Vì sao doanh nghiệp thoải mái “xù” hợp đồng bán gạo?

Cụ thể, theo nhận định của giới chuyên môn, việc các DN không ký hợp đồng sau khi trúng thầu không sai về luật. Do vậy, không nên đánh giá 200 tỷ là một mất mát mà phải nhìn nhận nó theo giá thị hiện tại của thị trường.

Theo TS. Nguyễn Việt Hùng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý đấu thầu (Bộ KH&ĐT) phân tích, hiện nay, trên thế giới, việc thực hiện nguyên tắc đấu thầu mua bán hàng hóa đều phải tuân theo quy luật cung cầu thị trường để thuận mua vừa bán.

Vấn đề cốt yếu là cần nhận định trước diễn biến thị trường, sau đó đưa ra mức giá đấu thầu hợp lý tránh trường hợp có mức chênh lệch quá cao khiến DN chấp nhận vi phạm hoặc chịu mất tiền bão lãnh dự thầu.

"Nếu theo luật đấu thầu quốc tế, việc không ký hợp đồng sau khi trúng thầu là hoàn toàn bình thường, tuy nhiên, doanh nghiệp chịu mất tiền bảo lãnh dự thầu. Do đó, việc này nói quy trách nhiệm về ai cũng không đúng, mà đó đều do quy luật thị trường quyết định", Ts Hùng đánh giá.

Nhìn nhận về vấn đề trên, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho rằng, lúa gạo là mặt hàng nhạy cảm, có sự ảnh hưởng lớn đến an ninh lương thực quốc gia. Do đó, cần có chế tài răn đe thực sự để DN phải có trách nhiệm hơn với cộng đồng, tránh tình trạng "nhờn luật".

Cụ thể, theo ông Thủy, trách nhiệm đầu tiên thuộc về những Cục trưởng Cục Dự trữ Nhà nước, nơi trực tiếp mời thầu, lựa chọn nhà thầu để tham gia thầu đã chọn không đúng đối tượng để xẩy ra trường hợp trúng thầu nhưng không ký hợp đồng vì giá lên sau đó.

"Người chịu trách nhiệm tiếp theo phải là Tổng cục trưởng Tổng cục Dự trữ Nhà nước đã không làm đúng yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ với tinh thần "chống dịch như chống giặc", bằng mọi cách phải dự trữ đủ số lương thực theo kế hoạch trong lúc cả nước gồng mình chống dịch Covid-19 còn diễn biến nặng nề", ông Thủy nói.

Ngoài ra, chuyên gia Hoàng Trọng Thủy cũng nhận định, cần xử lý nghiêm những doanh nghiệp đã trúng thầu mà không cấp gạo cho dự trữ nhà nước để không tạo ra tiền lệ.

"Đồng ý theo cơ chế thị trường nhưng không thể xem nhẹ bối cảnh quốc gia vì lợi nhuận", ông Thủy nhấn mạnh.

Ngoài ra, hiện tại, chế tài xử phạt các doanh nghiệp gạo từ chối ký hợp đồng không đủ sức răn đe khi chỉ mất đi khoản tiền đã nộp để bảo đảm dự thầu, tức khoảng từ 1%-3% giá gói thầu. Do đó, qua những sự việc đã diễn ra, này những người làm chính sách và luật cần tăng cường biện pháp xử phạt.

"Phải thực hiện biện pháp cấm không cho tham gia đấu thầu trong một thời gian để tạo tính răn đe, ngăn ngừa hành vi của con người từ ý thức, chứ không thể xe chuyện quốc gia như buôn bán ngoài chợ", chuyên gia Hoàng Trọng Thủy phân tích.

Đồng quan điểm trên, Giáo sư Võ Tòng Xuân cũng cho rằng, trách nhiệm đội thêm 200 tỷ cũng chưa nhận định quy cho ai. Tuy nhiên, việc phải chi thêm 200 tỷ cũng cho thấy sự cứng nhắc quá trong quản lý, bởi không nhất thiết phải mua đúng loại gạo 5044 theo dự kiến. Theo Gs Xuân, ban đầu đây là loại gạo rẻ nhất, nhưng sau thời gian cuối tháng 3 đến nay, giá giống gạo này đắt lên nhiều lần do ở Australia và Nhật Bản, Hàn Quốc mua gạo này về nghiền bột để làm bánh.

Theo đó, để đảm bảo nguồn dữ trự an ninh lương thực quốc gia, Giáo sư Võ Tòng Xuân nhấn mạnh, cần xử lý nghiêm DN từ chối hợp đồng bán gạo dự trữ. Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid – 19 vẫn ẩn chứa những diễn biến khó lường, cả nước đang thực hiện "chống dịch như chống giặc" thì tinh thần, trách nhiệm cộng đồng của DN càng phải được phát huy.