Đêm cạy cửa “ngủ thăm” với sơn nữ Dao

Mấy năm trước, từ cổng VQG Xuân Sơn vào bản Cỏi, phải đi bộ mất một buổi. Nhưng giờ đường bê tông đã vào đến tận thung lũng Cỏi. Con đường nhỏ xuyên qua những cánh rừng, với những thân cây cổ thụ lừng lững. Bản Cỏi của người Dao, nằm lọt thỏm giữa rừng rậm hoang vu.

Tôi và Hà, phóng viên báo Phú Thọ vạch rừng tìm đến nhà mấy gã thanh niên mà Hà quen biết trong bản, những gã đang ở độ tuổi “cạy cửa ngủ thăm” để kiếm vợ.Ông mặt trời đã lặn xuống phía bên kia ngọn núi, bóng tối sầm sập đến. Đêm ở rừng xuống nhanh như lũ. Chỉ một loáng, vạn vật đã chìm trong bóng đêm, thay vào đó là ánh trăng mờ ảo, không xuyên thủng được màn sương đêm dày đặc. Tôi, Hà cùng hai gã là Xuân và Tiến, là dân thổ địa đi “ngủ thăm” để kiếm vợ.

Có thể giải thích tục “ngủ thăm” như sau: Người con trai thích cô gái nào trong bản thì tìm đến tán tỉnh. Nếu cô gái đó gật đầu thì chàng trai có thể ngủ lại nhà luôn, cùng màn, cùng chiếu với cô gái để thăm dò xem cô gái đó có làm vợ được không. “Ngủ thăm” vài bữa thấy được thì mang bạc trắng, lợn béo đến để hỏi vợ.

Bản Cỏi nằm lọt thỏm trong thung lũng, có con suối thơ mộng chảy qua. Ánh trăng không đủ sáng, chúng tôi phải mang theo đèn pin để soi đường, rồi cứ thế đi ngược con suối là lên đến sườn núi, nơi đó có mấy ngôi nhà sàn đều có con gái đang ở độ tuổi chờ người “ngủ thăm”.Bấy giờ, sương đã xuống dày kín các con đường, vuốt mặt lại thấy sương đọng thành giọt ở lòng bàn tay. Cả bọn dạo quanh một vòng bản Cỏi để thăm thú tình hình.

Đêm ở bản chẳng có động tĩnh gì ngoài tiếng suối ào ào. Thỉnh thoảng có tiếng tắc kè gọi bạn vang lên đơn điệu. Trong những ngôi nhà sàn to tướng leo lét ánh điện.

Tiến và Xuân dòm từng ngôi nhà, ngắm từng cái bậu cửa, cầu thang như tên trộm.

Sau khi dạo một vòng chúng tôi quyết định cạy cửa nhà cô gái tên Huyên. Huyên sinh năm 1994. Ở tuổi này chúng bạn đã có con bồng con bế cả rồi, vậy mà Huyên vẫn còn kén chọn.Phải nói là Huyên đẹp, tuy nhiên cái gò má hơi cao của em đã làm cho bao nhiêu chàng trai mê đắm mà vẫn không dám lấy làm vợ.

Từ khi em mới 13-14 tuổi, đám trai bản đã nô nức kéo nhau đến “ngủ thăm” nhưng rồi chẳng ai đem bạc trắng, lợn béo đến xin em về làm vợ cả. Cũng chỉ tại ông thầy mo ở bản ác ý nói bóng nói gió rằng em có tướng sát chồng và đám trai bản kia dù có gan góc đến mức nào cũng không thể vượt qua một lời nói cẩu thả của ông thầy mo, người có uy tín tối cao trong bản.

Cả bọn ngồi trò chuyện bằng tiếng Dao, tôi không hiểu gì, chỉ lặng lẽ ngồi nhìn họ tán tỉnh nhau.

Hà bảo tôi rằng Xuân đang ngỏ ý muốn “ngủ thăm” với Huyên song Huyên từ chối khéo léo bởi vì Huyên đang có một anh chàng khác. Người “ngủ thăm” của Huyên đang học nội trú dưới huyện. Trò chuyện một lát nữa rồi Xuân ngoắc tay ra hiệu “chuồn” vì “đồn” này đã có “địch”, “đánh” cũng không hiệu quả nữa.Đi một đoạn nữa chúng tôi lại dừng chân bên đường. Xuân nhảy tót qua hàng rào, trèo lên cầu thang, ngó vào khe cửa rồi quay ra thông báo rằng có một tốp đang tán tỉnh cô gái 16 tuổi tên Vân trong đó.

Chúng tôi lại đi tiếp lên phía sườn núi và lần vào nhà hai chị em cô gái tên Mịch và Hoa. Mịch sinh năm 1994. Hoa là em gái của Mịch, sinh năm 1996. Mịch ăn mặc mỏng manh, đã nằm trong màn, kéo ri đô kín mít, chẳng biết cô đi ngủ sớm hay đang chờ ai vào “ngủ thăm”.

Cô gái ngồi trên bậu cửa chính là Hoa. Hoa ngả đầu, nghiêng nghiêng mái tóc, thêu chiếc khăn có hoa văn màu xanh lam rất bắt mắt.

Hoa nhỏ nhắn, xinh nhất bản Cỏi. Tóc dài, buông thõng như cánh rừng đêm trăng liêu trai mờ sương. Không chỉ trai bản mà dân miền xuôi nhìn thấy em cũng ngẩn ngơ như đàn ong vỡ tổ.

Mịch trở dậy tiếp chúng tôi. Mịch cũng đẹp lắm. Mịch là đối tượng Xuân đã ngắm từ lâu. Nghe họ nói chuyện tôi không hiểu gì song theo Tiến thì hai đứa cũng mến nhau lắm rồi, chỉ ngày một, ngày hai nữa là chúng “ngủ thăm” với nhau mà thôi.Lát sau, qua ánh lửa cháy bùng bùng, chúng tôi mới nhìn thấy ở góc bên kia, trên chiếc phản có một gã đang nằm ườn, chừng giả vờ như đang ngủ. Hoa lại gần bên gã, gã làu bàu khó chịu, rồi lại lăn ra... bất động.

Thấy Hoa ngồi bên gã đó, Tiến sa sầm mặt mày. Hoa là đối tượng Tiến đã nhắm từ lâu mà chưa được “ngủ thăm”, vậy mà bỗng nhiên đêm nay cái gã Chuông nhỏ con đó lại được Hoa cho “ngủ thăm”. Trông điệu bộ đó thì dường như họ đã sắp thành vợ, thành chồng.

Hoa mang ấm nước sôi ùng ục ở bếp lửa cho chị Mịch pha trà mời khách. Hoa cố tình tránh ánh mắt đau đớn như chất chứa hàng ngàn câu hỏi của Tiến. Hình như em giả vờ chạy về phía bếp lửa đùng đùng cháy ở góc nhà nhụt bớt lửa cho đỡ phí củi.

Giường bên, bố mẹ và các em của Mịch vẫn nằm yên trong màn. Nhà có con gái trẻ thì bố mẹ đều phải chịu trận như thế.
Trò chuyện độ một tiếng thì Xuân nháy mắt ra ám hiệu với tôi. Hà bảo rằng Mịch đã đồng ý cho Xuân “ngủ thăm” từ đêm hôm nay. Thế là ba chúng tôi đánh bài lui, để cho gã Xuân đó được ấm ổ.

Tiến thì đã chán lắm rồi, không muốn đi nữa. Người trong mộng của Tiến đã có kẻ “ngủ thăm”. Đêm nay Tiến chỉ còn biết cầu trời cho gã đó không lấy được Hoa để Tiến còn cơ hội được “ngủ thăm” với nàng. Chỉ vì giúp tôi và Hà được “ngủ thăm” đêm nay mà Tiến mới tiếp tục đi.

Gần trăm hộ gia đình trong bản, nhà nào có con gái chưa chồng từ 13 –14 tuổi trở lên Tiến đều đưa vào bộ nhớ. Chúng tôi tới mấy chỗ song các cô gái đều đã có người “ngủ thăm” cả rồi, hoặc là họ đã lên nương từ mấy hôm trước chưa về.

“Ngủ thăm” là một phong tục diễm tình nguyên sơ của rừng già. Thoạt nghe ta thấy ngỡ ngàng, tưởng họ sống phóng túng. Tuy nhiên, sự việc hoàn toàn không phải như vậy.

Người con trai “ngủ thăm” tại nhà cô gái là để tìm hiểu tính tình người con gái chứ không phải để làm bậy với người mình yêu. Chiếc giường, nơi chàng và nàng “ngủ thăm” thường gần với chiếc giường của bố mẹ cô gái và được giám sát chặt chẽ. Họ nằm ngủ bên nhau nhưng vẫn giữ khoảng cách, không chạm vào nhau. Chỉ trò chuyện với nhau mà thôi.

Người Dao cấm tiệt con gái, con trai được làm việc “bậy bạ”. Nếu làm việc “bậy bạ” trước khi cưới sẽ bị phạt vạ rất nặng. Lễ cúng tạ thần linh phải có tới 6 thầy mo cúng trong 3 ngày, vài con lợn béo đủ cho cả bản ăn uống no say.

Đám thanh niên người Dao “ngủ thăm” trước khi cưới theo phong tục từ thuở hồng hoang với một tâm hồn rất trong sáng.

Chính vì sự trong sáng mà từ xa xưa đến giờ, ở cái bản xa xôi này vẫn chưa bao giờ xảy ra điều hối tiếc.