) phụ thuộc vào 2 yếu tố là doanh thu phát triển bất động sản và chi phí phát triển. Cả 2 yếu tố này đều xây dựng trên phương án giả định tài sản so sánh chọn mẫu thiếu chính xác; thời gian xây dựng, giao đất khác nhau và chi phí suất đầu tư, chi phí đền bù khác nhau.

Vì vậy, việc hoàn thiện pháp luật về đất đai là hết sức quan trọng, trong đó hoàn thiện phương pháp xây dựng giá đất là vấn đề quan trọng, cốt lõi tránh lợi dụng, bịt chỗ hổng thất thoát lãng phí.

Tại Hội thảo, Tổng KTNN Hồ Đức Phớc cũng đề cập, vấn đề kiểm soát ô nhiễm môi trường chưa được quan tâm đúng mức làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích của người dân và toàn xã hội như sự cố Formosa, DAP 2 Lào Cai là một ví dụ điển hình.

“Sự phối hợp thiếu chặt chẽ và kịp thời trong công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động quản lý đất đai, môi trường và khai thác, kinh doanh khoáng sản giữa các cơ quan có thẩm quyền là một yêu cầu cấp thiết cần phải được tăng cường”, ông Phớc bày tỏ.

Sai phạm về đất đai cũng phải lên tới vài trăm nghìn tỷ đồng

Nhận diện sai phạm trong quản lý, sử dụng đất đai, TS. Vũ Đình Ánh, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, đề cập trong giai đoạn 2014 – 2018, dù Luật Đất đai 2013 ra đời, song sai phạm trong quản lý và sử dụng đất đai vẫn diễn ra phổ biến, thường xuyên, phức tạp ở hầu hết các nội dung và cấp quản lý. Các mức độ vi phạm diễn ra từ ít nghiêm trọng đến nghiêm trọng, thậm chí rất nghiêm trọng, kéo dài và chậm bị xử lý gây hậu quả lớn về kinh tế và xã hội, điển hình như vụ việc Đinh Ngọc Hệ (Út “trọc”), Vũ “nhôm”, Thủ Thiêm…

TS. Vũ Đình Ánh phát biểu tại Hội thảo

Theo ông Ánh, có 3 nhóm sai phạm nghiêm trọng nhất về đất đai hiện nay bao gồm:

Thứ nhất là không sử dụng, sử dụng đất không đúng mục đích. Điều này thể hiện ở tình trạng để đất hoang hóa, chậm triển khai dự án, giao đất không qua đấu giá, chuyển nhượng dự án sai phép… Tình trạng sử dụng sử dụng đất không đúng mục đích nghiêm trọng nhất là biến đất nông nghiệp, đất rừng thành đất ở, đất sản xuất kinh doanh trái pháp luật. Đây là sai phạm gây tổn thất nhiều nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ hai là không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước như: tiền sử dụng đất khi được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, công nhận quyền sử dụng đất; tiền thuê đất khi được Nhà nước cho thuê; thuế sử dụng đất…

Ông Ánh nói “Những khoản chênh lệch rất lớn giữa giá trị sử dụng đất trước và sau khi chuyển đổi mục đích sử dụng, trước và sau khi thực hiện cổ phần hóa DNNN, trước và sau khi bán tài sản nhà nước… gây thất thoát cho NSNN, biến tài sản nhà nước thành tài sản cá nhân hay 1 nhóm cá nhân, tạo môi trường thuận lợi cho tham nhũng, hối lộ, lợi ích nhó, chiếm đoạt tài sản Nhà nước

Chẳng hạn với những dự án đổi đất lấy hạ tầng như hình thức BT (xây dựng - chuyển giao), thất thoát là “khủng khiếp” khi dự án được xây dựng khống lên, giá trị đất khu vực đổi thì bị dìm xuống, gây thiệt hại kép cho Nhà nước”

 “Không phải tất cả các dự án BT đều thất thoát khủng khiếp nhưng chắc chắn trong đó có kẽ hở, lỗ hổng vì cách thực hiện hiện nay. Những sai phạm này đang dung dưỡng cho tham nhũng”, ông Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.

Thứ ba là lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định về quản lý đất đai mà nhiều đại án đang được đưa ra xét xử là minh chứng.

Ông Anh nói, “Đặc điểm nổi bật trong sai phạm này là hiếm khi thực hiện cá nhân đơn lẻ mà thường có tính tổ chức, theo nhóm có sự dung túng bao che của nhiều cán bộ và tổ chức có liên quan. Nguyên nhân cơ bản là do sự buông lỏng quản lý của cấp có thẩm quyền, thậm chí dung túng, lạm quyền”

Ông Ánh cho biết thêm, trong lĩnh vực ngân hàng, dù đã có hàng loạt cuộc thanh tra, giám sát nhưng cuối cùng lại không có quyết định đưa ra khiến sai phạm nối tiếp sai phạm và thiệt hại lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Đây cũng là thực trạng đang diễn ra trong lĩnh vực đất đai.

“Những phi vụ sai phạm liên quan đến đất đai không dưới vài nghìn tỷ đồng và được các thế lực nhất định bao che, dung túng. Những sai phạm về đất đai cũng phải lên tới vài trăm nghìn tỷ đồng nếu xét trên quy mô cả nước”, ông Ánh nhấn mạnh.