Tái canh cà phê - chuyện nan giải ở Tây Nguyên

Sáng ngày 31/10/2019 tại TP. Đà Lạt, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức hội nghị “Tổng kết đánh giá kết quả chương trình tái canh cà phê giai đoạn 2014 - 2020 và bàn giải pháp tái canh cà phê hiệu quả trong thời gian tới”.

Còn nhiều tồn tại

Theo số liệu của Cục Trồng trọt, diện tích cà phê cả nước đến năm 2018 là gần 690.000ha. Trong đó, vùng Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung bộ có hơn 625.000ha. Riêng tại Tây Nguyên đã có đến 622.000ha với năng suất bình quân cà phê nhân đạt 2,6 tấn/ha.

Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, tuy nhiên ngành cà phê còn một số tồn tại như: Tăng trưởng cao nhưng thiếu ổn định và bền vững, luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro trước biến động của điều kiện khí hậu, thời tiết bất thuận và thị trường tiêu thụ không ổn định. Bên cạnh đó, chất lượng (vườn cà phê, sản phẩm cà phê) còn thấp, chi phí sản xuất cao, sức cạnh tranh của ngành cà phê cũng còn nhiều hạn chế...

Ông Nguyễn Xuân Cường - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT thăm vườn cà phê tại thị trấn Nam Ban, huyện Lâm Hà (Lâm Đồng).

Ông Lê Văn Đức – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, đến hết tháng 9/2019, cả nước có 20 tỉnh trồng cà phê, tỉnh nhiều nhất là Đăk Lăk với gần 210 ngàn ha, Lâm Đồng trên 170 ngàn ha và Đắk Nông khoảng 130 ngàn ha. Tây Nguyên đã trở thành vùng sản xuất cà phê tập trung chính của cả nước. Việt Nam trở thành quốc gia sản xuất, xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới.

Theo đó, tổng diện tích cà phê trồng tái canh và ghép cải tạo tại các tỉnh Tây Nguyên đến tháng 6/2019 là 118.202 ha (đạt trên 98,5%, kế hoạch đến năm 2020 là 120.000 ha).

“Trong quá trình tái canh cây cà phê vẫn còn những khó khăn nhất định, điều chúng ta dễ thấy nhất đó là trong thời gian luân canh trước khi trồng và thời kì kiến thiết cơ bản cà phê thì người dân không có thu nhập. Bên cạnh đó, tái canh cà phê đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn, rủi ro cao, ngoài nguồn vốn tự có người sản xuất tiếp cận nguồn vốn vay còn gặp nhiều trở ngại”, ông Đức nói.

Chương trình tái canh hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, tồn tại.

Theo Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, hiện nay người nông dân nắm bắt về các tiến bộ kỹ thuật chưa chặt chẽ, thiếu đồng bộ. Đặc biệt là lựa chọn loại vườn trước khi thanh lý để đưa ra thời gian luân canh hợp lý chưa đảm bảo, nguồn gốc giống không rõ ràng, sử dụng các loại cây giống chưa thích hợp làm ảnh hưởng đến hiệu quả của tái canh.

Tái canh – quá trình thường xuyên

Cũng theo ông Đức, trong thời gian tới cần xây dựng ngành cà phê Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, đồng bộ, bền vững, có tính cạnh tranh cao với các sản phẩm đa dạng, có chất lượng, mang lại giá trị gia tăng cao, nâng cao thu nhập cho nông dân và doanh nghiệp.

Đến năm 2025, duy trì ổn định diện tích cà phê khoảng 600 ngàn ha, năng suất 2,7-2,9 tấn/ha. Bên cạnh đó, tiếp tục tái canh và ghép cải tạo các vườn cà phê già cỗi, phấn đấu đến 2025 tái canh và ghép cải tạo thêm từ 30 - 40 ngàn ha.

Ông Lê Quốc Doanh – Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhận định: “Cà phê là cây chủ lực của nông sản Việt Nam, một cây trồng rất quan trọng tập trung chủ yếu ở khu vực Tây Nguyên, vừa là sinh kế, vừa giúp người dân địa phương làm giàu. Trong quá tình tái canh, Bộ NN&PTNT cũng khuyến khích, những nơi nào cà phê già cỗi, đất đai không phù hợp với cà phê thì nên chuyển đổi sang cây trồng khác để có hiệu quả cao hơn”.

Theo Thứ trưởng Lê Quốc Doanh, tái canh cà phê là một quá trình thường xuyên.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT cũng cho biết, các nước trên thế giới cũng đánh giá rất cao cách làm cà phê của Việt Nam. Điều này được chứng minh ở sản lượng cà phê trên cùng một đơn vị diện tích, hiện nay nước ta đã đạt bình quân 2,6 tấn/ha. Đặc biệt là tỉnh Lâm Đồng, đã có rất nhiều mô hình có sản lượng cao, đạt 8 – 9 tấn/ha.

“Tái canh không chỉ một giai đoạn mà là cả một quá trình thường xuyên, là quy luật nên chúng ta cần xác định để tiếp tục thực hiện tái canh. Chúng ta có rất nhiều bài học từ các tỉnh Tây Nguyên, vì vậy nên đúc kết, đánh giá lại từng mô hình, kinh nghiệm để làm tốt hơn trong thời gian tới. Bên cạnh đó, các tỉnh cũng cần xây dựng kế hoạch tái canh cụ thể sau năm 2020”, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh chỉ đạo.