Vĩnh Long: "Bóng hồng" phu gạch không thua kém đàn ông ở “vương quốc gạch nung”

Dọc theo các con sông tại huyện Long Hồ và huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long có hàng ngàn lò gạch nung nằm san sát nhau; trong đó xã Nhơn Phú và Mỹ An, huyện Mang Thít là nơi tập trung nhiều cơ sở nhất. Người ta gọi những làng gạch nằm ven sông này là "vương quốc gạch nung". Những lò gạch ở đây có tuổi đời trên trăm năm, không chỉ nổi tiếng nhất vùng ĐBSCL và còn vươn ra thế giới.

Nhiều năm trước, ở xứ này, khi nghề làm gạch truyền thống còn thịnh vượng, mỗi nhà sở hữu vài miệng lò. Những khi vào mùa, các lò đều đỏ lửa. Khi hệ thống lò hiện đại chiếm ưu thế, lò gạch truyền thống cũng dần dần bị "thất sủng". Thu nhập của những người làm nghề từ đó cũng trở nên bấp bênh.

Giữa cái nắng của những ngày tháng 9, men theo con đường nhựa khang trang chúng tôi ghé thăm lò gạch của chị Nguyễn Thị Ngọc Trinh (ngụ xã Nhơn Phú, huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long). Dù chỉ mới 36 tuổi, nhưng nữ chủ lò này cũng có thâm niên gần 20 năm trong nghề.

Ngày trước chị Trinh lập gia đình ở độ tuổi đôi mươi, chị về xứ này làm dâu rồi được gia đình bên chồng truyền nghề. Từ một người tay ngang, giờ đây dù ở bất cứ công đoạn nào, chị điều nằm lòng.

Theo chị Trình, khoảng 5-10 năm nay, các lò gạch làm ăn không được như trước, một phần do các lò liên hoàn nổi lên, phần là do trấu bị các công ty xuất khẩu hút quá nên làm không có lãi. Cũng vì vậy, hiện số lò còn cầm cự được đến giờ cũng rất ít.

Nguyên liệu đắt đỏ, trong khi lượng gạch làm ra cũng khó cạnh tranh, cũng vì lẽ đó mà cánh mày râu xứ này với gánh nặng cơm áo gạo tiền đã không trụ nổi với nghề.

Cũng có lẽ vì vậy, mà giờ đây khi đến những lò gạch này, chúng tôi không khó để nhận ra rằng đa phần các chị, các cô sẽ đảm trách hết mọi công đoạn. Có lẽ, như đã thành thói quen, chẳng ai bảo ai, mỗi người đảm trách một công đoạn để cho ra những viên gạch đúng chuẩn.

Hơn 10 năm gắn bó với nghề, chị Nguyễn Thị Hồng Loan (1980, ngụ xã Nhơn Phú, Huyện Mang Thít) cho biết: "Đa số nhân công làm tại lò gạch điều là phụ nữ, tuổi đời ngoài 30. Dù công việc khá nhọc nhằn, nhưng cũng nhờ cái nghề này mà chị cũng như nhiều chị em phụ nữ ở xã này có thu nhập, không phải tha phương cầu thực, nhất là đối với những gia đình không có ruộng đất. Riêng nhà chị, đa phần các chị em trong nhà đều theo nghề này đã hơn chục năm nay".

Một lò gạch thường cao tầm 12m, gạch được nung bằng trấu với quy trình kiểm tra, canh lửa rất cẩn trọng, để đảm bảo gạch "chín" vừa đúng. Công việc tại các lò gạch rất vất vả, thường bắt đầu từ 7h sáng đến 16h chiều. Các chị phải gồng mình ngoài nắng nóng để chất gạch đem phơi, mặt đỏ bừng, nám đen vì nắng táp.

Chia sẻ với chúng tôi, chị Nguyễn Huỳnh Như (ngụ xã Nhơn Phú) chia sẻ: "Nghề này tuy không cần kỹ thuật nhưng phải có sức khỏe tốt và kiên trì. Mỗi ngày chúng tôi phải làm liên tục từng khâu để cho ra hàng ngàn viên gạch, rồi bốc vác đem phơi, đem vô lò... Với những người làm quen rồi thì đỡ, chứ ai mới vô nghề chắc chịu không thấu vì đau nhức, ê ẩm mình mẩy".

Công việc của các chị thường chia thành từng nhóm từ 3-5 người, làm khoán cho 1 lò. Mỗi người sẽ đảm trách 1 việc, từ khâu cho mê (tức là cho đất) lên máy ép thành khuôn, cắt gạch thành viên. Gạch sống được phơi ngoài nắng để giảm độ ẩm và cứng, không bị biến dạng trước khi cho vào lò nung. 

Thông thường phải mất khoảng 5 ngày để tải và dỡ gạch, 20 ngày để nung và 10 ngày để xây cửa lò và chờ gạch nguội. Sau khoảng 1 tháng nung, thành phẩm thu được khoảng 70 ngàn đến 120 ngàn viên gạch.

Những ngày chờ lò nguội, các chị lại đi làm mê thuê cho các lò gạch chuẩn bị đốt. Dù ở bất cứ công đoạn nào, nhưng khi bắt tay vào việc thì các chị chẳng thua gì các chú, các anh.