Quan hệ Mỹ-Trung đi về đâu?

Thông lệ trong thế giới ngoại giao buộc Trung Quốc phải đưa ra quyết sách ấy sau khi phía Mỹ quyết định như thế kia bởi chỉ như thế mới có thể bảo tồn được thể diện quốc gia và không bị coi là yếu thế hay thất thế trong quan hệ với Mỹ. Khi đưa ra quyết sách nói trên, phía Mỹ ý thức được rằng sẽ có một trong số những tổng lãnh sự quán của Mỹ ở Trung Quốc bị đóng cửa, thậm chí còn không loại trừ khả năng cả tổng lãnh sự quán của Mỹ ở Hồng Công cũng bị vạ lây. 

Như thế đủ để thấy phía Mỹ chủ ý tiếp tục làm găng với Trung Quốc và để cho mối quan hệ song phương này tiếp tục xấu thêm đi. Nói theo cách khác, mối quan hệ song phương này sẽ còn diễn biến theo chiều hướng ấy thêm thời gian nữa trước khi được đảo chiều. Qua cơn bĩ cực mới đến hồi thái lai, nhưng hiện tại thì bĩ chưa cực nên thái chưa thể lai.

Thế giới phần nào bị bất ngờ bởi sự trượt dốc nhanh chóng của mối quan hệ song phương này. Chẳng phải Mỹ và Trung Quốc hồi đầu năm nay đã nhất trí được với nhau về Thoả thuận thương mại giai đoạn 1 giúp giảm mức độ quyết liệt trong cuộc xung khắc thương mại giữa hai bên hay sao ? Chẳng phải chính tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn thường xuyên ngợi ca mối quan hệ cá nhân với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hay sao ?

Thiên hạ liên tưởng ngay đến cuộc bầu cử tổng thống năm nay ở nước Mỹ. Đúng là ông Trump chơi cái gọi là "Con bài Trung Quốc" trong cuộc vận động tranh cử tổng thống để được tái đắc cử mà người này càng gặp khó khăn về đối nội ở Mỹ thì con bài này càng thêm giá trị và quan trọng đối với ông Trump. Nhưng rõ ràng không chỉ có như vậy. Tình trạng bất hoà hiện tại giữa Mỹ và Trung Quốc đã lan sang những lĩnh vực quan hệ song phương khác mà ở đấy Mỹ và Trung Quốc khó có thể thoả hiệp được với nhau hơn rất nhiều thoả hiệp trong xung khắc thương mại. Đài Loan, Hồng Công, Tân Cương, dân chủ nhân quyền, nhà nước pháp quyền, bảo vệ sở hữu trí tuệ công nghiệp hay Biển Đông,... đều là những chủ đề nội dung và lĩnh vực quan hệ song phương mang tính nguyên tắc đối với cả hai bên.

Ở đây có chuyện phía Mỹ chủ trương điều chỉnh chính sách đối với Trung Quốc và Trung Quốc trên thực tế đã có những động thái mà phía Mỹ có thể tận dụng làm cớ để thay đổi chính sách đối với Trung Quốc, từ chuyện dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus corona gây ra đến Tổ chức Y tế thế giới, từ Đài Loan cho tới Biển Đông, từ người theo đạo Hồi ở Tân Cương đến Tây Tạng và Hồng Công, từ chuyện dân chủ và nhân quyền, nhà nước pháp quyền ở Trung Quốc đến việc Trung Quốc tranh chấp chủ quyền lãnh thổ và hàng hải với một số nước ở khu vực Nam Á, Đông Bắc Á và Đông Nam Á. Rồi còn cả bất hoà về tập đoàn công nghệ cao Huawei của Trung Quốc. 

Phía Mỹ đã bắt đầu công khai nhằm trực diện vào Đảng Cộng sản Trung Quốc và cá nhân ông Tập Cận Bình. Tính nguyên tắc và cơ bản trong những mối bất hoà mới này phản ánh phía Mỹ đang thay đổi cách tiếp cận vào việc hoạch định chiến lược đối với Trung Quốc và cách thức xử lý quan hệ với Trung Quốc. Cho nên sẽ không có chuyện mối quan hệ song phương bị đổ vỡ và hai bên tách biệt hoàn toàn với nhau như ông Trump đã từng lên giọng doạ Trung Quốc, nhưng cọ xát, xung khắc và đối kháng lợi ích chiến lược và cơ bản sẽ còn gia tăng mức độ quyết liệt và dai dẳng kéo dài. Cho nên cả sau cuộc bầu cử tổng thống tới đây ở nước Mỹ, bất kể người giành về phần thắng cuối cùng trong cuộc ganh đua giành quyền lực ấy là ông Trump hay cựu phó tổng thống Mỹ Joe Biden thuộc phe Đảng Cộng hoà thì "bĩ vẫn chưa cực" trong mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc. Bộ trưởng ngoại giao Mỹ Mike Pompeo đã khái quát hoá sự thay đổi cách tiếp cận này của Mỹ bằng sự chuyển dịch từ "tin tưởng và giám định" như lâu nay với Trung Quốc sang thành "không tin tưởng và giám định" cho từ nay trở đi với Trung Quốc.

 Cho nên Mỹ hiện nỗ lực tập hợp lực lượng thành liên minh hoặc liên quân trên thế giới cùng đối phó Trung Quốc. Xem ra, sự điều chỉnh chính sách này của Mỹ đối với Trung Quốc trước mắt phục vụ cho cuộc vận động tranh cử tổng thống của ông Trump nhưng báo hiệu về thời kỳ quan hệ mới giữa Mỹ và Trung Quốc mà nhiều khả năng khía cạnh hợp tác sẽ bị lép vế so với khía cạnh xung khắc và đối đầu.